Η σημασία του ολλανδικού "Όχι"

Του Κώστα Ράπτη-Το καλοκαίρι του 2015, στην κορύφωση του "ελληνικού θρίλερ” ο πρόεδρος της Κομισιόν Jean-Claude Juncker διακήρυξε ότι "δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατική επιλογή απέναντι στις ευρωπαϊκές συνθήκες”, εφόσον αυτές αποτελούν εντέλει διακρατικές συμφωνίες μεταξύ 28 χωρών.Τον Ιανουάριο του 2016, πάλι, ενόψει της πραγματοποίησης δημοψηφίσματος στην Ολλανδία σχετικά με τη Συμφωνία Σύνδεσης Ουκρανίας-Ε.Ε. ο ίδιος προειδοποίησε ότι τυχόν επικράτηση του "Όχι” θα οδηγούσε σε μια κρίση "ηπειρωτικών διαστάσεων”.Τον Μάρτιο, όμως, σε ομιλία του στη Χάγη διαβεβαίωσε, προκειμένου να καθησυχάσει τους Ολλανδούς, ότι "οπωσδήποτε η Ουκρανία δεν θα είναι σε θέση να γίνει μέλος της Ε.Ε. ή του ΝΑΤΟ τα επόμενα 20-25 χρόνια”.Εντέλει την Πέμπτη, μετά την έκδοση της ετυμηγορίας των Ολλανδών ψηφοφόρων δήλωσε δια του εκπροσώπου του Μαργαρίτη Σχοινά ότι είναι "θλιμμένος”, αλλά και ότι "η Κομισιόν παραμένει αφοσιωμένη στην ανάπτυξη των σχέσεων με την Ουκρανία”.

Οι αναλυτές, οι δημοσκόποι και οι πολιτικοί ηγέτες της Ολλανδίας προέβλεπαν οριακό αποτέλεσμα και αναρωτιούνταν αν η προσέλευση των ψηφοφόρων στο δημοψήφισμα της Τετάρτης θα ξεπερνούσε το 30%, ώστε το αποτέλεσμα να είναι έγκυρο. Η διάψευση των προγνώσεων υπήρξε ηχηρή διότι το μεν ποσοστό συμμετοχής έφθασε το 32%, οι δε ψήφοι κατά της επικύρωσης της Συμφωνίας Σύνδεσης Ε.Ε.-Ουκρανίας το 61%.Μόνο σε ορισμένα μεγάλα αστικά κέντρα όπως το Άμστερνταμ, η Ουτρέχτη και το Χρόνινγκεν υπερίσχυσε το "Ναι”, ενώ αντίθετα το Ρότερνταμ και η ύπαιθρος έκριναν το τελικό αποτέλεσμα.Η Ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται, 11 χρόνια μτά το ολλανδικό δημοψήφισμα για το Ευρωσύνταγμα όπου και πάλι το "Όχι” επικράτησε με ποσοστό 61%.

Βέβαια, το διακύβευμα δεν είναι εξίσου σημαντικό, όμως το σύνολο του ολλανδικού Τύπου κάνει λόγο για "αμηχανία” και "δίλημμα” της ολλανδικής κυβέρνησης, στην οποία εναπόκειται, κατά τον Μαργαρίτη Σχοινά, να περιγράψει τα επόμενα βήματά της. Η Συμφωνία Σύνδεσης με την Ουκρανία εφαρμόζεται ήδη "προληπτικά”, κατά το πολιτικό της σκέλος από 1ης Ιανουαρίου και έχει επικυρωθεί από 27 εκ των κρατών μελών. Και μπορεί το ολλανδικό δημοψήφισμα να μην είναι δεσμευτικό, όμως το αποτέλεσμά του θα πρέπει, εφόσον είναι έγκυρο, να απασχολήσει εκ νέου το κοινοβούλιο. Πολιτικοί ηγέτες ακόμη και κομμάτων τα οποία στήριξαν το "Ναι” αναγνωρίζουν ότι υπάρχει ένα αποτέλεσμα που δεν μπορεί να αγνοηθεί – και συνεπώς η Ολλανδία θα πρέπει να προτείνει στους "27” αλλαγές (άγνωστο ποιές), οι οποίες θα της επιτρέπουν πολιτικά να προχωρήσει στην επικύρωση της συμφωνίας.

Με άλλα λόγια, αναζητείται, όπως και με το Ευρωσύνταγμα, τρόπος παράκαμψης του "Όχι” των ψηφοφόρων.Στην ίδια την Ουκρανία, πάντως, η οποία με αφορμή αυτή τη συμφωνία οδηγήθηκε στην "εξέγερση του Μαϊντάν”, την ανατροπή της κυβέρνησης και τον εμφύλιο πόλεμο, ο πρόεδρος Poroshenko δηλώνει ότι θα συνεχίσει να δίνει τη μάχη (όσο του το επιτρέπει, φαντάζεται κανείς, η εμπλοκή του ονόματός του στα Panama Papers) υπέρ των μεταρρυθμίσεων της χώρας και υπέρ της "εξάπλωσης των ευρωπαϊκών αξιών”

Η εξάπλωση των "αξιών” πιθανότατα δεν περιλαμβάνει τον εντοπισμό και την καταδίκη λ.χ. των υπεύθυνων του άγριου φόνου 53 ανθρώπων στο κτήριο των συνδικάτων της Οδησσού από ακροδεξιούς και πάντως είναι χωρίς αμφιβολία κάτι διαφορετικό από την εξάπλωση των ίδιων των ευρωατλαντικών θεσμών. Επ' αυτού, οι Ολλανδοί ψηφοφόροι (από όσους συντάσσονται με το κόμμα του ακροδεξιού Geert Wilders μέχρι όσους προτιμούν το αριστερό Σοσιαλιστικό Κόμμα) δηλώνουν ότι έχουν φθάσει στα όριά τους – και δεν είναι οι μόνοι.

Ο ηγέτης του ευρωσκεπτικιστικού Κόμματος Ανεξαρτησίας Ηνωμένου Βασιλείου Nigel Farage είναι ασφαλώς περιχαρής μετά τη διεξαγωγή του ολλανδικού δημοψηφίσματος – δηλώνει μάλιστα έτοιμος να εξαγάγει συμπεράσματα από την "οριζόντια δικτύωση” που επέτρεψε σε μια πρωτοβουλία πολιτών όπως η GeenPeil, απότοκο του δημοφιλούς ολλανδικού μπλογκ GeenStij, που μπόρεσε να συγκεντρώσει 420.000 επικυρωμένες υπογραφές, ώστε να προκαλέσει τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος.

Η βρετανική κυβέρνηση δηλώνει ότι το ολλανδικό δημοψήφισμα δεν υπάρχει λόγος να επηρεάσει το αντίστοιχο βρετανικό του Ιουνίου, με το ερώτημα της εξόδου από την Ε.Ε. ή μη. Ωστόσο, εδώ προκύπτει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο, το οποίο δεν μπορεί να αγνοηθεί. Κάθε φορά τα τελευταία χρόνια που σε οποιοδήποτε κράτος-μέλος διεξάγεται δημοψήφισμα η επιλογή των ψηφοφόρων είναι να αξιοποιήσουν την εκάστοτε αφορμή για να αποδοκιμάσουν την περαιτέρω ενίσχυση ή επέκταση της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Το γεγονός ότι αυτό συνέβη τώρα στην Ολλανδία (χώρα που μετρά 193 νεκρούς από την κατάρριψη του αεροσκάφους των μαλαισιανών αερογραμμών πάνω από την ανατολική Ουκρανία το καλοκαίρι του 2014) σε συνθήκες νεοψυχροπολεμικής αντιπαράθεσης με τη Ρωσία του Vladimir Putin λόγω της ουκρανικής κρίσης καθιστά επικοινωνιακά βαρύτερο το πλήγμα για τις ευρωπαϊκές ελίτ. Όμως η βαθύτερη τάση αποστασιοποίησης των εκλογικών σωμάτων από το ευρωπαϊκό σχέδιο είναι περισσότερο ανησυχητική για τις Βρυξέλλες.