Του Κώστα Ράπτη -Στην αντιπαράθεση της τουρκικής κυβέρνησης με την “κοινότητα” του
εγκατεστημένου στις ΗΠΑ ιεροκήρυκα Fethullah Gülen το διακύβευμα είναι
βεβαίως η εξουσία – πολιτική και οικονομική. Όμως η ιδεολογική της επένδυση έχει και θρησκευτικές συνδηλώσεις, όπως
θα ανέμενε κανείς για μία διαμάχη στους κόλπους του Πολιτικού Ισλάμ.Εξ ού και κατά την ομιλία του στις 25 Ιανουαρίου ενώπιον δεκάδων
μουσουλμάνων θεολόγων και κληρικών, σε συνέδριο του Diyanet (της
κρατικής Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων που ελέγχει όλα τα τεμένη της
Τουρκίας και έχει προϋπολογισμό μεγαλύτερο από αρκετών υπουργείων) ο
Tayyip Erdoğan αισθάνθηκε την ανάγκη να καταγγείλει τους “ψευδοπροφήτες”
- σε μιαν έμμεση αναφορά προς τον μεγάλο ανταγωνιστή του.
Σε αντίστιξη, ο Τούρκος πρωθυπουργός απένειμε τιμητικές βραβεύσεις σε πολλούς από τους συμμετέχοντες στο συνέδριο, ανάμεσα στους οποίους ξεχώριζε ο Hayrettin Karaman, καθήμενος ακριβώς εκ δεξιών του Erdoğan.Για τον κορμό του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) που μένει πιστός στον Πρωθυπουργό ο Karaman αποτελεί σημείο αναφοράς: κατά πολλούς, οι διδασκαλίες του έχουν για τους κυβερνώντες βάρος ανάλογο με αυτό λ.χ. των κηρυγμάτων του (πολύ γνωστότερου διεθνώς, και σαφώς λιγότερο μετριοπαθούς) Yusuf al-Qaradawi για την Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου.
Γεννημένος (και αυτός...) στον Πόντο πριν από 80 χρόνια, ο Karaman είναι λαϊκός θεολόγος και σταδιοδρόμησε ως καθηγητής Ισλαμικού Δικαίου και κοσμήτορας του Κολλεγίου Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Μαρμαρά, από το οποίο αποχώρησε το 2001, διαμαρτυρόμενος για την απαγόρευση της ισλαμικής μαντίλας στις φοιητήτριες. Έκτοτε αρθρογραφεί τακτικά στην εφημερίδα Yeni Şafak, που υποστηρίζει αταλάντευτα το ΑΚΡ και τον Erdoğan. Χάρη στον δημοσιογράφο Mustafa Akyol το αγγλόφωνο κοινό μπορεί να έχει, μέσω του al-monitor.com., μιαν εικόνα των παρεμβάσεων του Karaman, οι οποίες έως τώρα μένουν αμετάφραστες από τα Τουρκικά.
Οι απόψεις του Karaman αποτελούν ανάθεμα για τους κεμαλιστές Τούρκους, όμως στην πραγματικότητα αποτελούν μια προσπάθεια συμφιλίωσης με τα νεώτερα δεδομένα του σύγχρονου κράτους και της “παγκοσμιοποίησης”. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι οι Μουσουλμάνοι μπορούν κάλλιστα να ζήσουν σε ένα κοσμικό κράτος (αν και το ιδεώδες θα ήταν ένα ισλαμικό κράτος), αρκεί να εξασφαλίζουν την τήρηση των αρχών του Ισλάμ σε κάθε σφαίρα της ζωής τους, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής. Κατά τον Karaman, η ορθή πολιτική ερμηνεία του Ισλάμ συνεπάγεται πλήρη ελευθερία της συνείδησης, καθώς η συμμόρφωση προς τις θρησκευτικές επιταγές πρέπει να αποτελεί επιλογή υπαγορευόμενη από γνήσια πίστη και όχι από την καταπίεση.
Συμπεραίνει λοιπόν ότι ακόμη και σε ένα Ισλαμικό κράτος θα πρέπει να γίνονται ανεκτές “πεπλανημένες” πεποιθήσεις και πρακτικές και ότι η “αποστασία” από το Ισλάμ δεν θα πρέπει να τιμωρείται δια νόμου. Πιστεύει άλλωστε ότι είναι εφικτή η μεταθανάτια σωτηρία των Χριστιανών και των Εβραίων και επικρίνει πρακτικές, όπως ο λιθοβολισμός, που δεν θεμελιώνονται στο Κοράνι.
Από αυτή την άποψη, οι θέσεις του είναι περισσότερο προοδευτικές από αυτές της πλειοψηφίας των ορθόδοξων Σουνιτών θεολόγων – ορισμένοι εκ των οποίων τον έχουν ήδη κατηγορήσει για “αναθεωρητισμό”. Όχι όμως σε κάθε τομέα. Όταν ο Erdoğan τον Νοέμβριο ήγειρε ζήτημα καταστολής της συγκατοίκησης φοιτητών και φοιτητριών στους ίδιους κοιτώνες, ο Karaman υποστήριξε μέσω Yeni Şafak τον μαχητικό ηθικό συντηρητισμό του Πρωθυπουργού, με το επιχείρημα ότι η κρατική νομοθεσία θα πρέπει να στηρίζεται στις ηθικές αξίες της πλειοψηφίας, ενώ η μειοψηφία θα πρέπει να παραιτείται από την άσκηση ορισμένων εκ των ελευθεριών της.
Βλέπει κανείς εδώ σε συμπύκνωση, όλη τη λογική του ΑΚΡ περί “ανοχής” και κυριαρχίας της “πλειοψηφίας” ταυτοχρόνως. Όμως ο λόγος για τον οποίο ο Karaman κυρίως βρέθηκε στο προσκήνιο (ως ενός είδους “αντίπαλο δέος” προς τον Gülen) κατά την αναταραχή που ξέσπασε μετά τις 17 Δεκεμβρίου γύρω από τα σκάνδαλα διαφθοράς των κυβερνώντων, αφορούν τη φήμη ότι ο “πνευματικός” του Erdoğan εξέδωσε “φετφά” (fatwa) με την οποία επευλογεί τις μίζες.
Ειδικότερα, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην Τουρκία υποστηρίχθηκε ότι ο Karaman έδωσε το πράσινο φως στην κυβέρνηση να “ενθαρρύνει” τους επιχειρηματίες που αναλαμβάνουν κρατικά συμβόλαια να προβαίνουν σε δωρεές προς συγκεκριμένα κοινωφελή ιδρύματα.
Το ότι στην καρδιά του πολιτικο-δικαστικού θρίλερ των ημερών βρέθηκε το ίδρυμα TURGEV, του οποίου προεδρεύει ο γιος του πρωθυπουργού Bilal Erdoğan, ερμηνεύθηκε ως θεωρητική κάλυψη από πλευράς Karaman των μηχανισμών “ξεπλύματος” που φέρνει στο φώς η έρευνα.
Ο ίδιος ο Karaman, απέκρουσε τις κατηγορίες με άρθρο του στις 27 Δεκεμβρίου, όπου τόνισε ότι “κανένας φετφάς δεν μπορεί να εκδοθεί υπέρ της διαφθοράς” και υποστήριξε ότι όσοι Μουσουλμάνοι προβαίνουν σε δωρεές, τις οποίες δεν σκόπευαν να κάνουν, αν δεν τους είχε ζητηθεί, δεν πρόκειται να κερδίσουν την θεϊκή ευλογία. Ωστόσο, πρόσθεσε αμφίσημα, είναι επαινετές οι δωρεές που πραγματοποιούνται με διαφάνεια.
Σε κάθε περίπτωση, τα γραπτά του Karaman θα πρέπει να διαβάζονται με προσοχή από τους εκτός Τουρκίας παρατηρητές, διότι σε μεγάλο βαθμό ερμηνεύουν τη λογική του στενού πυρήνα της κυβερνητικής εξουσίας στη γείτονα.
Σε αντίστιξη, ο Τούρκος πρωθυπουργός απένειμε τιμητικές βραβεύσεις σε πολλούς από τους συμμετέχοντες στο συνέδριο, ανάμεσα στους οποίους ξεχώριζε ο Hayrettin Karaman, καθήμενος ακριβώς εκ δεξιών του Erdoğan.Για τον κορμό του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) που μένει πιστός στον Πρωθυπουργό ο Karaman αποτελεί σημείο αναφοράς: κατά πολλούς, οι διδασκαλίες του έχουν για τους κυβερνώντες βάρος ανάλογο με αυτό λ.χ. των κηρυγμάτων του (πολύ γνωστότερου διεθνώς, και σαφώς λιγότερο μετριοπαθούς) Yusuf al-Qaradawi για την Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου.
Γεννημένος (και αυτός...) στον Πόντο πριν από 80 χρόνια, ο Karaman είναι λαϊκός θεολόγος και σταδιοδρόμησε ως καθηγητής Ισλαμικού Δικαίου και κοσμήτορας του Κολλεγίου Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Μαρμαρά, από το οποίο αποχώρησε το 2001, διαμαρτυρόμενος για την απαγόρευση της ισλαμικής μαντίλας στις φοιητήτριες. Έκτοτε αρθρογραφεί τακτικά στην εφημερίδα Yeni Şafak, που υποστηρίζει αταλάντευτα το ΑΚΡ και τον Erdoğan. Χάρη στον δημοσιογράφο Mustafa Akyol το αγγλόφωνο κοινό μπορεί να έχει, μέσω του al-monitor.com., μιαν εικόνα των παρεμβάσεων του Karaman, οι οποίες έως τώρα μένουν αμετάφραστες από τα Τουρκικά.
Οι απόψεις του Karaman αποτελούν ανάθεμα για τους κεμαλιστές Τούρκους, όμως στην πραγματικότητα αποτελούν μια προσπάθεια συμφιλίωσης με τα νεώτερα δεδομένα του σύγχρονου κράτους και της “παγκοσμιοποίησης”. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι οι Μουσουλμάνοι μπορούν κάλλιστα να ζήσουν σε ένα κοσμικό κράτος (αν και το ιδεώδες θα ήταν ένα ισλαμικό κράτος), αρκεί να εξασφαλίζουν την τήρηση των αρχών του Ισλάμ σε κάθε σφαίρα της ζωής τους, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής. Κατά τον Karaman, η ορθή πολιτική ερμηνεία του Ισλάμ συνεπάγεται πλήρη ελευθερία της συνείδησης, καθώς η συμμόρφωση προς τις θρησκευτικές επιταγές πρέπει να αποτελεί επιλογή υπαγορευόμενη από γνήσια πίστη και όχι από την καταπίεση.
Συμπεραίνει λοιπόν ότι ακόμη και σε ένα Ισλαμικό κράτος θα πρέπει να γίνονται ανεκτές “πεπλανημένες” πεποιθήσεις και πρακτικές και ότι η “αποστασία” από το Ισλάμ δεν θα πρέπει να τιμωρείται δια νόμου. Πιστεύει άλλωστε ότι είναι εφικτή η μεταθανάτια σωτηρία των Χριστιανών και των Εβραίων και επικρίνει πρακτικές, όπως ο λιθοβολισμός, που δεν θεμελιώνονται στο Κοράνι.
Από αυτή την άποψη, οι θέσεις του είναι περισσότερο προοδευτικές από αυτές της πλειοψηφίας των ορθόδοξων Σουνιτών θεολόγων – ορισμένοι εκ των οποίων τον έχουν ήδη κατηγορήσει για “αναθεωρητισμό”. Όχι όμως σε κάθε τομέα. Όταν ο Erdoğan τον Νοέμβριο ήγειρε ζήτημα καταστολής της συγκατοίκησης φοιτητών και φοιτητριών στους ίδιους κοιτώνες, ο Karaman υποστήριξε μέσω Yeni Şafak τον μαχητικό ηθικό συντηρητισμό του Πρωθυπουργού, με το επιχείρημα ότι η κρατική νομοθεσία θα πρέπει να στηρίζεται στις ηθικές αξίες της πλειοψηφίας, ενώ η μειοψηφία θα πρέπει να παραιτείται από την άσκηση ορισμένων εκ των ελευθεριών της.
Βλέπει κανείς εδώ σε συμπύκνωση, όλη τη λογική του ΑΚΡ περί “ανοχής” και κυριαρχίας της “πλειοψηφίας” ταυτοχρόνως. Όμως ο λόγος για τον οποίο ο Karaman κυρίως βρέθηκε στο προσκήνιο (ως ενός είδους “αντίπαλο δέος” προς τον Gülen) κατά την αναταραχή που ξέσπασε μετά τις 17 Δεκεμβρίου γύρω από τα σκάνδαλα διαφθοράς των κυβερνώντων, αφορούν τη φήμη ότι ο “πνευματικός” του Erdoğan εξέδωσε “φετφά” (fatwa) με την οποία επευλογεί τις μίζες.
Ειδικότερα, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην Τουρκία υποστηρίχθηκε ότι ο Karaman έδωσε το πράσινο φως στην κυβέρνηση να “ενθαρρύνει” τους επιχειρηματίες που αναλαμβάνουν κρατικά συμβόλαια να προβαίνουν σε δωρεές προς συγκεκριμένα κοινωφελή ιδρύματα.
Το ότι στην καρδιά του πολιτικο-δικαστικού θρίλερ των ημερών βρέθηκε το ίδρυμα TURGEV, του οποίου προεδρεύει ο γιος του πρωθυπουργού Bilal Erdoğan, ερμηνεύθηκε ως θεωρητική κάλυψη από πλευράς Karaman των μηχανισμών “ξεπλύματος” που φέρνει στο φώς η έρευνα.
Ο ίδιος ο Karaman, απέκρουσε τις κατηγορίες με άρθρο του στις 27 Δεκεμβρίου, όπου τόνισε ότι “κανένας φετφάς δεν μπορεί να εκδοθεί υπέρ της διαφθοράς” και υποστήριξε ότι όσοι Μουσουλμάνοι προβαίνουν σε δωρεές, τις οποίες δεν σκόπευαν να κάνουν, αν δεν τους είχε ζητηθεί, δεν πρόκειται να κερδίσουν την θεϊκή ευλογία. Ωστόσο, πρόσθεσε αμφίσημα, είναι επαινετές οι δωρεές που πραγματοποιούνται με διαφάνεια.
Σε κάθε περίπτωση, τα γραπτά του Karaman θα πρέπει να διαβάζονται με προσοχή από τους εκτός Τουρκίας παρατηρητές, διότι σε μεγάλο βαθμό ερμηνεύουν τη λογική του στενού πυρήνα της κυβερνητικής εξουσίας στη γείτονα.
