By Δρ. Θεόδωρος ΤσακίρηςΗ ξαφνική άνθιση των ελληνοϊσραηλινών σχέσεων που ακολούθησε το αιματηρό επεισόδιο του πλοίου Mavi Marmara (Ιούνιος 2010) και τον καθορισμό της κυπρο-ισραηλινής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) τον Δεκέμβριο του 2010, δημιούργησε την εντύπωση ότι μια μικρή διπλωματική επανάσταση βρισκόταν προ των πυλών. Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι οι πλέον ακραίοι υποστηρικτές αυτής της προσέγγισης έφτασαν στο σημείο να υποστηρίζουν ότι οι παραδοσιακές συμμαχίες της Ελλάδος και της Κύπρου με τον αραβικό κόσμο ήταν πλέον απαρχαιωμένες αν όχι σχεδόν κενές περιεχομένου.
Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, που επικρατούσε σε κύκλους συνεργατών του τότε πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου, η βασική προτεραιότητα της νέας ελληνικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή σχετιζόταν με τη δημιουργία μιας ελληνοϊσραηλινής στρατηγικής συμμαχίας που θα επέτρεπε στην Κύπρο να αναπτύξει τους υδρογονάνθρακες (Υ/Α) της ΑΟΖ της, παρά τις όποιες τουρκικές αντιδράσεις, έστω και εάν αυτό συνεπαγόταν την απώλεια της διπλωματικής υποστήριξης ορισμένων αραβικών κρατών. Παράλληλα, σημαντικό μέρος αυτών των Υ/Α θα εξάγονταν μέσω Ελλάδος στην κεντρική και νοτιοανατολική Ευρώπη, κατά προτίμηση μέσω ενός αγωγού φυσικού αερίου που θα συνέδεε τα τρία μεσογειακά κράτη.
Μολονότι η Ελλάδα και κυρίως το Ισραήλ προστάτευσαν την Κύπρο έναντι των απειλών της Τουρκίας όταν διεξαγόταν (Σεπτέμβριος - Νοέμβριος 2011) η διερευνητική γεώτρηση της Noble που οδήγησε στην ανακάλυψη του πεδίου της Αφροδίτης, οι οραματισμοί μιας στρατηγικής συμμαχίας αποδείχθηκαν μάλλον υπερβολικοί. Οι διπλωματικές επαφές αυξήθηκαν, οι κοινές στρατιωτικές ασκήσεις πολλαπλασιάστηκαν και η ροή των ισραηλινών τουριστών στην Ελλάδα διογκώθηκε, αλλά η συμμαχία στρατηγικών διαστάσεων δεν προέκυψε.
Η αδυναμία του Ισραήλ να αποφασίσει το πόσες ακριβώς ποσότητες αερίου θα εξάγει, σε συνδυασμό με την κατάρρευση της κυβέρνησης Παπανδρέου (Νοέμβριος 2011) και την ανικανότητα της Τουρκίας να αποτρέψει τη συμμετοχή μεγάλων διεθνών και ευρωπαϊκών εταιριών στην ανάπτυξη των κυπριακών αποθεμάτων, συνέβαλλαν στη μερική αναθεώρηση της αρχικής προσέγγισης αναφορικά με τις ευκαιρίες που προσέφερε η ελληνο-ισραηλινή προσέγγιση. Αυτή η αναθεώρηση προσέθεσε ένα μεγαλύτερο βαθμό διπλωματικής ευελιξίας στην αναπτυσσόμενη τριγωνική σχέση.
Στο πλαίσιο αυτό, παρά την αντίθεση των ΗΠΑ και της Βρετανίας, η Ελλάδα και η Κύπρος ψήφισαν υπέρ της αναβάθμισης του διπλωματικού καθεστώτος της Παλαιστινιακής Αρχής στον Ο.Η.Ε. (Νοέμβριος 2012) αλλά και την ένταξη της Παλαιστίνης ως κράτους-μέλους της UNESCO (Οκτώβριος 2011), ενώ παράλληλα συνέχισαν να προωθούν την ενεργειακή τους συνεργασία με το Ισραήλ τόσο σε διμερές όσο και σε τριμερές επίπεδο. Στις αρχές του 2013 η αναπτυσσόμενη τριγωνική σχέση Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ ομοιάζει περισσότερο με μια συστηματική, πλήν ευέλικτη, ευθυγράμμιση των κοινών ενεργειακών συμφερόντων που ενώνουν τις τρεις μεσογειακές χώρες, και λιγότερο με μια μορφή γεωστρατηγικού άξονα, ο οποίος συνήθως προϋποθέτει και την ύπαρξη υποχρεώσεων στρατιωτικής συμμαχίας.
Το κατά πόσον η παρούσα τριγωνική σχέση θα εμβαθυνθεί σε σημείο που να λάβει τα χαρακτηριστικά μιας στρατηγικής συμμαχίας θα εξαρτηθεί σε σημαντικό βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο το Ισραήλ και η Κύπρος θα καθορίσουν τις ενεργειακές τους προτεραιότητες μέσα στο 2013. Εαν το Ισραήλ αποφασίσει να μην εξάγει καθόλου φυσικό αέριο μέσω της Κύπρου ή εάν η Κύπρος ανακαλύψει και νέα πεδία ανάλογου μεγέθους με αυτό της «Αφροδίτης» τότε η αναγκαιότητας μίας κυπρο-ισραηλινής σύμπραξης στον εξαγωγικό τομέα θα μειωθεί σημαντικά.
Η ΙΣΡΑΗΛΙΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ
Με την επανεκλογή του Βενιαμίν Νετανιάχου στην πρωθυπουργία του Ισραήλ, το 2013 αποτελεί το έτος «κλειδί» για την οριστικοποίηση της μακροπρόθεσμης στρατηγικής φυσικού αερίου της χώρας. Μέσα στο 2012 η διυπουργική επιτροπή που συστήθηκε υπό τον γενικό γραμματέα του υπουργείου Ενέργειας & Υδάτων Shaul Zemach κατέληξε σε δύο διαμετρικά αντίθετες εκδοχές στρατηγικής (Απρίλιος και Αύγουστος 2012) που ωστόσο κατέληξαν να προτείνουν (Σεπτέμβριος 2012) ένα ρυθμιστικό πλαίσιο απολύτως ενθαρρυντικό για τις εξαγωγές φυσικού αερίου. Παρά τις πιέσεις της de facto μονοπωλιακής βιομηχανίας του Ισραήλ που ουσιαστικά κυριαρχείται από τη Noble και τις δύο θυγατρικές του ομίλου Delek, την Delek Drilling και την Avner Oil & Gas, η κυβέρνηση Νετανιάχου δεν μπόρεσε να προχωρήσει στην ταχεία αποδοχή των προτάσεων της τελικής έκθεσης Zemach λόγω της προκήρυξης πρόωρων εκλογών στις 16 Οκτωβρίου 2012.
Η δυναμική αποδοχής των προτάσεων Zemach οι οποίες προβλέπουν την εξαγωγή έως και 500 δισ. κυβικών μέτρων (εφεξής ΔΚΜ) αερίου μέχρι το 2038, φάνηκε να ενισχύεται σημαντικά από τη συμφωνία συμμετοχής της αυστραλιανής Woodside έναντι 2,5 δισ. δολαρίων στην ανάπτυξη του πεδίου Λεβιάθαν τον Δεκέμβριο του 2012. Φημολογείται, άλλωστε, έντονα στο Ισραήλ ότι η αυστραλιανή εταιρία έλαβε τις προσωπικές διαβεβαιώσεις του Νετανιάχου ότι θα εγκριθούν οι προτάσεις της επιτροπής Zemach, που σε τελική ανάλυση διαμορφώθηκαν υπό την ασφικτική πίεση του ιδίου του ισραηλινού πρωθυπουργού, πρίν προχωρήσουν στην επένδυση του Λεβιάθαν.
Η αναμενόμενη έναρξη, τον Απρίλιο του 2013, της παραγωγής αερίου από το πεδίο Ταμάρ, τρείς μάλιστα μήνες πρίν από την αρχική προθεσμία, ενίσχυσε έτι περαιτέρω την πολιτική επιρροή των Noble/Delek που αποτελούν και τους βασικούς εταίρους της κοινοπραξίας εκμετάλλευσης του Λεβιάθαν. Με βάση τα ανωτέρω, η μετατροπή των προτάσεων Zemach σε νόμο του κράτους θα έπρεπε να θεωρείται λίγο πολύ δεδομένη παρά την πολιτική ισχύ των οικολογικών οργανώσεων του Ισραήλ σε τοπικό επίπεδο αλλά και τη θεσμική αντίσταση του υπουργείου Περιβαλλοντικής Προστασίας, το οποίο ηγείται της προσπάθειας πολλαπλών κέντρων επιρροής (εντός και εκτός της κυβέρνησης) να υπάρξουν είτε ελάχιστες είτε πολύ περιορισμένες εξαγωγές αερίου.
Ωστόσο, η γεωλογία φαίνεται ότι «έπαιξε» ένα περίεργο παιχνίδι στον Νετανιάχου και τους συμμάχους του. Η αποτυχία των γεωτρήσεων στα πεδία Sara & Myrah (υπολογιζόμενα αποθέματα 182,5 δισ. κυβικά μέτρα (ΔΚΜ) σε συνδυασμό με την υποβάθμιση κατά 50 ΔΚΜ των αποθεμάτων του πεδίου Shimshon στα μόλις 15 ΔΚΜ θέτουν υπό άμεση αμφισβήτηση μια απο τις βασικές παραδοχές της Επιτροπής Zemach πάνω στην οποία στηρίχθηκε η πρόταση για την εξαγωγή έως και 500 ΔΚΜ σε βάθος 25ετίας. Η Επιτροπή οικοδόμησε τη συλλογιστική της πρότασής της, που σημειωτέον αύξησε τον επιτρεπόμενο όγκο εξαγωγών κατά 62,5% ή 180 ΔΚΜ, στην υπόθεση εργασίας ότι θα ανακαλύπτονταν τουλάχιστον 150 ΔΚΜ από μια θεωρητική βάση αποθεμάτων φυσικού αερίου της τάξης των 680 ΔΚΜ. Από αυτή τη θεωρητική βάση, το δυναμικό της οποίας θα διερευνυθεί ως επί το πλείστον από νέες γεωτρήσεις που έχουν προγραμματισθεί για την περίοδο 2013 - 2014, τώρα θα πρέπει να αφαιρεθούν 232,5 ΔΚΜ.
Εάν δε επιβεβαιωθούν οι αρχικές απογοητευτικές εκτιμήσεις της πρώτης διερευνητικής γεώτρησης (Ιανουάριος 2013) στην ισραηλινή προέκταση του κυπριακού πεδίου της Αφροδίτης, του λεγόμενου Ishai, τότε το σύνολο των αποθεμάτων που θα πρέπει να αφαιρεθεί από τις εκτιμήσεις της Επιτροπής είναι πολύ πιθανό ότι θα ξεπεράσει τα 300 ΔΚΜ. Ως αποτέλεσμα το αντι-εξαγωγικό «λόμπυ» στο εσωτερικό της ισραηλινής γραφειοκρατίας φαίνεται να επαναδραστηριοποιείται προκειμένου να αναθεωρήσει τις προτάσεις της Επιτροπής κατά τρόπο που θα βλάπτει τα συμφέροντα των Noble/Delek.
Σύμφωνα με διασταυρωμένες πηγές, ένα πολύ σημαντικό τμήμα των υψηλόβαθμων στελεχών του ισραηλινού υπουργείου Ενέργειας πιέζει την κυβέρνηση να μειώσει τον προβλεπόμενο όγκο των εξαγωγών κατά τουλάχιστον 20%-25%. Ορισμένοι, μάλιστα, αναλυτές εκτιμούν ότι θα υπάρξει σαφής μείωση του επιτρεπόμενου όγκου εξαγωγής αερίου ανεξαρτήτως των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν από τις βουλετικές εκλογές της 22ας Ιανουαρίου, χωρίς να είναι ακόμη σαφές το πόσο μεγάλη θα είναι η μείωση αυτή. Ως αποτέλεσμα αυτών των γεωλογικών ατυχιών η διαδικασία νομοθέτησης των προτάσεων της Επιτροπής και η επικύρωσή τους από τη νέα Βουλή (Knesset) έχει πλέον καταστεί μερικώς αβέβαιη, τουλάχιστον χωρίς τη μείωση του μέγιστου επιτρεπτού ορίου εξαγωγών.
Η επικύρωση των προτάσεων Zemach από τη Βουλή δεν μπορεί πλέον να θεωρείται μια τυπική διαδικασία για τον επιπρόσθετο λόγο ότι το πλέον «αντιεξαγωγικό» τμήμα της ισραηλινής γραφειοκρατίας, δηλαδή το υπουργείο Περιβαλλοντικής Προστασίας, έχει τη δυνατότητα να καθυστερήσει την έκδοση των σχετικών περιβαλλοντικών αδειών που είναι απαραίτητες για την κατασκευή της οποιαδήποτε εξαγωγικής υποδομής αερίου εντός της ισραηλινής επικράτειας έως την απόσταση των 20 χλμ από τις ακτές της χώρας. Μια ενδεχόμενη πλήρης ήττα των θέσεων του υπουργείου Περιβαλλοντικής Προστασίας, που, σημειωτέον, υποστηρίζονται από μερίδα βουλευτών και ανώτατων στελεχών του υπουργείου Ενέργειας (Natural Gas Authority), θα μπορούσε να δημιουργήσει περιπλοκές κατά την κρίσιμη φάση εφαρμογής της προτεινόμενης εξαγωγικής στρατηγικής αυξάνοντας αν μη τι άλλο τόσο το κόστος όσο και τον χρόνο κατασκευής των εν λόγω υποδομών.
Από την άλλη πλευρά, δεδομένου ότι οι εταίροι του Λεβιάθαν έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν θα μπορέσουν να προχωρήσουν στην έναρξη της παραγωγής το 2016 χωρίς να έχει πριν αποσαφηνισθεί το ρυθμιστικό πλαίσιο των εξαγωγών, γίνεται σαφές ότι ενδεχόμενη ριζική ανατροπή των προτάσεων της Επιτροπής μπορεί να καθυστερήσει και την έναρξη της παραγωγής του αερίου που θα αφιερωθεί στην κάλυψη των εσωτερικών αναγκών του Ισραήλ. Οι ίδιοι οι συντάκτες των προτάσεων της Επιτροπής Zemach παραδέχονται ότι για κάθε χρόνο που καθυστερεί η έναρξη της παραγωγής στο Λεβιάθαν η ισραηλινή οικονομία θα ζημιώνεται με απώλεια εσόδων/επενδύσεων ύψους 400 - 700 εκατομμυρίων δολαρίων. Εάν σε αυτήν την παραδοχή προστεθεί το ότι η συμμετοχή της Woodside στο Λεβιάθαν εξαρτάται από το κατά πόσο θα εξαχθεί τουλάχιστον το 50% των αποθεμάτων του πεδίου, τότε η σοβαρότητα του δυνητικού τέλματος καθίσταται προφανής.
Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων της Woodside θα επενδυθεί στην κοινοπραξία μετά την οριστική απόφαση για την εξαγωγή αερίου, ενδεχόμενος περιορισμός του μέγιστου επιτρεπόμενου ορίου εξαγωγών από το 50% στο 25% ή το 30% επί του συνόλου των αποθεμάτων, είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει την αποχώρηση των Αυστραλών από το Λεβιάθαν. Στην περίπτωση αυτή, πέραν από το ισχυρό πλήγμα που θα υποστεί η επενδυτική αξιοπιστία του Ισραήλ έναντι των διεθνών πετρελαϊκών εταιριών (που ούτως ή άλλως αποφεύγουν να επενδύσουν στο Ισραήλ λόγω του φόβου των αραβικών αντιδράσεων), η έναρξη της παραγωγής στο Λεβιάθαν είναι πολύ πιθανό να μετατεθεί για το 2020.
Το Γραφείο του Πρωθυπουργού, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας του Ισραήλ και το υπουργείο
Οικονομικών, που αποτελούν τον πυρήνα του «εξαγωγικού» στρατοπέδου, κατανοούν τους κινδύνους που θα προκύψουν για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας από μια τέτοια εξέλιξη. Επειδή ακριβώς το ρίσκο μιας πολυετούς καθυστέρησης στην έναρξη της παραγωγής του Λεβιάθαν είναι μεγάλο, εκτιμάται ότι η όποια τυχόν περιστολή των μέγιστων επιτρεπόμενων εξαγωγικών ορίων της Επιτροπής Zemach θα κυμανθεί μεταξύ 10%-15%. Είναι επίσης πιθανόν ότι οι όποιοι περιορισμοί επιβληθούν για το σύνολο των Ισραηλινών αποθεμάτων θα εφαρμοσθούν για τα επιτρεπόμενα όρια εξαγωγής του πεδίου Ταμάρ και όχι του Λεβιάθαν, έτσι ώστε να διασφαλισθεί πλήρως η αυστραλιανή συμμετοχή.
Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και εάν τελικά προστατευθεί η επένδυση της Woodside, η διαδικασία επικύρωσης των προτάσεων Zemach δεν θα είναι ένας δρόμος στρωμένος με ροδοπέταλα. Θα χρειαστεί αρκετός χρόνος πριν ληφθούν οι τελικές αποφάσεις, το πιθανότερο κατά τον Μάιο με Ιούνιο του 2013. Πριν ωστόσο ληφθούν αυτές οι αποφάσεις, οι Ισραηλινοί θα κληθούν να λάβουν μια ακόμη σημαντική απόφαση η οποία θα κρίνει ως ένα βαθμό και την περαιτέρω πρόοδο των κυπρο-ισραηλινών ενεργειακών σχέσεων.
Η απόφαση αυτή σχετίζεται με την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων Τελ Αβίβ-Λευκωσίας για τη σύναψη μιας συμφωνίας Συνεκμετάλλευσης (Common Unitization Agreement / CUA) των πεδίων που διατρέχουν τη μεθόριο των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ) των δύο χωρών όπως είναι η περίπτωση της Αφροδίτης / Ishai. Ενδεχόμενη ανακάλυψη σημαντικών ποσοτήτων αερίου στο Ishai θα επιτάχυνε τις διαδικασίες υπογραφής της CUA, παρά το γεγονός ότι υφίστανται σημαντικές αποκλίσεις (της τάξης του 10% -15%) αναφορικά με την εκτίμηση του ποιο ποσοστό του πεδίου της Αφροδίτης ανήκει στην Κύπρο και ποιο ανήκει στο Ισραήλ. Μέχρι τα τέλη του 2012 φαινόταν ότι οι εκτιμήσεις που έκαναν λόγο για την ύπαρξη έως και 103,6 δισ. κυβικά μέτρα στο Ishai θα αποδεικνύονταν σωστές. Άλλωστε το γεωλογικό ποσοστό επιτυχίας που δινόταν πριν από την εκκίνηση της γεώτρησης τον Νοέμβριο του 2012 κυμαινόταν από 68% έως 77%. Δυστυχώς, ωστόσο, για την κοινοπραξία Pelagic, που ελέγχεται κατά πλειοψηφία από τους πολυεκατομμυριούχους Teddy Sagi & Benny Steinmetz, τα αρχικά αποτελέσματα της γεώτρησης, όπως ανακοινώθηκαν στις 2 Ιανουαρίου 2013, είναι μάλλον απογοητευτικά.
Παρά το γεγονός ότι ανακαλύφθηκαν ποσότητες αερίου, η πυκνότητα των στρωμάτων ήταν πολύ χαμηλότερη του αναμενομένου με αποτέλεσμα η εκτίμηση των εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων να αποκλίνει κατά πολύ της αρχικής πρόβλεψης. Αυτό, άλλωστε, διαφαίνεται και από το γεγονός ότι σχεδόν την επαύριο της ανακοίνωσης των αρχικών αποτελεσμάτων της γεώτρησης, η εταιρία ερευνών και παραγωγής πετρελαίου Genesis που ανήκει στον κ.Sagi απέλυσε σχεδόν το σύνολο των εργαζομένων της. Μολονότι το ακριβές ποσοστό απόκλισης από την πρόβλεψη των 103,6 δισ. κυβικά μέτρα (ΔΚΜ) θα καταστεί σαφές μέσα στο Φεβρουάριο του 2013 είναι πιθανόν τα αποθέματα του Ishai να κυμαίνονται οπουδήποτε μεταξύ 5,6 ΔΚΜ και 22,4 ΔΚΜ.
Στην περίπτωση που επιβεβαιωθούν αυτές οι εκτιμήσεις, εκτός από την πιθανή αποτελμάτωση των διμερών διαπραγματεύσεων για το ζήτημα της CUA [1], ενδέχεται να αυξηθεί η εξάρτηση της Κύπρου από τις ισραηλινές αποφάσεις αναφορικά με το ποσοστό και κυρίως την τοποθεσία των εξαγωγών αερίου από το Λεβιάθαν. Το βασικό πρόβλημα των σχεδιασμών της Λευκωσίας μετά την ανακάλυψη του πεδίου της Αφροδίτης (7 τρισ. κυβικά πόδια /ΤΚΠ) τον Δεκέμβριο του 2011 συνίσταται στο γεγονός ότι η απόφαση (Ιούνιος 2012) της Κύπρου να προχωρήσει στην κατασκευή μιας μονάδος υγροποίησης στο Βασιλικό είναι οριακά «χρηματοδοτήσιμη» εάν βασιστεί αποκλειστικά στα υπάρχοντα αποθέματα της Αφροδίτης. Η θεμελιώδης υπόθεση εργασίας της Λευκωσίας αλλά και των Noble/Delek που ελέγχουν κατ’αναλογία (70% : 30%) το πεδίο της Αφροδίτης ήταν (και ως ένα βαθμό παραμένει) ότι ένα μεγάλο (ίσως το μεγαλύτερο) μέρος των εξαγωγών από το Λεβιάθαν θα υγροποιηθεί στην εγκατάσταση του Βασιλικού.
Οι Ισραηλινοί στρατηγοί αντιδρούν στην τροφοδοσία του Βασιλικού με αέριο από το Λεβιάθαν προτιμώντας να κατασκευαστεί το τερματικό υγροποίησης εντός της ισραηλινής επικράτειας. Μολονότι δεν είναι ακόμη σαφές κατά πόσο θα γίνει τελικά αποδεκτή από την επόμενη κυβέρνηση η άρνηση των στρατηγών να στηρίξουν την υγροποίηση του αερίου από το Λεβιάθαν στην Κύπρο, τα πιθανολογούμενα αποθέματα του Ishai θα μπορούσαν να καταστήσουν την επένδυση του Βασιλικού απολύτως βιώσιμη χωρίς τη συνδρομή του Λεβιάθαν. Ωστόσο, σε περίπτωση που τα αποθέματα του Ishai αποδειχθούν αμελητέα, τότε η κατασκευή του κυπριακού τερματικού υγροποίησης είτε θα εξαρτηθεί από τις εσωτερικές διεργασίες της ισραηλινής κυβέρνησης είτε θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα της επιβεβαιωτικής γεώτρησης στο πεδίο της Αφροδίτης, η οποία αναμένεται να ξεκινήσει μέσα στον Μάρτιο ή Απρίλιο του 2013.
Σε κάθε περίπτωση το κόστος μόνο για την παραγωγή αερίου στην Αφροδίτη (3-4 δισ. δολάρια) και στο Λεβιάθαν (6-7 δισ. δολάρια) σε συνδυασμό με το κόστος (10 δισ. δολάρια) κατασκευής ενός τερματικού υγροποίησης αερίου δυναμικότητας 5 εκατομμυρίων τόνων/έτος, καθιστούν απαγορευτική την κατασκευή δύο ξεχωριστών τερματικών υγροποίησης από τα διαθέσιμα κεφάλαια των κοινοπραξιών εκμετάλλευσης των δύο ανωτέρω πεδίων. Υπάρχει μόνο μια περίπτωση που κάτι τέτοιο δεν θα ισχύσει και αυτή σχετίζεται με το κατά πόσο μπορεί να «αυξήσει» τα δυνητικά της
αποθέματα από τα 5-8 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια (ΤΚΠ) στα 9-10 ΤΚΠ.
Αυτό είναι κάτι που θα γνωρίζουμε κοντά στις αρχές του ερχόμενου θέρους και αποτελεί ενδεχομένως τη σημαντικότερη εξέλιξη για το άμεσο μέλλον της κυπρο-ϊσραηλινής ενεργειακής συνεργασίας αλλά και τον υπό διαμόρφωση μεσογειακό άξονα Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ. Η πιστοποίηση αποθεμάτων 9-10 ΤΚΠ θα ανοίξει το δρόμο για την κατασκευή του τερματικού υγροποίησης αερίου στο Βασιλικό και αφετέρου θα επιτρέψει (περί το 2018-2019) την εξαγωγή και διαμετακόμιση ισραηλινού / κυπριακού αερίου προς την Ελλάδα αλλά και διαμέσου της Ελλάδος προς τη Βαλκανική.
Πέραν από την τελική διακρίβωση των αποθεμάτων του Ishai και τη μερική ή ολική αποδοχή των εξαγωγικών προτάσεων της Επιτροπής Zemach, οι εταίροι του Λεβιάθαν, συνεπικουρούμενοι και από την Woodside θα προχωρήσουν μέσα στο τελευταίο τρίμηνο του 2013 σε μια ακόμη διερευνητική γεώτρηση, μόνο που αυτή τη φορά θα αναζητήσουν πετρέλαιο και όχι φυσικό αέριο. Η εν λόγω γεώτρηση, η πέμπτη κατά σειρά, θα επιχειρήσει να διερευνήσει τα βαθύτερα στρώματα του πεδίου, φτάνοντας σε βάθη ακόμη και άνω των 5,5 χιλιομέτρων, προκειμένου να εξακριβώσει την ύπαρξη εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων αργού πετρελαίου. Τον Οκτώβριο του 2012 η Noble ανακοίνωσε ότι εκτιμά τη γεωλογική πιθανότητα επιτυχούς γεώτρησης στο 25% σε ότι αφορά τα 600 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου που ενδέχεται να βρεθούν σε βάθη 5,8 χλμ.
Η αναμενόμενη δεύτερη πετρελαϊκή γεώτρηση στο Λεβιάθαν, που αναμένεται να κοστίσει πάνω από 120 εκατομμύρια δολάρια, ακολουθεί την αρχική προσπάθεια της κοινοπραξίας που διεκόπη λόγω του εντοπισμού πολύ υψηλών πιέσεων τον Μάιο του περασμένου έτους. Πέραν των αποθεμάτων που ενδεχομένως να βρίσκονται σε βάθη 5,8 χλμ. υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ύπαρξης περαιτέρω δυνητικών αποθεμάτων πετρελαίου σε βάθη 7,2 χλμ., αλλά η γεωλογική πιθανότητα αξιοποίησής τους περιορίζεται με βάση την υπάρχουσα τεχνολογία μόλις στο 8%.
Σε κάθε περίπτωση, εάν επιβεβαιωθεί η ύπαρξη εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων πετρελαίου στο Λεβιάθαν τότε το σύνολο της ευρωπαϊκής αλλά και της μεσογειακής ισορροπίας δυνάμεων θα μεταβληθεί ριζικά, υπερπολλαπλασιάζοντας τα οικονομικά οφέλη τόσο για τους εταίρους του Λεβιάθαν όσο και για το ίδιο το κράτος του Ισραήλ. Μια τέτοια εξέλιξη, η πιθανότητα της οποίας εμφανίζεται αμυδρή στις αρχές του 2013, θα επιτάχυνε και την εξερεύνηση πετρελαίου εντός της Κυπριακής ΑΟΖ, με πρώτο προφανή στόχο το πεδίο της Αφροδίτης, όπου σύμφωνα με τον Σόλωνα Κασσίνη, Διευθυντή της Υπηρεσίας Ενέργειας του κυπριακού Υπουργείου Εμπορίου, πιθανολογείται η ύπαρξη σημαντικών αποθεμάτων πετρελαίου.
Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ
Στην περίπτωση της Κύπρου, όπου η κυβερνητική αλλαγή που αναμένεται να προκύψει μετά τις εκλογές του Φεβρουαρίου θα είναι σαφώς ριζικότερη σε σύγκριση με αυτήν του Ισραήλ, η πρώτη προτεραιότητα σχετίζεται προφανώς με την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για την εκχώρηση αδειών έρευνας/παραγωγής υδρογονανθράκων στα πεδία 2, 3, 9, και 10. Η διαπραγμάτευση αυτή που ξεκίνησε τον περασμένο Νοέμβριο και που επεκτάθηκε από τον Ιανουάριο του 2013 ώστε να συμπεριλάβει και το διεκδικούμενο από την Total πεδίο 11, αποτελεί το ζωτικής σημασίας ποιοτικό άλμα που αναμένει η κυπριακή οικονομία για να επιταχύνει τους ρυθμούς εξόδου της από την ύφεση και τα μέτρα δημοσιονομικής λιτότητας του επερχόμενου μνημονίου.
Μολονότι η απελθούσα κυβέρνηση Χριστόφια-Συλικιώτη επεδίωκε την ολοκλήρωση και των πέντε συμβολαίων πρίν τις προεδρικές του Φεβρουαρίου (ή δυνατόν και μέσα στον Ιανουάριο του 2013) είναι αμφίβολο το κατά πόσο οι ΕΝΙ, Total και Kogas θα συναινέσουν με μια τέτοια επίσπευση του χρονοδιαγράμματος διαπραγμάτευσης την ώρα που η σύγκρουση ΑΚΕΛ - ΔΗΣΥ/ΔΗΚΟ στη Βουλή για ορισμένες πτυχές (π.χ. αρμοδιότητες Κρατικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων) της πετρελαϊκής πολιτικής κλιμακώνεται προεκλογικά.
Καμία από αυτές τις μεγάλες πετρελαϊκές εταιρίες δεν θα ήθελε να βρεθεί έκθετη στα αντιπολιτευτικά πυρά της επερχόμενης κυβέρνησης δεδομένου ότι οι συμβάσεις εκχώρησης θα πρέπει να περάσουν και από τη Βουλή η οποία ελέγχεται κατά μεγάλη πλειοψηφία από τις ψήφους του κεντροδεξιού συνασπισμού ΔΗΣΥ/ΔΗΚΟ. Η Λευκωσία εκτιμά ότι θα μπορέσει να εισπράξει υπό τη μορφή signature bonuses περί τα 100-200 εκατομμύρια δολάρια από το σύνολο των εννέα υπό εκχώρηση πεδίων. Ως ένδειξη της ασκούμενης πίεσης για την επιτάχυνση των εξελίξεων, η απερχόμενη κυβέρνηση επιδιώκει να περάσει από τη Βουλή τη νομοθεσία σύστασης του Κρατικού Ταμείου Υδρογονανθράκων, στο οποίο αναμένεται να κατατεθούν τα χρηματικά ποσά που θα εισπραχθούν από τη Λευκωσία στη φάση υπογραφής των συμβάσεων παραχώρησης.
Μια από τις πρώτες αποφάσεις που θα κληθεί να λάβει και ο νέος υπουργός Ενέργειας της Κύπρου σχετίζεται με το κατά πόσο θα επικυρώσει την απόφαση του κ. Συλικιώτη να σταματήσει στις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου τις διαπραγματεύσεις με το γαλλορωσικό consortium (Total / Novatek / Gazprombank) πού είχε αρχικά κερδίσει το πεδίο 9, ξεκινώντας εκ νέου την διαδικασία διαπραγμάτευσης με την κοινοπραξία των ENI /Kogas. Παρά το γεγονός ότι η πρόταση της ιταλοκορεατικής κοινοπραξίας είχε αξιολογηθεί ως η πλέον ανταγωνιστική τόσο από το γαλλικό ινστιτούτο Beicip όσο και από την πενταμελή κυβερνητική επιτροπή, το δίδυμο Χριστόφια - Συλικιώτη είχε αποφασίσει ότι η συμμετοχή ρωσικών εταιριών στον Β’ γύρο εκχωρήσεων θα ήταν συμφέρουσα για την Κύπρο από γεωστρατηγική άποψη. Αυτή η αιφνιδιαστική αλλαγή στάσης ενέχει κινδύνους μερικής διπλωματικής αποξένωσης της Κύπρου από τη Ρωσία την ώρα που εκκρεμεί και το ζήτημα περαιτέρω ρωσικής συμμετοχής με δάνειο 5 δισ. ευρώ στο πακέτο χρηματοδότησης της κυπριακής οικονομίας από την τρόϊκα.
Η Μόσχα αισθάνεται πλήρως αποκλεισμένη από τις ενεργειακές εξελίξεις της Ν.Α. Μεσογείου μετά και την απόφαση των εταίρων του Λεβιάθαν να απορρίψουν την πρόταση της Gazprom προς όφελος της αυστραλιανής Woodside για την αγορά του 30% της κοινοπραξίας. Η νέα κυπριακή κυβέρνηση, ίσως επιχειρήσει να επαναφέρει το ζήτημα της ρωσικής συμμετοχής στην ανάπτυξη των κυπριακών Υ/Α. Σε κάθε περίπτωση, το πλέον πιθανόν είναι τα συμβόλαια εκχώρησης για τα πεδία 2,3,9,10 και 11 να υπογραφούν μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2013 ενώ δεν αποκλείεται το σύνολο των τεσσάρων υπολοιπόμενων πεδίων (5,6,7, και 8) να έχει εκχωρηθεί έως το τέλος του τρέχοντος έτους.
Το ενδιαφέρον που προκύπτει μέχρι στιγμής από τις διαπραγματεύσεις Λευκωσίας-Εταιριών είναι ότι μέσα στις υποχρεώσεις των αναδόχων εντάσσεται η επίσπευση της διαδικασίας εξερεύνησης. Σύμφωνα με σχετικές δηλώσεις του κ. Συλικιώτη, εντός τριετίας από την υπογραφή του συμβολαίου τους, οι εταιρίες ανάδοχοι θα υποχρεωθούν να εκτελέσουν τόσο τη διερευνητική (exploratory drilling) όσο και την επιβεβαιωτική/αξιολογική (appraisal drilling) γεώτρηση επί των πεδίων τους έτσι ώστε η Κύπρος να έχει μια πλήρη εικόνα του υδρογονανθρακικού της δυναμικού έως τα τέλη του 2016 το αργότερο. Οι πρώτες γεωτρήσεις είναι ως εκ τούτου ρεαλιστικό να αναμένονται μέσα στο Α’ τρίμηνο του 2014. Περαν από την υπογραφή των συμφωνιών εξερεύνησης/παραγωγής η στιγμή ορόσημο του 2013 σχετίζεται, για λόγους που έχουν ήδη αναλυθεί, με τα αποτελέσματα της επιβεβαιωτικής γεώτρησης στην Αφροδίτη που αναμένονται τον ερχόμενο Μάιο με Ιούνιο.
ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ Ν.Α. ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ
Η πιστοποίηση τον Δεκέμβριο του 2011 της ύπαρξης 7 τρισ. κυβικών ποδών αερίου (περί τα 200 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα) στο πεδίο Αφροδίτη από την αμερικανική εταιρία Noble αποτελεί ορόσημο για τη σύγχρονη οικονομική και πολιτική ιστορία του κυπριακού ελληνισμού αλλά και για την περιφερειακή ισχυροποίηση της Ελλάδος ως εγγυήτριας δύναμης του δεύτερου ελληνικού κράτους της Ε.Ε. για τον επιπρόσθετο λόγο ότι η πρόοδος της πορείας έρευνας/εκμετάλλευσης των κυπριακών υδρογονανθράκων επιδρά ευεργετικά στην αντίστοιχη προσπάθεια που έχει ξεκινήσει η χώρα μας μετά από δεκαπέντε περίπου χρόνια πλήρους απραξίας. Η ανακάλυψη της Αφροδίτης από μόνη της συνεπάγεται την δραστική μείωση της κυπριακής εξάρτησης από το εισαγόμενο πετρέλαιο το οποίο και καλύπτει το 95% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης της Κύπρου και το 99% της ηλεκτροπαραγωγής της. [2]
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ίδιας της κυπριακής ΔΕΦΑ (Δημόσια Επιχείρηση Φυσικού Αερίου), η αύξηση της εγχώριας κατανάλωσης φυσικού αερίου αναμένεται να είναι δραματική μέσα στην επόμενη εικοσαετία καθώς το φυσικό αέριο θα αντικαταστήσει με γοργούς ρυθμούς τη χρήση του πετρελαίου και στην ηλεκτροπαραγωγή και στη βιομηχανία. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται δισ. ευρώ σε κέρδη από την παραγωγή νέων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, από την κατασκευή νέων δικτύων μεταφοράς και διανομής αερίου, από την μη-πληρωμή προστίμων ρύπανσης λόγω αυξημένων εκπομπών CO2 και κυρίως από την εξοικονόμηση πόρων από τη μειωμένη εισαγωγή πετρελαίου και την πτώση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος, παράμετροι οικονομικής ανάπτυξης από τις οποίες μπορούν να επωφεληθούν δεκάδες ελλαδικές επιχειρήσεις ακόμη και εάν δεν εξαγόταν προς την Ελλάδα ούτε ένα κυβικό μέτρο αερίου.
Δεδομένου δε ότι η κυπριακή ζήτηση αερίου αναμένεται να κυμανθεί περί τα 20-30 δισ. κυβικά μέτρα για την περίοδο 2015-2030/35 [3], η Αφροδίτη επαρκεί από μόνη της για να καταστήσει την Κύπρο εξαγωγέα φυσικού αερίου μέσω της κατασκευής αγωγού που θα συνδέσει το υποθαλάσσιο πεδίο με ένα μελλοντικό σταθμό υγροποίησης που θα μπορούσε να κατασκευαστεί εντός του διευρυνόμενου Ενεργειακού Κέντρου στην περιοχή του Βασιλικού, 25 χλμ. ανατολικά της Λάρνακας. Η ανακάλυψη της Αφροδίτης έδωσε παράλληλα την απαραίτητη εκείνη δυναμική για την επιτυχή προσέλκυση διεθνούς ενδιαφέροντος και στον β’ γύρο των εκχωρήσεων. Η επιλογή και η διεξαγόμενη διαπραγμάτευση εκχώρησης των πεδίων 2, 3, 9 και 10 και 11 στις Total, ENI και Kogas επιβεβαιώνουν τη δυναμική που δημιουργείται για το σύνολο του Ελληνισμού. Το αναπτυσσόμενο δυναμικό φυσικού αερίου της Κύπρου - ιδίως εάν επιβεβαιωθεί ότι η Αφροδίτη εμπεριέχει 9-10 τρισ. κυβικά πόδια αερίου - επαρκεί για την κατασκευή ενός νέου τερματικού αερίου στο Βασιλικό.
Ο τερματικός αυτός σταθμός αποτελεί τη μοναδική άμεσα ρεαλιστικά διαθέσιμη επιλογή για την Κύπρο (και ενδεχομένως το Ισραήλ) έτσι ώστε να εξάγουν αέριο προς την Ελλάδα. Η κατασκευή ενός υποθαλάσσιου αγωγού παραμένει τεχνικά και οικονομικά αμφίβολη και θα μπορούσε να εξετασθεί ουσιαστικά προς τα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας. Τη λύση του τερματικού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (Υ.Φ.Α.) έχει άλλωστε αποφασίσει να προκρίνει και η Λευκωσία, σύμφωνα με δηλώσεις του προέδρου Χριστόφια στις 26 Ιουνίου 2012, κάτι που δεν αναμένεται να αλλάξει από την όποια διάδοχη κυβέρνηση [4]. Το μέγεθος των κυπριακών αναγκών σε βάθος 20ετίας πρακτικά συνεπάγεται ότι σε μακροπρόθεσμο επίπεδο σχεδόν το 90% όλων των πεδίων που μπορούν να ανακαλυφθούν μέσα στο 2014-2016 ως απόρροια του β’ γύρου εκχωρήσεων, είναι δυνατόν να δεσμευθούν για εξαγωγές.
Υπό αυτήν την άποψη εάν επιβεβαιωθούν οι γνωστές εκτιμήσεις της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας του κυπριακού υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Τουρισμού περί της ύπαρξης ακόμη 4-5 πεδίων με εκμεταλλεύσιμα αποθέματα ανάλογα με αυτά της Αφροδίτης, τότε η Κύπρος δύναται να μετατραπεί - τηρουμένων των αναλογιών - στο Μεσογειακό αντίστοιχο του Κατάρ, διαθέτοντας ένα εξαγωγικό δυναμικό της τάξης των 500 ΔΚΜ μέσα στην επόμενη 15/20ετία. Αυτά τα 500 δισ. κυβικά μέτρα θα μπορούσαν θεωρητικά να καλύψουν το σύνολο της κατανάλωσης αερίου των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε. για το 2010 αλλά και το μεγαλύτερο μέρος των ελλαδικών αναγκών εις το διηνεκές.
Το επίπεδο των συμμετοχών που καταγράφησαν, είναι ενδεικτικό των προσδοκώμενων πολιτικών και οικονομικών κερδών, η σημασία των οποίων μεγιστοποιείται εάν κανείς αναλογιστεί τις κλιμακούμενες στρατιωτικές απειλές της Τουρκίας, την ανακήρυξη ΑΟΖ από την πλευρά του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους (Νοέμβριος 2011) και την έναρξη παράνομων γεωτρήσεων (Απρίλιος 2012) πλησίον της Αμμοχώστου. Οι ανωτέρω επιτυχίες, ωστόσο, δεν θα σημάνουν απολύτως τίποτε εάν δεν υπάρξει η απαραίτητη πολιτικοδιπλωματική και στρατιωτική υποστήριξη των προσπαθειών της Λευκωσίας να συμβάλλει στη μείωση της ευρωπαϊκής εισαγωγικής εξάρτησης στον τομέα του φυσικού αερίου και εδώ είναι προφανής ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει η Ελλάδα.
Η Τουρκία μπορεί να απέτυχε στην προσπάθειά της να εμποδίσει την εκτέλεση της διερευνητικής γεώτρησης στην Αφροδίτη, την ακύρωση του β’ γύρου εκχωρήσεων και την διαφαινόμενη εκχώρηση νέων πεδίων σε μεγάλες ευρωπαϊκές και διεθνείς εταιρίες, προεξαρχουσών των Total και ENI, αλλά η ανάπτυξη των συγκεκριμένων αποθεμάτων δεν μοιάζει με σπριντ αλλά με μαραθώνιο. Θα χρειαστούν τουλάχιστον 4-5 χρόνια για να παραχθούν και να εξαχθούν προς Κύπρο και μέσω Κύπρου προς Ευρώπη οι σχετικές ποσότητες αερίου. Η Τουρκία θα καραδοκεί σε κάθε φάση αυτής της μακροχρόνιας διαδικασίας, επιδιώκοντας είτε να τη διακόψει είτε να επιβάλλει ισοδύναμα διπλωματικά τετελεσμένα επιχειρώντας να προωθήσει ανάλογες παράνομες έρευνες στα κατεχόμενα.
Η Ελλάδα οφείλει να παρακολουθεί με προσοχή τις εξελίξεις και πρέπει να επιδεικνύει την ανάλογη διπλωματική ετοιμότητα αντίδρασης σε περίπτωση αμφισβήτησης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων στην περιοχή του Λυβικού Πελάγους, όπως συντελέστηκε όταν η Τουρκία επεχείρησε το 2008 και το 2009 να διεξάγει έρευνες μέσω ευρωπαϊκών σεισμογραφικών σκαφών σε περιοχή εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στα νότια του νησιωτικού συμπλέγματος της Μεγίστης. Η Ελλάδα πρέπει να είναι παράλληλα σε ετοιμότητα προκειμένου να υποστηρίξει εντός και εκτός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου το αυτονόητο δικαίωμα της Κύπρου να εκμεταλλευθεί τα όποια κοιτάσματα υπάρχουν στην ΑΟΖ της, αλλά δεν χρειάζεται να χαράξει ΑΟΖ με την Κύπρο, την Τουρκία και την Αίγυπτο, προκειμένου να διαδραματίσει το ρόλο του διαμετακομιστή κυπριακού/ισραηλινού αερίου προς την Ευρώπη, ιδίως εάν η εν λόγω διαμετακόμιση γίνει μέσω δεξαμενοπλοίων υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Ο πιο εύκολος τρόπος για να επιτευχθεί ο στόχος ενός ελληνικού transit για το ισραηλινό ή/και κυπριακό αέριο είναι μέσω δεξαμενόπλοιων υγροποιημένου φυσικού αερίου που θα ξεκινούν από το Βασιλικό, μολονότι πρωτεύων στόχος της ελληνικής ενεργειακή διπλωματίας θα πρέπει να είναι η διασφάλιση έως και του 1/3 των μελλοντικών μας αναγκών μέσω της σύναψης ενός μακροπρόθεσμου συμβολαίου για την εισαγωγή κυπριακού αερίου. Η αναβάθμιση της δυναμικότητας του τερματικού ΥΦΑ της Ελλάδος στη Ρεβυθούσα έως το 2014 σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση του δικτύου των αγωγών διασύνδεσης αερίου από την Ελλάδα έως την Ουγγαρία έως το 2014/15 καθιστούν επίσης ιδιαιτέρως ελκυστική την προοπτική διαμετακόμισης κυπριακού και δευτερευόντως ισραηλινού αερίου προς τις χώρες της Ν.Α. Ευρώπης, όπως η Βουλγαρία και η Σερβία (και σε δεύτερο βαθμό η Ουγγαρία) που παραμένουν εξαρτημένες κατά βάση από μια πηγή (Ρωσία) και από μια όδευση (τέως Σοβιετικό Δίκτυο) εισαγωγής αερίου για πάνω από το 65% των τελικών τους αναγκών.
Η ΤΡΙΜΕΡΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΑΣΙΑΤΙΚΟ ΚΑΛΩΔΙΟ
Σε ό,τι αφορά δε την τριμερή ενεργειακή συνεργασία με το Ισραήλ, η Ελλάδα θα συνεχίσει να προωθεί τη συμμετοχή του Τελ Αβίβ στα αναπτυσσόμενα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας παρά την απουσία υπογραφής ενός επίσημου τριμερούς μνημονίου συνεργασίας ανάμεσα στην Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ, όπως είχε αρχικά προβλεφθεί να γίνει τον Μάρτιο του 2012. Η συγκρότηση κοινών ομάδων εργασίας σε τριμερές επίπεδο για την προώθηση –μακροπρόθεσμα- του αγωγού φυσικού αερίου αποτελεί ένα θετικό βήμα για την εμβάθυνση της τριμερούς συνεργασίας αλλά το βάρος της ελληνικής προσπάθειας θα πρέπει να δοθεί στην ενίσχυση του σχεδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ των τριών χωρών. Η κατασκευή του ευρωασιατικού καλωδίου υψηλής τάσης θεωρείται πολύ πιο ώριμο από τεχνική και χρηματοδοτική άποψη και έχει προχωρήσει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με τις θεωρητικές συζητήσεις που συνεχίζονται σε διακυβερνητικό -ως επί το πλείστον- επίπεδο αναφορικά με τον αγωγό αερίου που προωθεί η ΔΕΠΑ.
Το ευρωασιατικό καλώδιο αποτελεί το αντικείμενο μιας κοινοπρακτικής εταιρίας, της Qauntum Energy, που έχει συστασθεί από το 2011 με έδρα τη Λευκωσία και με τη συμμετοχή της ΔΕΗ, της Quantum και της Τράπεζας Κύπρου. Τον Μάρτιο του 2012, η Quantum και η κρατική εταιρία ηλεκτρισμού του Ισραήλ, IEC (Israeli Electricity Co.) υπέγραψαν μνημόνιο συναντίληψης για την από κοινού χρηματοδότηση της προμελέτης σκοπιμότητας. Τα αρχικά αποτελέσματα της μελέτης ανακοινώθηκαν στους υπουργούς Ενέργειας των τριών κρατών σε κοινή σύσκεψη που έλαβε χώρα στη Λευκωσία τον Νοέμβριο του 2012. Εκεί οι κ.κ. Συλικιώτης, Παπαγεωργίου και Landau συμφώνησαν να στηρίξουν την ένταξη του έργου στα διευρωπαϊκά δίκτυα.
Σε περίπτωση ένταξής του, το έργο θα διασφαλίσει τη μερική του χρηματοδότηση από τον επόμενο κοινοτικό προϋπολογισμό της περιόδου 2014-2020 καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος του κόστους της τελικής μελέτης σκοπιμότητας από τα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το υποθαλάσσιο αυτό καλώδιο διπλής κατεύθυνσης, αποτελεί ένα έργο στρατηγικής σημασίας για τα τρία μεσογειακά κράτη και παρά το υψηλό του κόστος (περί τα 2 δισ. δολάρια) συγκεντρώνει σημαντικές πιθανότητες υλοποίησης. Το ευρωασιατικό καλώδιο θα ποντιστεί στον πυθμένα της Μεσογείου σε μέγιστο βάθος 2.600 μέτρων, διαθέτοντας τη δυνατότητα μεταφοράς έως 2 GW (Giga-Watts) από και προς τα τρία διασυνδεδεμένα κράτη.
Το καλώδιο, συνολικής έκτασης 864 χλμ., που θα χρειαστεί τουλάχιστον τρία έτη για να κατασκευαστεί, θα συνδέσει το Ισραήλ με την Κύπρο και την Κύπρο με την Κρήτη ολοκληρώνοντας στην τελική του φάση και τη διασύνδεση της Κρήτης με την κυρίως Ελλάδα. Με τον τρόπο αυτό θα τεθεί τέλος στην ηλεκτροδοτική απομόνωση της Κύπρου και της Κρήτης ενώ θα δώσει τη δυνατότητα στο Ισραήλ να εισάγει ηλεκτρισμό σε περίπτωση μείζονος ενεργειακής κρίσης σαν αυτή που αντιμετωπίζει από τον Απρίλιο του 2012 όταν διεκόπησαν επ’ αόριστον οι εξαγωγές αιγυπτιακού αερίου μέσω του αγωγού El Arish – Ashkelon gas pipeline. Παράλληλα το καλώδιο αυτό θα επιτρέψει την εξαγωγή Κυπριακού και Ισραηλινού ρεύματος προς την Ελλάδα και μέσω Ελλάδος σε όλη τη Βαλκανική αλλά και το κεντρικό, ευρωπαϊκό δίκτυο αξιοποιώντας τη διασύνδεση Ελλάδος-Ιταλίας.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
[1] Μια τέτοια εξέλιξη ενδέχεται και να διευκολύνει διπλωματικά την Κύπρο στις προσπάθειες της να κλήσει την χρονίζουσα από το 2006 εκκρεμότητα υπογραφής της CUA με την Αίγυπτο.
[2] http://www.iea.org/stats/pdf_graphs/CYTPESPI.pdf για συμμετοχή του πετρελαίου ως μέρος συνολικής ενεργειακής τροφοδοσίας και http://www.iea.org/stats/pdf_graphs/CYELEC.pdf για συμμετοχή του πετρελαίου ως μέρισμα ηλεκτροπαραγωγής.
[3] “New Options Muddle Cyprus Gas Policy”, World Gas Intelligence, 16/02/2011 και παρουσίαση Κώστα Ιωάννου, Γενικού Διευθυντή ΔΕΦΑ, Cyprus Energy Policy on Natural Gas, 4th Economist Energy Summit, (Nicosia: 14 November 2011).
[4] Ν. Συλικιώτης: Εστιάζουμε στην Κατασκευή Σταθμών LNG, Energia.gr, 17/04/2012.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr
