Το όνειρο να γίνει και να παραμείνει πρόεδρος έως το 2023, φαίνεται πιο απατηλό από ποτέ
Υστερα από 12 χρόνια
πολιτικής παντοδυναμίας ο «σουλτάνος» του Βοσπόρου είναι αντιμέτωπος με
την πιο δύσκολη στιγμή της πρωθυπουργίας του: λαϊκές διαμαρτυρίες,
σκάνδαλα διαφθοράς, επιβράδυνση της οικονομίας και μια «εμφύλια» διαμάχη
με το κίνημα του ισλαμιστή ιμάμη Γκιουλέν έχουν φέρει τον Ερντογάν σε δεινή θέση, μία εβδομάδα πριν από τις σημαντικές τοπικές εκλογές της 30ής Μαρτίου.
Το κλίμα είναι τεταμένο, διότι διακυβεύονται πολλά. Το κυβερνών Κόμμα
Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) είναι σήμερα μπροστά στις δημοσκοπήσεις,
αλλά η εξουσία του πρωθυπουργού βρίσκεται σε κάμψη.
Οχι μόνο επειδή το τεράστιο σκάνδαλο με τις μίζες έχει πλήξει την
αξιοπιστία του, αλλά και διότι ο πόλεμος με το θρησκευτικό κίνημα του
Φετχουλάχ Γκιουλέν έχει διχάσει το ίδιο το στρατόπεδο του Ερντογάν.
Ανθρωποι του ιμάμη στη Δικαιοσύνη, στην αστυνομία και στον στρατό
φέρονται πίσω από τις αποκαλύψεις που συγκλονίζουν εδώ και μήνες την
Τουρκία.
Επιπλέον η αποδυνάμωση της οικονομίας που διαφαίνεται στον ορίζοντα
μπορεί να στοιχίσει ακριβά στο ΑΚΡ. Μια νίκη με μικρή διαφορά ή ήττα
στις δημοτικές της Κωνσταντινούπολης ή της Αγκυρας θα μπορούσε κάλλιστα
να σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους για τον Ερντογάν, με πιθανό
αποτέλεσμα ακόμη και διάσπαση στο κυβερνών κόμμα.
Το μόνο βέβαιο; Το όνειρό του να γίνει και να παραμείνει πρόεδρος
έως ότου η Τουρκία γιορτάσει την 100ή επέτειο από την ίδρυση της
δημοκρατίας της, το 2023, φαίνεται πιο απατηλό από ποτέ.
Ετσι ο Ερντογάν αμύνεται επιτιθέμενος. Μπλοκάρει το Twitter, δίνει
περισσότερη δύναμη στις μυστικές υπηρεσίες, καταδικάζει σε βαριές ποινές
δημοσιογράφους και καταγγέλλει «συνωμότες», «λόμπι» και «σκοτεινές
δυνάμεις» που επιβουλεύονται τη χώρα. Μέχρι που επιχείρησε να κάνει
εξαγωγή της κρίσης καταρρίπτοντας ένα συριακό μαχητικό το
Σαββατοκύριακο.
Οι ομάδες που κάνουν παιχνίδι
Πέντε ομάδες παίζουν ρόλο: Το κίνημα Γκιουλέν, που έχει γυρίσει την
πλάτη στο AKP και πολεμά τον Ερντογάν «εκ των έσω». Οι κεμαλιστές της
κοσμικής αντιπολίτευσης, μερικοί από τους οποίους έχουν μόλις
αποφυλακιστεί και θέλουν εκδίκηση. Οι Κούρδοι, που αισθάνονται
εξαπατημένοι από την κυβέρνηση Ερντογάν, και οι νεαροί διαδηλωτές του
Πάρκου Γκεζί, οι οποίοι θέλουν μια Τουρκία χωρίς ανεξέλεγκτο
καπιταλισμό, αυταρχισμό και ισλαμισμό.
Και έπειτα υπάρχει το μεγαλύτερο μπλοκ, μια εκλογική βάση που δεν
πέφτει κάτω από 40% και αποτελείται από τους υποστηρικτές του ΑΚΡ, έναν
συνασπισμό θρησκευομένων, εθνικιστών και οπαδών του οικονομικού
φιλελευθερισμού.
Η μεγάλη πλειονότητα των οπαδών του κόμματος είναι άνθρωποι που
ζουν σε αγροτικές περιοχές, στα βάθη της Ανατολίας, και σε αναδυόμενες
βιομηχανικές πόλεις, όπως η Προύσα, στη Βορειοδυτική Τουρκία, οι οποίες
παρουσιάζονται σαν η τουρκική εκδοχή του «success story».
Περίπου τρεις ώρες μακριά από την Κωνσταντινούπολη με το
αυτοκίνητο, η Προύσα δείχνει γιατί πολλοί οπαδοί του ΑΚΡ φαίνονται να
μην πολυενδιαφέρονται προς το παρόν για τον αυταρχισμό και τα σκάνδαλα
στην κυβέρνηση. Παραδοσιακά η πόλη δεν είναι συντηρητική και ο πληθυσμός
της είναι ανάμεικτος. Αλλά από τότε που ανέβηκε στην εξουσία ο
Ερντογάν, το ΑΚΡ κερδίζει πάντα, με μεγάλη διαφορά, στην Προύσα.
Αυτό είναι κυρίως αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης στην πόλη
των 2 εκατομμυρίων κατοίκων. Περισσότερες από 100.000 θέσεις εργασίας
έχουν δημιουργηθεί από το 2002. Και το ποσοστό της ανεργίας στο 5,2%
είναι πολύ κάτω από τον εθνικό μέσο όρο του 9,1%.
«Αλλά το οικονομικό θαύμα τελειώνει. Οι μελλοντικοί ρυθμοί
ανάπτυξης δεν θα είναι πλέον αρκετοί για να δημιουργήσουν θέσεις
εργασίας για τους νέους» λέει στο «Spiegel» ο τούρκος πολιτικός
επιστήμονας Τσενγκίζ Ακτάρ.
Τα «τζάκια» των εργολάβων
Ακόμη πιο προβληματικό είναι το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της
ανάπτυξης ήταν το αποτέλεσμα μιας έκρηξης στον τομέα των κατασκευών τα
τελευταία χρόνια, με πρωταγωνιστές τα νέα «τζάκια» των ισλαμιστών
εργολάβων, που εμπλέκονται στα σκάνδαλα διαφθοράς.
Αλλά όπως έδειξε η Ισπανία, από μόνος του ο τομέας των κατασκευών
δεν είναι αρκετός για να φέρει μακροπρόθεσμη ανάπτυξη σε μια ολόκληρη
οικονομία. Και το ιδιωτικό χρέος των νοικοκυριών έχει αυξηθεί επικίνδυνα
στην Τουρκία, όπως ακριβώς συνέβη στην Ισπανία προτού ξεσπάσει η κρίση.
Τι θα γίνει μόλις σπάσουν αυτές οι φούσκες στην Τουρκία;
Στο ΑΚΡ δεν θέλουν ούτε να το ακούσουν, και ο Ερντογάν μιλάει
ακατάπαυστα για τεράστια κατασκευαστικά έργα, ενθαρρύνοντας τους
Τούρκους να καταναλώνουν ακόμη πιο πολύ. «Περισσότεροι δρόμοι,
περισσότερες γέφυρες, ψηλότερα κτίρια, μεγαλύτερα εργοστάσια παραγωγής
ενέργειας. Αυτό είναι το μοναδικό όραμά του» λέει ο Ακτάρ.
