«ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ» χαρακτηρίζει
την επικείμενη προσχώρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως σώμα, στην
Ευρωπαϊκή Σύμβαση Προστασίας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ο Πρόεδρος
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Μαρτιν Σουλτς. Έχει προφανώς εξασφαλισθεί η
συναίνεση των 28 μελών της ΕΕ, και δεν φαίνεται να υπάρχει πρόβλημα να
εξασφαλισθεί και η απαιτούμενη ψήφος των δύο τρίτων των μελών του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ωστόσο για να τεθεί σε ισχύ η προσχώρηση θα
πρέπει να επικυρωθεί από τα εθνικά κοινοβούλια των 48 μελών του
Συμβουλίου της Ευρώπης. Εκεί δεν θα υπάρξει πρόβλημα διότι αν και όλα τα
μέλη του Συμβουλίου δεν είναι μέλη της ΕΕ, είναι όλα, απαραίτητα, μέλη
της Ευρωπαϊκής Σύμβασης.Όταν ολοκληρωθούν όλες οι διαδικασίες, με την επικύρωση από τα εθνικά
κοινοβούλια, 820 εκατομμύρια πολιτών της Ευρώπης θα διέπονται από ένα
κοινό νομικό πλαίσιο και πολιτισμό, αναφορικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα
και όχι μόνο. Εξ ου και ο χαρακτηρισμός «ιστορικό ορόσημο» του Προέδρου
Σουλτς.
Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (επίσημα Σύμβαση για την
Προστασία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Θεμελιακών Ελευθερίων) συντάχθηκε
το 1950 από το νεοϊδρυθέν Συμβούλιο της Ευρώπης (1949), τέθηκε σε ισχύ
το 1953 και, μαζί με τη νομολογία του, αποτελεί βασικό πυλώνα για την
προστασία των δικαιωμάτων και ελευθεριών των πολιτών του Συμβουλίου. Τα
δικαιώματα και οι ελευθερίες της Σύμβασης διασφαλίζονται μέσω του
Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με έδρα το Στρασβούργο.
Η ΕΕ ως θεσμός έχει αναπτύξει τη δική της νομολογία με ανώτατο όργανό του το Δικαστήριο Δικαιοσύνης της ΕΕ με έδρα το Λουξεμβούργο. Και ενώ όλα τα 28 μέλη της ΕΕ είναι και μέλη της Σύμβασης, η ΕΕ ως θεσμός δεν είναι. Η προσχώρηση θα θεραπεύσει τα νομικά και τυπικά κενά που υφίστανται. Η ΕΕ είναι νομική Ένωση με νομικά θεμέλια τον σεβασμό στα δικαιώματα του ανθρώπου όπως αυτά διασφαλίζονται από το δικό της προαναφερθέν δικαστήριο. Όμως οι δικαστικοί μηχανισμοί του δικαστηρίου του Στρασβούργου και οι αποφάσεις του, παρόλο σεβαστές από τα μέλη της ΕΕ, δεν εφαρμόζονται τυπικά σε δράσεις της ΕΕ. Με την προσχώρηση της ΕΕ, ως σώμα, αυτή η «ανωμαλία» θα τερματισθεί και θεσμικά.
Τι μπορεί να σημαίνει η παραπάνω εξέλιξη για έναν αδύναμο λαό και ένα αδύναμο κράτος όπως είναι το Κυπριακό; Σημαίνει πολλά. Για τις νομικές αποχρώσεις υπάρχουν πολύ καλύτεροι γνώστες από εμένα. Σε πολιτικό επίπεδο θεωρώ τη απόφαση εξαιρετικά σημαντική. Η Κύπρος έχοντας κρατική υπόσταση δεν είναι «μικρό» κράτος. Τέτοια δεν υπάρχουν. Είναι όμως αδύναμο και δεν διαθέτει όλα εκείνα τα παραδοσιακά κρατικά εργαλεία για να διασφαλισθεί έναντι εκείνων που επιβουλεύονται την ανεξαρτησία της και τις ατομικές και συλλογικές ελευθερίες των πολιτειών της. Δεν μπορεί να εξασφαλισθεί μέσω της αυτοβοήθειας. Ούτε μέσω της ισορροπίας ισχύος. Μπορεί όμως μέσω συμμαχιών και συνασπισμών και με εκείνα τα θεσμικά όπλα που προκύπτουν από την κρατική του ιδιότητα.
Στην προκειμένη περίπτωση τα καλύτερα και, μακροχρόνια τα πιο αποτελεσματικά όπλα ενός απειλούμενου κράτους όπως είναι η Κύπρος, είναι τα θεσμικά. Είναι η συμμετοχή του σε διεθνείς θεσμούς όπως είναι ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών, όπως είναι το Συμβούλιο της Ευρώπης, όπως παλαιότερα το Κίνημα των Αδεσμεύτων και όπως είναι σήμερα η συμμετοχή στην ΕΕ. Όπως επίσης και η συμμετοχή σε διεθνείς θεσμικές συμβάσεις και όργανα π.χ. στη προκειμένη Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα θεμελιώδη και απαράγραπτα δικαιώματα και ελευθερίες του ανθρώπου.
Όσο πιο πολύ ενισχύονται οι διεθνείς θεσμοί τόσο περισσότερο διευρύνονται οι επιλογές αδύναμων κρατών και περιορίζονται οι επιλογές αυτών που απαιτούν να λειτουργούν αυθαίρετα και ετσιθελικά.
Έχω σε παλαιότερα κείμενά μου υποστηρίξει ότι ακριβώς λόγο της μεταπολεμικής εξέλιξης του διεθνούς δικαίου και των συναφών θεσμών, καμία περίπτωση χρήσης βίας σε διακρατικές σχέσεις, κατοχής εδαφών, κατασχέσεις εδαφών και όλα τα με τη χρήση βίας συναφή, δεν έχουν αποκτήσει και δεν μπορούν να αποκτήσουν την όποια διεθνή νομική υπόσταση. Και σε ό,τι αφορά σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ελευθεριών και ιδιοκτησίας, τα πράγματα είναι ακόμη πιο ξεκάθαρα.
Όλος ο ευρωπαϊκός νομικός πολιτισμός, του οποίου κορωνίδα είναι η
Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και
Ελευθεριών, οικοδομήθηκε σε δυο πυλώνες: την αρχή του δικαιώματος της
ιδιοκτησίας και του δικαιώματος της ελευθερίας. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση
σχεδιάστηκε για να προστατεύει αυτά τα θεμελιακά δικαιώματα που
αποτελούν τον πυρήνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του δημοκρατικού
πολιτεύματος και του κράτους δικαίου. Και η προσχώρηση της ΕΕ ως σώμα
στη Σύμβαση αυτή έρχεται ως πανηγυρική επιβεβαίωση και επισφράγισμα του
γεγονότος αυτού.
Ευρωπαϊκή λύση το ζητούμενο
Συνεπώς τουλάχιστον στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο στον οποίο ανήκει η Κύπρος κανείς, άνθρωπος, οργανισμός, θεσμός, κράτος ή ομάδα κρατών δεν μπορεί, δεν νομιμοποιείται και ασφαλώς δεν μπορεί να επιβάλει καμιά κατά- σταση που να καταστρατηγεί θεμελιακά και απαράγραπτα δικαιώματα όπως είναι αυτά της ιδιοκτησίας, της ελευθερίας και του δημοκρατικού πολιτεύματος. Το ζητούμενο στην Κύπρο είναι μια, ναι, ευρωπαϊκή λύση. Που να συνάδει με τα παραπάνω. Με την ελευθερία, όχι την ανελευθερία. Με τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Όχι με την αυθαιρεσία και τον ανατολικό δεσποτισμό. Με το άτομο ως υποκείμενο και ισότιμο. Όχι ως αντικείμενο και παρακατιανό, όπως θα το ήθελαν στην Κύπρο. Και αυτοί μέσα και έξω από την Κύπρο, αλλά κυρίως μέσα, οι οποίοι με περισσή ειρωνεία ρωτούν να μάθουν τι ακριβώς αυτή «η ευρωπαϊκή λύση» συνεπάγεται, θα πρέπει να αναστοχαστούν. Και ίσως να χρειασθεί να παρακαθήσουν σε κάποιο «σχολείο» για να μάθουν την αλφαβήτα του δημοκρατικού πολιτεύματος, αρχίζοντας τη ανάγνωσή τους με τη Σύμβαση, που πολύ σύντομα θα διέπει, και με τη σφραγίδα της ΕΕ, τις ζωές σχεδόν ενός δισ. Ευρωπαίων ποιτών. Διότι δεν μπορεί όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες να έχουν θεσμικά εξασφαλισμένα τα δικαιώματά τους, «πλην Λακεδαιμονίων», επειδή κάποιοι ή κάποιες δυνάμεις έξω από την ΕΕ, έτσι αυθαίρετα αποφάσισαν.
