Του Κώστα Ράπτη
Η συνάντηση με την Angela Merkel δεν ήταν απαραιτήτως το σημαντικότερο
σημείο της επίσκεψης του Τούρκου πρωθυπουργού Tayyip Erdogan στο
Βερολίνο – στο νού του ηγέτη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης η
ομιλία του το βράδυ της Τρίτης ενώπιον 5.000 Τούρκων της Γερμανίας
ενδεχομένως μέτραγε πολύ περισσότερο.
Η Τουρκία διανύει μια μακρά προεκλογική περίοδο – για τις δημοτικές
εκλογές του Μαρτίου, για τις προεδρικές εκλογές (τις πρώτες με άμεση
καθολική ψηφοφορία) το καλοκαίρι, ενδεχομένως και για πρόωρες
βουλευτικές εκλογές. Και η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας
αποτελεί πλέον την τέταρτη μεγαλύτερη τουρκική εκλογική περιφέρεια, μετά
την Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα και τη Σμύρνη, εφόσον νόμος που
υιοθετήθηκε το 2012 δίνει και στους Τούρκους της διασποράς δυνατότητα
συμμετοχής στις εθνικές εκλογικές αναμετρήσεις.
Στην Γερμανία ζούν σχεδόν τρία εκατομμύρια Τούρκοι, πρώτης ή δεύτερης γενεάς, εκ των οποίων 1,4 εκατομμύρια διατηρούν δικαίωμα ψήφου στην πρώτη τους πατρίδα. Στρώμα μάλλον συντηρητικό, εφόσον προέρχονται κυρίως από αγροτικές περιοχές, οι Τουρκο-Γερμανοί αναμένεται να αποτελέσουν σημαντικό στήριγμα του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Όμως στους κόλπους τους αντιπροσωπεύονται και όλες οι πολιτικές ή πολιτισμικές υποδιαιρέσεις του πληθυσμού της γείτονος – εξ ού και οι δύο αντισυγκεντρώσεις που επίσης πραγματοποιήθηκαν από Τούρκους μετανάστες στο Βερολίνο κατά της επίσκεψης Erdοgan.
Στο Tempodrom του Kreuzberg, την κλειστή αίθουσα στην κατεξοχήν “τουρκική” γειτονιά της γερμανικής πρωτεύουσας όπου μίλησε ο Erdogan το κλίμα ήταν πανηγυρικό, με κυρίαρχο το σύνθημα “Ταγίπ, μη λυγίζεις”. Την διοργάνωση είχε αναλάβει η Ένωση Τούρκων Ευρωπαίων Δημοκρατών, οιονεί διεθνές παράρτημα του κυβερνητικού κόμματος της Τουρκίας, που διαφήμιζε τη συγκέντρωση ως “Συνάντηση με τον Μεγάλο Δάσκαλο”. Αν και η αίθουσα του Tempodrom έχει χωρητικότητα 3.800 θέσεων, απεστάλη διπλάσιος αριθμός προσκλήσεων, ώστε να δημιουργηθεί η αίσθηση του αδιαχώρητου. Άλλωστε η εκδήλωση, στην οποία είχαν σπεύσει Τούρκοι από κάθε γωνιά της Γερμανίας, μεταδόθηκε από την γερμανική δημόσια τηλεόραση.
Δεν ήταν η πρώτη ομιλία αυτού του είδους που εκφώνησε ο Erdogan επί γερμανικού εδάφους: σε αντίθεση όμως με τις προηγούμενες (στο Ντύσελντορφ το 2008 και στην Κολωνία το 2011), που είχαν προκαλέσει και την ενόχληση των Γερμανών ιθυνόντων, η έμφαση από μέρους του Τούρκου πρωθυπουργού δεν δόθηκε στην ανάγκη αντίστασης των Τούρκων της διασποράς στην αφομοίωση. Η εντονότερη παρά ποτέ αμφισβήτηση του Erdogan εν οίκω, μετά και την σύγκρουση με το δίκτυο του ιμάμη Fethullah Gulen και τα σκάνδαλα διαφθοράς που άρχισαν να αποκαλύπτονται μετά τις 17 Δεκεμβρίου, θέτει περισσότερο πιεστικές προτεραιότητες.
Ήδη κατά την ομιλία του στο Γερμανικό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων ο Erdogan απαρίθμησε τις εκλογικές του νίκες και τα οικονομικά πεπραγμένα της κυβέρνησής του, ως απάντηση στις κατηγορίες της διαφθοράς, και υποστήριξε ότι αν ο λαός δώσει στο κόμμα του την πρωτιά στις δημοτικές εκλογές αυτό θα αποτελέσει την επιβεβαίωση της εντιμότητάς του.
“Έχουμε αντιμετωπίσει πολλές δοκιμασίες. Δοκίμασαν στο παρελθόν να απαγορεύσουν το κόμμα μας. Τώρα το προσπαθούν και πάλι” διακήρυξε κατόπιν ενώπιον των συγκεντρωμένων στο Tempodrom ο Erdogan. “Επιτέθηκαν στις τράπεζες, στις μυστικές μας υπηρεσίες και στη νοημοσύνη μας”, συνέχισε ακάθεκτος, καταγγέλλοντας ό,τι αποκαλεί “δικαστικό πραξικόπημα κατά της εθνικής βούλησης, βασισμένο σε συκοφαντίες”.
Ο λόγος βέβαια πάντοτε για το δίκτυο του Gulen, το οποίο λειτουργεί 160 σχολεία και στη Γερμανία, με αποτέλεσμα να προκαλέσει και το ενδιαφέρον των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος (BfV) στη Βάδη-Βυρτεμβέργη διέψευσε χαλαρά τα δημοσιεύματα που την έφεραν να κατονομάζει ως απειλή για τη γερμανική συνταγματική τάξη το κίνημα του Gulen, παραδέχθηκε ωστόσο ότι ανέλυσε παλαιότερα κείμενα του εγκατεστημένου στις ΗΠΑ Τούρκου ιμάμη και διαπίστωσε ότι αυτά αντιτίθενται εν μέρει στις δημοκρατικές αξίες...
Η ενδιαφέρουσα αυτή συμμαχία του Erdogan με τις γερμανικές αρχές, ενδεχομένως εξηγεί και τη σιωπή σχετικά με τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του περασμένου καλοκαιριού στην Πλατεία Ταξίμ και αλλού, οπότε στελέχη του κυβερνώντος κόμματος της Τουρκίας κατονόμαζαν ως υποκινητή το Βερολίνο, που “ανταγωνίζεται το σχέδιο δημιουργίας τρίτου διεθνούς αεροδρομίου στην Κωνσταντινούπολη”. Ίσως πάλι το γεγονός ότι 15% των Τουρκο-γερμανών ανήκει στην θρησκευτική κοινότητα των Αλεβιτών (όπως και οι έξι νεκροί των διαδηλώσεων του περασμένου καλοκαιριού) να επέβαλλε περισσότερη σύνεση...
Πάντως στην συνοδεία του Erdogan συμπεριλαμβανόταν και ο Egemen Bagis – ο ίδιος άνθρωπος που προέβλεπε δημοσίως ότι “η Merkel μετά τις γερμανικές εκλογές θα πάει για ψάρεμα” και που αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει το υπουργείο Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Τουρκίας μετά την εμπλοκή του ονόματός του στα σκάνδαλα διαφθοράς. http://www.capital.gr/NewsTheme.asp?id=1952831
Όχι ότι η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην Ε.Ε. αποτελεί μία προοπτική στην οποία επενδύει οποιαδήποτε από τις δύο πλευρές στα σοβαρά – ωστόσο η δύναμη της αδράνειας δυσκολεύει την απεμπλοκή από την πεπατημένη και την αναζήτηση μιας αμοιβαία επωφελούς ειδικής σχέσης.
Την ώρα που ο Erdogan ζητούσε δημοσίως από τη Merkel τη στήριξή της στην ενταξιακή προσπάθεια της Τουρκίας, η Καγκελάριος όχι μόνο εξέφραζε τον σκεπτικισμό της, υπενθυμίζοντας ότι η διαπραγματευτική διαδικασία δεν έχει χρονοδιάγραμμα και προδεδικασμένη έκβαση, αλλά το κόμμα της απάλειφε από το προεκλογικό του μανιφέστο για τις ευρωεκλογές, ακόμη και το “αντάλλαγμα” της σύναψης ειδικής σχέσης Ε.Ε.-Τουρκίας, αντί της πλήρους ένταξης.
Τούτο, βέβαια, καθόλου δεν σημαίνει ότι το Βερολίνο “ξεγράφει” γενικώς την Άγκυρα, στην οποία αντικρίζει έναν σημαντικό δύναμει σύμμαχο στην Ανατολική Μεσόγειο. Απόδειξη για αυτό αποτελεί η “διακριτικότητα” (σε χαρακτηριστική αντίθεση λ.χ. προς τη στάση της στην ουκρανική κρίση) που επιδεικνύει η Merkel έναντι των αυθαιρεσιών με τις οποίες η κυβέρνηση Erdogan επιχειρεί να ξεπεράσει την υπόθεση των σκανδάλων. Δεν είναι άλλωστε λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι ο αποτελεσματικότερος τρόπος για να πιέσει η Ε.Ε. την Άγκυρα στα ζητήματα της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και του σεβασμού των ελευθεριών είναι το άνοιγμα των σχετικών κεφαλαίων (22 και 23) της ευρω-τουρκικής ενταξιακής διαπραγμάτευσης. Από την πλευρά του ο Erdogan πολλαπλασιάζει τις επαφές του με τους Ευρωπαίους ηγέτες και ρίχνει τους τόνους, ώστε να δείξει εντός και εκτός συνόρων ότι παραμένει ηγέτης διεθνούς αποδοχής.
Η επιθυμία του Gulen να “αγκυρώσει” την Τουρκία στη Δύση φαίνεται πως προχωρά – έστω και εναντίον του...
