ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΟΥΠΑΣ.Η Μάργκαρετ Θάτσερ το ’79 κέρδισε τις εκλογές αλλά χωρίς τους
απαραίτητους συσχετισμούς που θα επέτρεπαν να προχωρήσει στις δραστικές
αλλαγές που θα έβγαζαν το Η.Β. από την φθίνουσα πορεία που είχε
εισέλθει καθώς ο υψηλός κρατικός παρεμβατισμός δεν επέτρεπε την
απαραίτητη δημιουργική καταστροφή των παραδοσιακών τομέων της οικονομίας
και της προσαρμογής στα νέα διεθνή δεδομένα...
Ίσως δεν είχε καταφέρει να πείσει πότε την απαραίτητη εκλογική
πλειοψηφία, αν δεν της έδινε την ευκαιρία η πρόκληση της χούντας της
Αργεντινής στα Φώκλαντ, με μια εύκολη στρατιωτική νίκη να αναβαπτίσει
τη δημοφιλία της στο βασικό πυρήνα των «μυθικών» παραστάσεων που
συνιστούν το συνεκτικό ιστό κάθε κοινωνίας στην νεότερη ιστορία, το
έθνος...
Βέβαια αν δεν ήταν η Θάτσερ, θα ήταν κάποιος άλλος που καλούνταν
αργότερα να εφαρμόσει τις βασικές κατευθύνσεις της πολιτικής της. Να
επισφραγίσει δηλαδή και τυπικά με συμβολικό τρόπο το τέλος της εποχής
της οικονομίας του άνθρακά που στοίχιζε περισσότερο από ό,τι απέδιδε.Την ίδια περίοδο στην Κίνα η εξουσία πέρασε στα χέρια του μεταρρυθμιστή Τένγκ Σιαο Πινκ που έβαλε τη βάση για το σημερινό μοντέλο. Πρόκειται για μια άλλη θεμελιώδη εξέλιξη η οποία συνέτεινε στη σύνθεση της παγκοσμιοποίησης όπως τη ζούμε σήμερα.
Η ιστορία της Θάτσερ είναι χαρακτηριστική όμως για τον ρόλο που παίζει η τύχη στην επιτάχυνση ή την επιβράδυνση των εξελίξεων. Δεν αρκεί να υπάρχουν οι θεμελιώδεις προϋποθέσεις πρέπει και κάποιος να πουλήσει ένα καλό σενάριο στη λαϊκή βούληση.
Στην Ελλάδα π.χ. μια λάθος επιλογή ήταν στην περίοδο της δικτατορίας του Σπύρου Μαρκεζίνη να συγχρωτισθεί με το δικτατορικό καθεστώς, στην προσπάθεια να συμβάλλει σε μια ομαλή μετάβαση στη δημοκρατία. Τα γεγονότα πήραν άλλη τροπή και έτσι «κάηκε» ένας από τους σημαντικότερους πολιτικούς αρχιτέκτονες του μεταπολεμικού οικονομικού μοντέλου. Χαρακτηριστικό είναι επίσης πως ο Μαρκεζίνης δεν απέκτησε ποτέ πλειοψηφικό πολιτικό ρεύμα, αλλά ήταν η εμπιστοσύνη του Στρατάρχη Παπάγου ως επικεφαλής της πλειοψηφικής συντηρητικής παράταξης που του εμπιστεύθηκε εν λευκώ την οικονομική αναδιάρθρωση της χώρας. Ένας συντηρητικός της λαϊκής δεξιάς ανέθεσε το σημαντικότερο εγχείρημα εν λευκώ στα χέρια ενός κεντρώου φιλελεύθερου, χωρίς επιφυλάξεις και αναστολές.
Ορφανή μεταπολίτευση
Το «κάψιμο» του Μαρκεζίνη από τη λάθος πολιτική επιλογή άφησε τη
μεταπολίτευση ορφανή από μια βασική συνιστώσα του φιλελεύθερου κέντρου,
με αποτέλεσμα το ένα σοσιαλιστικό λάθος των κρατικοποιήσεων του
Καραμανλή να ολοκληρωθεί με το καθεστώς της «σοσιαλιστικής» παρασιτίας
του Παπανδρεϊσμού.
Το αποτέλεσμα ήταν, τη δεκαετία του ’80 που σε όλο τον κόσμο ξεκινούσαν
οι ιδιωτικοποιήσεις που προσάρμοζαν τις δυτικές οικονομίες στα νέα
δεδομένα, στην Ελλάδα ξεκινούσαν οι κρατικοποιήσεις και η δημιουργία
ενός σοβιετικού τύπου και νοοτροπίας δημοσίου χωρίς κίνητρα και ευθύνες.
Τα σενάρια
Οι γεωπολιτικές συνθήκες δεν αφήνουν περιθώρια δημιουργίας μιας Κούβας ή Βενεζουέλας των Βαλκανίων. Το σοβιετικό μπλοκ δεν υπάρχει για να στηρίξει μια τέτοια επιλογή και η χώρα εξαρτάται τόσο πολύ από τις εισαγωγές και την πολιτική και στρατιωτική προστασία της Δύσης που και δεν θα άντεχε χωρίς αυτές ούτε για λίγες εβδομάδες. Μοιραία κοινωνία και πολιτική ηγεσία πρέπει να δημιουργήσουν εκείνους τους συσχετισμούς που θα συνθέσουν ένα κοινωνικό συμβόλαιο με στόχο ένα νέο οικονομικό μοντέλο, ανάλογο με αυτό που συνέθεσε μεταπολεμικά το δίδυμο Παπάγος-Μαρκεζίνης ή τους συσχετισμούς οι οποίοι στο Ηνωμένο Βασίλειο έδωσαν ισχυρή δύναμη στα χέρια της κόρης του μπακάλη να βάλει τέλος στη φθίνουσα πορεία.Υπάρχει βέβαια ο κίνδυνος ενός ακροαριστερού ή ακροδεξιού «ατυχήματος», αλλά αυτή φαίνεται να μειώνεται δραστικά μετά την αδυναμία του αριστερού συνονθυλεύματος να ξεπεράσει έστω και συγκυριακά τα ποσοστά της ΕΔΑ του ’58. Κατά τη θεωρία του ποδηλάτου τέτοιου είδους κινήματα ή συνθέτουν ένα πειστικό σενάριο και κατακτούν την εξουσία σε δυο τετραετίας όπως το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα ή τα προλαβαίνουν οι αντιθέσεις και σκορπίζονται στα εξ ων συνετέθησαν.
Η φαιδρότητα των προσώπων και των φιλοναζιστικών θέσεων της ακροδεξιάς μειώνει δραστικά τα περιθώρια ελιγμών και αυτού του χώρου που κυρίως λειτούργησε σαν ανακλαστική αντίδραση στην πιθανότητα της άλλης πλευράς να ενθυμηθεί τη διαθήκη του Ζαχαριάδη, περί επόμενου γύρου. Όπως έχουμε ξαναγράψει η παρουσία του ΣΥΡΙΖΑ στηρίζεται πάνω σε μια θεμελιώδη αντίφαση, μεταξύ αυτών που θέλουν να αλλάξουν τα πάντα και αυτών που πιστεύουν πως αποτελεί την μοναδική ελπίδα να μείνουν όλα όπως ήταν πριν τη χρεοκοπία. Ή δυνατό να επανέλθουν εκεί με έναν νόμο και ένα άρθρο.Ισχύει όμως η απάντηση του μαντείου στον Ιουλιανό, «...μηδέ παγάν λαλέουσα, ούτε λάλον ύδωρ...». Δηλαδή, ο παλιός ο κόσμος έχει αλλάξει ανεπιστρεπτί. Ούτε, οι συνδικαλιστές του Μετρό, ούτε η ΓΕΝΟΠ ούτε η ΟΛΜΕ μπορούν να τον επαναφέρουν γιατί έχουν εξαντληθεί οι οικονομικές συνθήκες που το συντηρούσαν.
Όταν αλλάζουν τα δεδομένα στη βάση είναι θέμα χρόνου να αλλάξουν και στο εποικοδόμημα.
Η υποχώρηση της αριστεράς, θα ξεμπλοκάρει και τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις που από το φόβο των «μουτζαχεντίν» των συνιστωσών έχουν συσπειρωθεί γύρω τους εξασφαλίζοντας μια οριακή πλειοψηφία. Κατά συνέπεια οι επιλογές που απομένουν είναι περιορισμένες και καθώς αποφύγαμε το ατύχημα την περίοδο της μέγιστης αγανάκτησης, η κοινή γνώμη αναμένεται να κινηθεί προς περισσότερο ρεαλιστικές επιλογές. Η χρηματιστηριακή αγορά προσμετρά αυτές τις εξελίξεις και ήδη κινείται ανάλογα τους τελευταίους μήνες.
Τα σενάρια
Οι γεωπολιτικές συνθήκες δεν αφήνουν περιθώρια δημιουργίας μιας Κούβας ή Βενεζουέλας των Βαλκανίων. Το σοβιετικό μπλοκ δεν υπάρχει για να στηρίξει μια τέτοια επιλογή και η χώρα εξαρτάται τόσο πολύ από τις εισαγωγές και την πολιτική και στρατιωτική προστασία της Δύσης που και δεν θα άντεχε χωρίς αυτές ούτε για λίγες εβδομάδες. Μοιραία κοινωνία και πολιτική ηγεσία πρέπει να δημιουργήσουν εκείνους τους συσχετισμούς που θα συνθέσουν ένα κοινωνικό συμβόλαιο με στόχο ένα νέο οικονομικό μοντέλο, ανάλογο με αυτό που συνέθεσε μεταπολεμικά το δίδυμο Παπάγος-Μαρκεζίνης ή τους συσχετισμούς οι οποίοι στο Ηνωμένο Βασίλειο έδωσαν ισχυρή δύναμη στα χέρια της κόρης του μπακάλη να βάλει τέλος στη φθίνουσα πορεία.Υπάρχει βέβαια ο κίνδυνος ενός ακροαριστερού ή ακροδεξιού «ατυχήματος», αλλά αυτή φαίνεται να μειώνεται δραστικά μετά την αδυναμία του αριστερού συνονθυλεύματος να ξεπεράσει έστω και συγκυριακά τα ποσοστά της ΕΔΑ του ’58. Κατά τη θεωρία του ποδηλάτου τέτοιου είδους κινήματα ή συνθέτουν ένα πειστικό σενάριο και κατακτούν την εξουσία σε δυο τετραετίας όπως το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα ή τα προλαβαίνουν οι αντιθέσεις και σκορπίζονται στα εξ ων συνετέθησαν.
Η φαιδρότητα των προσώπων και των φιλοναζιστικών θέσεων της ακροδεξιάς μειώνει δραστικά τα περιθώρια ελιγμών και αυτού του χώρου που κυρίως λειτούργησε σαν ανακλαστική αντίδραση στην πιθανότητα της άλλης πλευράς να ενθυμηθεί τη διαθήκη του Ζαχαριάδη, περί επόμενου γύρου. Όπως έχουμε ξαναγράψει η παρουσία του ΣΥΡΙΖΑ στηρίζεται πάνω σε μια θεμελιώδη αντίφαση, μεταξύ αυτών που θέλουν να αλλάξουν τα πάντα και αυτών που πιστεύουν πως αποτελεί την μοναδική ελπίδα να μείνουν όλα όπως ήταν πριν τη χρεοκοπία. Ή δυνατό να επανέλθουν εκεί με έναν νόμο και ένα άρθρο.Ισχύει όμως η απάντηση του μαντείου στον Ιουλιανό, «...μηδέ παγάν λαλέουσα, ούτε λάλον ύδωρ...». Δηλαδή, ο παλιός ο κόσμος έχει αλλάξει ανεπιστρεπτί. Ούτε, οι συνδικαλιστές του Μετρό, ούτε η ΓΕΝΟΠ ούτε η ΟΛΜΕ μπορούν να τον επαναφέρουν γιατί έχουν εξαντληθεί οι οικονομικές συνθήκες που το συντηρούσαν.
Όταν αλλάζουν τα δεδομένα στη βάση είναι θέμα χρόνου να αλλάξουν και στο εποικοδόμημα.
Η υποχώρηση της αριστεράς, θα ξεμπλοκάρει και τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις που από το φόβο των «μουτζαχεντίν» των συνιστωσών έχουν συσπειρωθεί γύρω τους εξασφαλίζοντας μια οριακή πλειοψηφία. Κατά συνέπεια οι επιλογές που απομένουν είναι περιορισμένες και καθώς αποφύγαμε το ατύχημα την περίοδο της μέγιστης αγανάκτησης, η κοινή γνώμη αναμένεται να κινηθεί προς περισσότερο ρεαλιστικές επιλογές. Η χρηματιστηριακή αγορά προσμετρά αυτές τις εξελίξεις και ήδη κινείται ανάλογα τους τελευταίους μήνες.
