Η Κύπρος κατάλαβε ότι δεν είναι όλα τα έθνη ίσα

By Χριστόφορου Πισσαρίδη*

Επέστρεψα στην πατρίδα μου την Κύπρο στα τέλη Ιανουαρίου ώστε, μεταξύ άλλων, να βοηθήσω στην προεκλογική εκστρατεία του Νίκου Αναστασιάδη, που είναι σήμερα πρόεδρος. Στη Λευκωσία τον Φεβρουάριο επικρατούσε αισιοδοξία και οι σημαίες ανέμιζαν, ελληνικές και κυπριακές, με το γαλάζιο πάντα περισσότερο από το κίτρινο. Ελάχιστα υποψιαζόμασταν πού θα μας έβγαζε αυτή η έλξη με την Ελλάδα. Πολλοί πιστεύουν ότι η Κύπρος αντιμετωπίζει αντίστοιχα προβλήματα με αυτά της Ελλάδας εξαιτίας των στενών δεσμών ανάμεσα στις δύο χώρες. Όμως η Κύπρος έχει ένα διαχειρίσιμο δημοσιονομικό έλλειμμα κι αποδοτικές λογιστικές και νομικές υπηρεσίες, που κληροδότησε η βρετανική αποικιακή διακυβέρνηση. Η πλειονότητα των ανθρώπων που λειτουργούν αυτές τις υπηρεσίες έχει εκπαιδευτεί σε βρετανικά πανεπιστήμια και μιλά άπταιστα την αγγλική γλώσσα.
Μετά την τουρκική εισβολή το 1974, όταν χάθηκε στον μεγαλύτερο βαθμό η αγροτική και η βιομηχανική βάση, η Κύπρος αποφάσισε να προσθέσει τις επιχειρηματικές υπηρεσίες στον τουρισμό ως βασικό εξαγωγικό προϊόν. Οι συμφωνίες για τη διπλή φορολόγηση, οι χαλαρές μεταναστευτικές πολιτικές και οι χαμηλοί εταιρικοί φόροι προσέλκυσαν επιχειρήσεις από τη Μέση Ανατολή, την Ε.Ε. και τη Ρωσία.

Το πρόβλημα, σύμφωνα με την τρόικα των διεθνών δανειστών -ΔΝΤ, Κομισιόν και ΕΚΤ-, είναι ότι αυτό έφερε επίσης μεγάλα ποσά τραπεζικών καταθέσεων στην Κύπρο, φουσκώνοντας τον τραπεζικό κλάδο σε μη βιώσιμες διαστάσεις. Οι καταθέσεις είναι περίπου οκταπλάσιες από το ΑΕΠ. Αυτό το μέγεθος, ωστόσο, παραμένει μικρότερο από του Λουξεμβούργου και δεν διαφέρει πολύ από εκείνα της Μάλτας και της Ιρλανδίας.

Η τρόικα, με την απερίφραστη υποστήριξη του Γερμανού υπουργού Οικονομικών, λέει στους Κυπρίους ότι το επιχειρηματικό μοντέλο τους δεν είναι βιώσιμο. Η σύστασή της, ουσιαστικά, ότι οι κυπριακές τράπεζες πρέπει να συρρικνωθούν 50-60% τα επόμενα πέντε χρόνια, καθώς και το κίνητρο της συρρίκνωσης, επιδόθηκε επί πίνακι. Οι μεγαλύτερες κυπριακές τράπεζες, η Λαϊκή και η Τράπεζα Κύπρου, είχαν επενδύσει πολλά σε ελληνικά κρατικά ομόλογα. Οι τράπεζες θα χρειάζονταν κεφάλαια για να συνεχίσουν να λειτουργούν.

Σε αυτό το σημείο η λήψη αποφάσεων της τρόικας αρχίζει να εκπλήσσει και το όραμα των πατέρων και ιδρυτών του ενιαίου νομίσματος γίνεται παρωδία.

Το αρχικό σχέδιο ήταν να εφαρμοστεί κούρεμα σε όλες τις καταθέσεις, παρά το γεγονός ότι οι καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ ήταν ασφαλισμένες. Οι Ρώσοι καταθέτες θα έπρεπε να συνεισφέρουν στην ανακεφαλαιοποίηση των δύο προβληματικών τραπεζών. Μετά την απόρριψη του σχεδίου από το κυπριακό κοινοβούλιο, σταμάτησε να είναι ο στόχος το μοίρασμα του βάρους και το πλήγμα στους Ρώσους.

Η έγνοια της τρόικας ήταν ότι η ανακεφαλαιοποίηση έπρεπε να γίνει από τους πελάτες των δύο προβληματικών τραπεζών με καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ. Ορισμένα άτομα ή ιδρύματα έχασαν σχεδόν όλες τις αποταμιεύσεις τους σε μια νύχτα, κάτι που καθόλου δεν απασχόλησε την τρόικα. Το Πανεπιστήμιο Κύπρου είχε καταθέσει στις δύο τράπεζες όλες τις επιδοτήσεις για έρευνες και τις δωρεές του.

Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισαν την Κύπρο οι εταίροι της στην ευρωζώνη έδειξε ότι αντί για μια νομισματική ενότητα, που λειτουργεί ως συνεργασία μεταξύ ίσων, είναι μια χωρίς συνοχή ομάδα από χώρες όπου τα εθνικά συμφέροντα των μεγάλων κρατών είναι ανώτερα από τα συμφέροντα του συνόλου. Εν τω μεταξύ, οι τυχαίες λήψεις αποφάσεων στο eurogroup συνεχίζονται.

Μετά τη συμφωνία της Κύπρου, ο πρόεδρος του eurogroup διακήρυξε ότι αυτό θα είναι το μοντέλο του μέλλοντος. Πανικός δημιουργήθηκε στην ευρωζώνη, η αξία του ευρώ διολίσθησε και η διάψευση ήρθε την ίδια ημέρα, ότι τα σχόλια ήταν αυθαίρετα. Η Κύπρος είναι ειδική περίπτωση προφανώς. Περιμένουμε να ακούσουμε τι ιδιαίτερο έχει.

Η λήψη αποφάσεων στην ευρωζώνη έχει πέσει σε νέο χαμηλό. Ανεξάρτητα από το αν είναι η συμφωνία της Κύπρου καλή ή κακή, όταν βλέπει κάποιος το πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις, που αναιρούν την μια εβδομάδα όσα ειπώθηκαν την προηγούμενη, το πώς σχεδιάζονται τα «μοντέλα» και αναιρούνται την ίδια νύχτα, το πώς εξωθούνται οι Ρώσοι επενδυτές από την Κύπρο τη μια μέρα και προσελκύονται σε άλλα μέρη της Ευρώπης την άλλη, προκαλεί σοβαρές αμφιβολίες για τη δυνατότητα αυτού του συμβουλίου να λαμβάνει τις αποφάσεις που θα σπρώξουν την Ευρώπη στη δημοσιονομική σταθερότητα και στην οικονομική ανάπτυξη.

Η Λευκωσία έχει γίνει πια απόκοσμη πόλη: εγκαταλελειμμένοι δρόμοι με ανθρώπους κολλημένους στις οθόνες τους, περιμένοντας τις τελευταίες εξελίξεις. Πολλοί ξένοι δημοσιογράφοι κουβαλούν μεγάλες κάμερες στα ξενοδοχεία και έξω από το κοινοβούλιο.

Πρόκειται για την απόλυτη απελπισία. Το χαμόγελο έχει χαθεί. Ποτέ ξανά δεν έχει συμβεί τέτοιο πράγμα. Πού θα βρεθούμε μετά; Είναι δύσκολη η απάντηση. Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στα ανοιχτά του νησιού δίνουν κάποια ελπίδα, αλλά «αυτοί» μπορεί να μας τα πάρουν κι εκείνα.

Μια βιομηχανία επιχειρηματικών υπηρεσιών δεν χρειάζεται μεγάλες τράπεζες, όπως λέω συνέχεια. Μπορεί να αναβιώσουμε αυτόν τον κλάδο. Τι θα γίνει, όμως, αν φύγουν οι ξένες εταιρίες; Ήδη ακούγονται ιστορίες για πλούσιους Ρώσους που λαμβάνουν τηλεφωνήματα από τη Μάλτα, τη Λετονία και άλλες χώρες για να μεταφέρουν τις επιχειρήσεις τους εκεί.

Το μέλλον είναι πράγματι ζοφερό. Δεν υπάρχει καθαρή εικόνα γι' αυτό που έρχεται και από πού έρχεται.


*Ο αρθρογράφος είναι ανώτατος σύμβουλος της κυβέρνησης της Κύπρου, καθηγητής στο LSE, βραβευμένος με Νόμπελ οικονομικών.