Του Σάββα Ιακωβίδη
- Γιατί η Κυβέρνηση καλείται να μιλά λιγότερο και να πράττει πολύ περισσότερα - Τι είδους επίσκεψη θα κάνει ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αύριο στην Ιερουσαλήμ - Ο συριακός εμφύλιος, ο τουρκικός νεο-Οθωμανισμός, οι αυτοκρατορικές φιλοδοξίες του Ιράν και… πού είναι η Ελλάδα;
Η εξωτερική πολιτική της Λευκωσίας, διαχρονικά, ασκείται με παράδοξα και με απροσγείωτες αντιλήψεις της περιφερειακής και διεθνούς πραγματικότητας. Άλλοτε κινούμενη από μεγαλοστομίες και αστήρικτες φιλοδοξίες -ας θυμηθούμε το δόγμα του ομφαλού…- και άλλοτε από ξεπερασμένες ιδεοληψίες. Συχνά, επίσης, από ξερομαγκιές ενός μυρμηγκιού έναντι ελεφάντων, που συγκρούονται στην πιο εύφλεκτη περιοχή του κόσμου. Η Κύπρος ευλογήθηκε από την ιστορία και την καταράστηκε η γεωγραφία. Η σημερινή τραγωδία της έγκειται στο εξής οξύμωρο: Ενώ οι τωρινές συγκυρίες και, κυρίως, η ανακάλυψη φυσικού αερίου ή και πετρελαίου αναδιάταξε τη γεωπολιτική και εξ αυτής και τη στρατηγική σημασία της στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, η Κύπρος όπως, δυστυχώς, και η Ελλάδα είναι οικονομικά γονατισμένες. Και πότε; Την ώρα που όφειλαν να είναι οικονομικά, πολιτικά, στρατιωτικά, διπλωματικά ισχυρές ώστε, και με τη δύναμη του φυσικού αερίου, να μπορούν καλύτερα να υπερασπίσουν τα συμφέροντα του ευρύτερου Ελληνισμού.
Παρατηρείται έτσι, από πλευράς Κύπρου, μια περίεργη στροφή: Μέχρι πρόσφατα λεγόταν πως, το μοναδικό, ανιδιοτελές και αμετακίνητο στήριγμά μας, ήταν η Ελλάδα, παρά τα γνωστά προβλήματά της. Επ’ εσχάτων σημειώνεται, ακόμα και μεταξύ της κυπριακής κοινής γνώμης, μια τάση να θεωρείται τώρα το Ισραήλ ως το μοναδικό αποκούμπι της Κύπρου, ιδιαίτερα μετά την ανακάλυψη των υδρογονανθράκων, τη γειτονία των θαλασσοτεμαχίων Κύπρου-Ισραήλ, την πιθανή συνεκμετάλλευσή τους και τα εντεύθεν ζητήματα ενεργειακής ασφάλειας. Η εντύπωση που αφέθηκε να δημιουργηθεί ή απλώς αναδείχθηκε μέσα από φλύαρες δηλώσεις Κυπρίων επισήμων είναι ότι, σε μια κρίσιμη ώρα, αν δηλ. η Τουρκία επιχειρήσει κάτι εναντίον των κυπριακών υδρογονανθράκων, το Ισραήλ θα παρέμβει για να μας υποστηρίξει. Πρόκειται περί σοβαρής πλάνης επειδή, προς το παρόν, στηρίζεται μόνο σε ευσεβείς πόθους.
Άριστες σχέσεις και συμφωνίες
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, αρχής γενομένης από την εποχή του μ. Τάσσου, συνέχεια με την προεδρία Χριστόφια και σήμερα με τον Ν. Αναστασιάδη, οι σχέσεις της Κύπρου με το Ισραήλ έχουν αναπτυχθεί σε εξαιρετικό βαθμό. Αρχιτέκτονας αυτών των σχέσεων είναι, κατά κύριο λόγο, ο πρέσβης Τάσος Τζιωνής, ο οποίος ηγείται και των επαφών των τελευταίων μηνών για την περαιτέρω εμβάθυνση των σχέσεων των δύο χωρών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η επίσκεψη εργασίας, που ο Πρόεδρος Αναστασιάδης πραγματοποιεί στο Ισραήλ. Ο Πρόεδρος βρίσκεται στη γείτονα χώρα από την Μ. Πέμπτη και αύριο, Κυριακή του Πάσχα, θα έχει συνάντηση με τον Πρωθυπουργό του Ισραήλ, Νετανιάχου, πριν αυτός αναχωρήσει για επίσημη επίσκεψη στην Κίνα. Μεθαύριο θα συναντήσει και τον Πρόεδρο Πέρες.
Ο Ν. Αναστασιάδης δεν θα υπογράψει καμία συμφωνία με την ισραηλινή κυβέρνηση, αν και είχε δηλωθεί (όπως και στον γράφοντα πριν από δύο σχεδόν εβδομάδες) ότι ο Κύπριος Πρόεδρος και ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός θα υπέγραφαν τρεις συμφωνίες: Έρευνας και διάσωσης, συνεκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων και ενεργειακής ασφάλειας. Ήδη υπάρχει και λειτουργεί η συμφωνία για έρευνα και διάσωση, απομένει από ισραηλινής πλευράς η επικύρωσή της από την Κνεσέτ. Οι επίσημες δηλώσεις περί υπογραφής συμφωνιών φαίνονται να ακολουθούν τ' αχνάρια της προηγούμενης κυβέρνησης, που εναβρυνόταν να αναγγέλλει υπογραφή συμφωνιών.
Έμπειρος διπλωμάτης επισήμανε στον γράφοντα πως, η ουσία δεν είναι να υπογράφονται συμφωνίες αλλά να τηρούνται και να εφαρμόζονται, χωρίς πολλές κουβέντες και χωρίς βλαπτική δημοσιότητα. «Δυστυχώς», παρατήρησε, «η κυπριακή πλευρά μιλά αρκετά και δημιουργεί εντυπώσεις ή ψευδαισθήσεις ενώ, αντίθετα, η ισραηλινή σιωπά και ζητά σοβαρότητα, λίγες ή καθόλου δηλώσεις και έργα. Αυτά θα μετρήσουν στο τέλος και όχι ο αριθμός των συμφωνιών. Άλλωστε, μεταξύ κρατών οι σχέσεις αναπτύσσονται και χωρίς την υπογραφή συμφωνιών», πρόσθεσε.
Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας
Παρά την «απολογία» Νετανιάχου προς τον Τούρκο ομόλογό του, Ερντογάν, στις 22 Μαρτίου 2013, οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις δεν φαίνονται να επανέρχονται στην εποχή της δεκαετίας του ’90. Τούτο οφείλεται περισσότερο στην τουρκική αλαζονεία και στις νεο-Οθωμανικές φιλοδοξίες του Ερντογάν. Παρά την απολογία του Νετανιάχου, για το επεισόδιο με το «Μαβί Μαρμαρά», τον Μάιο του 2010, η Τουρκία επιμένει σε δύο σημεία. Πρώτον, σε αποζημίωση των συγγενών των θυμάτων και, δεύτερον, στην άρση από το Ισραήλ του αποκλεισμού της Λωρίδας της Γάζας. Ακόμα χειρότερα: Στις προσεχείς μέρες, ο Τούρκος Πρωθυπουργός θα πραγματοποιήσει επίσκεψη στη Λωρίδα της Γάζας, για να καταδείξει την τουρκική συμπαράσταση στους Παλαιστινίους.
Ο στόχος του Ερντογάν, από το 2002, καθ’ υπόδειξιν του τότε συμβούλου του, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων και νυν Υπουργού Εξωτερικών, Νταβούτογλου, είναι να κερδίσει τις αραβικές μάζες, αντιπαρατασσόμενος προς το Ισραήλ. Όμως, δεν φαίνεται να πείθει τις αραβικές κυβερνήσεις, που τηρούν έναντι της Τουρκίας πολύ συγκρατημένη μέχρι αμφιβολίας για τις προθέσεις της, στάση. Απόδειξη τούτου: Στην πρόσφατη σύνοδο του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, του οποίου προεδρεύει Τούρκος, αραβικές χώρες στήθηκαν στο πλευρό της Κύπρου, σε σχετικό ψήφισμα, εξαιτίας ακριβώς της τουρκικής αλαζονείας και υπερφίαλης πολιτικής. Η στάση της Τουρκίας προκαλεί προβλήματα και ήδη ενοχλεί το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ. Ενοχλεί τις ΗΠΑ επειδή, παρά τη διαμεσολάβηση Ομπάμα, για την ισραηλινή απολογία, η Τουρκία επιμένει να προκαλεί το Ισραήλ, ακολουθώντας τα μεγαλοϊδεατικά σχέδιά της για να καταστεί περιφερειακή δύναμη στην περιοχή της Μ. Ανατολής.
Από την άλλη, η Άγκυρα εκνευρίζει και το ΝΑΤΟ αφού μόλις πριν από λίγες ημέρες ματαίωσε σύνοδο στις Βρυξέλλες, των Υπουργών Εξωτερικών του Μεσογειακού Διαλόγου με τους ομολόγους τους των χωρών-μελών της Συμμαχίας. Η Τουρκία, επίσης, εμποδίζει το ΝΑΤΟ να έχει στενότερες σχέσεις με το Ισραήλ, ιδιαίτερα σε θέματα ασφάλειας.
Ο συριακός εμφύλιος και το Ιράν
Ο ΣΥΡΙΑΚΟΣ εμφύλιος, που συνεχίζεται εδώ και δύο χρόνια, ενδιαφέρει αμεσότατα την Τουρκία και το Ισραήλ. Είναι ακόμα ένα ζήτημα διαφορετικών αντιλήψεων και αντιμετώπισης. Ενώ μέχρι προ τριετίας οι σχέσεις Τουρκίας-Συρίας ήταν άριστες, η έκρηξη του εμφυλίου ανέτρεψε την κατάσταση.
Η Άγκυρα στηρίζει τους μουσουλμάνους αντικαθεστωτικούς, όπως το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία, αλλ' υφίσταται τις επιπτώσεις: Τεράστιο ρεύμα προσφύγων από τη Συρία, κλείσιμο των εμπορικών οδών προς το Ιράν, αναζωπύρωση του κουρδικού και στη Συρία, ενίσχυση των Κούρδων στο Ιράκ.
Η περιώνυμη πολιτική-δόγμα Νταβούτογλου περί «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες» κατέρρευσε και εξελίχθηκε σε πολλαπλά και επικίνδυνα προβλήματα με όλους τους γείτονες.
Αντίθετα, το Ισραήλ, παρά το δικτατορικό του καθεστώτος Άσαντ, δεν φαίνεται να θέλει μία καθεστωτική αλλαγή στη Συρία, αν ληφθεί σοβαρά υπόψη ότι το νέο, μελλοντικό καθεστώς ενδέχεται να είναι ισλαμικό και ελεγχόμενο ή και καθοδηγούμενο από εξτρεμιστικές ισλαμιστικές οργανώσεις, ακόμα και από την Αλ Κάιντα. Με τον Άσαντ, το Ισραήλ βρίσκεται, από το 1973, σε ένα είδος σταθερής, ένοπλης ειρήνης και μάλιστα υπήρξαν και προϋποθέσεις για υπογραφή συμφωνίας. Τέλος, δεν πρέπει να παρορώνται τα αυτοκρατορικά οράματα του Ιρανού Προέδρου, Αχμαντινεντζάντ, που θέλει να καταστρέψει το Ισραήλ και να επιβληθεί στη Μέση Ανατολή, αναβιώνοντας, διά του πυρηνικού εφιάλτη, τα περσικά όνειρα για επικυριαρχία. Το Ιράν είναι ο πυρηνικός εφιάλτης του Ισραήλ και ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος της εξωτερικής πολιτικής του.
Ο άξονας Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ
Ο ΓΡΑΦΩΝ, από πολλών ετών είχε αναλύσει διά μακρών την αναγκαιότητα και τη χρησιμότητα της σφυρηλάτησης, ενδυνάμωσης και λειτουργίας ενός ισχυρού άξονα πολιτικής, οικονομικής, διπλωματικής, στρατιωτικής και, τώρα, ενεργειακής συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ.
* Πρώτον, επειδή είναι οι μόνες δυτικόστροφες δημοκρατικές χώρες στην περιοχή της Αν. Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.
* Δεύτερον, επειδή η φιλία και η συνεργασία τους στηρίζεται σε κοινές αρχές και αξίες, που δοκιμάστηκαν στον χρόνο και δημιούργησαν μιαν άτυπη συμμαχία μεταξύ των λαών των τριών χωρών.
* Τρίτον, οι ασύμμετρες απειλές, τα συμφέροντα μεγάλων χωρών, οι αναταράξεις στις αραβικές χώρες, τα νεο-Οθωμανικά σχέδια της Τουρκίας, ο συριακός εμφύλιος, οι φιλοδοξίες της Τεχεράνης και οι εντεύθεν πυρηνικοί κίνδυνοι, η αραβική άνοιξη, που μετατράπηκε σε βαρύ αραβικό χειμώνα, επιβάλλουν ακόμα πιο στενή και σταθερή συνεργασία Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, σε όλους τους τομείς.
* Τέταρτον, η ανακάλυψη υδρογονανθράκων στη λεκάνη της Λεβαντίνης όπως και στην περιοχή της Κρήτης, αφ’ εαυτής επιτάσσει ενεργειακή συνεργασία και συνεκμετάλλευση αυτού του πλούτου από τις τρεις χώρες, ώστε να υπερασπίσουν καλύτερα τα συμφέροντά τους.
* Πέμπτον, η ανάδυση της γεωπολιτικής σημασίας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ τις καθιστά ικανές να διαδραματίσουν έναν νέο, σταθεροποιητικό, ακόμα και διαμεσολαβητικό ρόλο στα προβλήματα και στις κρίσεις της περιοχής. Υπό την αίρεση, φυσικά, μιας σοβαρής, ειλικρινούς και, επ’ αμοιβαιότητι συμφερόντων, άσκησης της ανάλογης υπεύθυνης πολιτικής.
Στροφή της Κύπρου προς Ε.Ε.-ΗΠΑ
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο φαίνεται πως ο Υπουργός Εξωτερικών, Ι. Κασουλίδης, επιχειρεί ξεκάθαρη στροφή προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικά προς τις ΗΠΑ, σε αντιδιαστολή προς την πολιτική της προηγούμενης κυβέρνησης. Έτσι εξηγείται και η πρόσκληση να επισκεφθεί την Ουάσιγκτον μετά το Πάσχα. Και έτσι μεταφράζονται οι επανειλημμένες δηλώσεις Προέδρου, Κυβ. Εκπροσώπου και Υπουργού Εξωτερικών ότι παραμένουμε σταθερά στην Ε.Ε. και στην Ευρωζώνη, επειδή αυτή είναι η οικογένειά μας. Μέσα σε αυτό πλαίσιο πρέπει να ενταχθούν οι ξεκάθαρες θέσεις της Κύπρου κατά της τρομοκρατίας και η συστοίχισή της με τους εταίρους μας στο θέμα του Ιράν. Έμπειρος διπλωμάτης, που μίλησε στον γράφοντα, υπό τον όρο της ανωνυμίας, επισήμανε τρεις σημαντικές παραμέτρους, που πρέπει να ληφθούν υπόψη από τη νέα εξωτερική πολιτική της Κύπρου:
* Πρώτον, καλούμαστε, ως κυπριακή Κυβέρνηση, να μιλάμε προς τους Ισραηλινούς με καθαρότητα, σοβαρότητα, υπευθυνότητα και με συνέπεια στην τήρηση και εφαρμογή όσων συμφωνούνται ή συζητούνται. Η Κυβέρνηση να περιορίσει τις πολιτικές επικοινωνιακές φλυαρίες και αχρείαστες δηλωσολογίες και να εργασθεί αθόρυβα, μεθοδικά και σταθερά για την ενίσχυση των σχέσεων με το Ισραήλ σε όλους τους τομείς, επειδή οι συγκυρίες ευνοούν και επιτάσσουν αυτήν τη συνεργασία.
* Δεύτερον, ως εκ της θέσεώς της, η Κύπρος, ενισχυμένη και από τη γεωπολιτική και ενεργειακή αναβάθμισή της, μπορεί να διαδραματίσει έναν σημαντικό και κοινώς αποδεκτό διαμεσολαβητικό ρόλο στα προβλήματα και στις κρίσεις της περιοχής, ακόμα και φιλοξενώντας συνόδους και διασκέψεις, επειδή διατηρεί φιλικές σχέσεις με όλες τις χώρες.
«Καλούμαστε να ανακαλύψουμε ξανά τους γείτονές μας και να τηρήσουμε έναντί τους μιαν ισότιμη, σοβαρή, αξιόπιστη στάση», ήταν η έκκληση του έμπειρου διπλωμάτη και όλοι κατανοούν τι σημαίνει αυτή η θέση. Και, φυσικά, να προσεγγίσουμε ξανά τον Λίβανο, την Αίγυπτο, παρά τα προβλήματά της, τα μέλη του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, τις χώρες του αραβικού κόλπου.
* Τρίτον, η Λευκωσία καλείται να διερευνήσει τις προθέσεις μιας Αθήνας, που φαίνεται να δίνει περισσότερη σημασία στις αξιώσεις και στους εκβιασμούς της Τουρκίας παρά πώς να σφυρηλατήσει στενότερες σχέσεις με την Κύπρο και να συμβάλει στην αποτελεσματική λειτουργία του άξονα με την Κύπρο και το Ισραήλ. Ενώ, δηλ., η Τουρκία αντιμετωπίζει, ανέκαθεν, τον Ελληνισμό ως ενιαίο και ασκεί εναντίον του τη γνωστή επιθετική και επεκτατική πολιτική της, Ελλάδα και Κύπρος φαίνονται όχι μόνο να απομακρύνονται αλλά και να αντιμετωπίζουν τον Τούρκο Αττίλα η κάθε μια χωριστά, δηλ. αναποτελεσματικά.
Η... διάσταση του φυσικού αερίου
ΥΠΑΡΧΕΙ και ένας τέταρτος λόγος: Οι τοπικές, περιφερειακές και διεθνείς συγκυρίες προσδίδουν στην Κύπρο μια νέα διάσταση, επειδή το κέντρο βάρους των εξελίξεων και των συμφερόντων μετατοπίστηκε τα τελευταία δυο-τρία χρόνια προς την Αν. Μεσόγειο, εξαιτίας του φυσικού αερίου. Για να μη μετατραπεί σε… κατάρα, αυτή η ευλογία, η Κυβέρνηση καλείται να λειτουργήσει με ακραία σοβαρότητα, μακριά από επικοινωνιακά παιγνίδια για εσωτερική κατανάλωση αλλά βλαπτικά για τις εξωτερικές μας σχέσεις και να πείσει πως, ως υπεύθυνο και αξιόπιστο, πια, κράτος, οι τρίτοι μπορούν να βασίζονται σε μας. Αυτά απαιτούν σοβαρή, υπεύθυνη διπλωματία, που δεν θα μιλά και δεν θα προβαίνει σε φλύαρες δηλώσεις αλλά θα πράττει, επ’ ωφελεία της Κύπρου και των συμφερόντων της.
