Γεωργία για λίγους!

Πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για την γεωργία στην Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη, περιέχονται σε πρόσφατη ανακοίνωση της ευρωπαϊκής στατιστικής υπηρεσίας, Γιουροστάτ. (Εδώ ολόκληρη η ανακοίνωση Τύπου) Το πρώτο στοιχείο που δημιουργεί εντύπωση αφορά στην αύξηση της καλλιεργήσιμης γης στην Ελλάδα από το 2003 ως το 2013, κατά 22,4%*.

ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗ
Το εύρημα της Γιουροστάτ επιβεβαιώνει προσωπικές ιστορίες που λίγο – πολύ όλοι έχουμε ακούσει τα τελευταία χρόνια: μακροχρόνια άνεργοι, που έχασαν κάθε ελπίδα να βρουν δουλειά στο αντικείμενό τους (πχ οικοδομή, βιομηχανία, ακόμη και επιστημονικά επαγγέλματα) ή στην πόλη όπου κατοικούσαν επιστρέφουν στο χωριό για να εκμεταλλευτούν ένα μικρό κλήρο που υπήρχε, προσπαθώντας έτσι να επιβιώσουν και να κάνουν μια καινούργια αρχή. Αποτέλεσμα αυτή της τάσης ήταν η καλλιεργήσιμη γη να επεκταθεί σχεδόν κατά ένα τέταρτο! Η αύξηση της εκμεταλλεύσιμης γης επιβεβαιώνεται και από την αύξηση του μεριδίου του πρωτογενούς τομέα που από 3,2% του συνολικού προϊόντος το 2010, το 2014 είχε ανέλθει στο 3,8% και στο πρώτο τρίμηνο του 2015 έφτασε στο 4,2%. Κινητήρια δύναμη γι’ αυτή την αύξηση ήταν η γεωργία, όπως κινητήρια δύναμη για την αύξηση του μεριδίου του τριτογενούς τομέα (από 81,5% το 2010 σε 82,8% το 2014) ήταν ο τουρισμός, ενώ αντίθετα η αιτία της συρρίκνωσης του δευτερογενούς τομέα (από 15,2% το 2010 σε 13,4% το 2014), που φαίνεται να συνθλίβεται στις συμπληγάδες  του πρωτογενούς και του τριτογενούς, ήταν οι κατασκευές.
Κάπου εδώ όμως σταματούν και οι καλές ειδήσεις γιατί τα διαθέσιμα στοιχεία για τη συγκέντρωση της αγροτικής οικονομίας μαρτυρούν πως η αύξηση της εκμεταλλεύσιμης γης δε συνοδεύεται από εκδημοκρατισμό της ιδιοκτησίας στη γη. Ειδικότερα, η Γιουροστάτ παρατηρεί μείωση, θεαματική μάλιστα, των αγροτικών μονάδων στη διάρκεια αυτής της δεκαετίας. Με βάση την ανακοίνωσή της, το 2013 μειώθηκαν κατά 13,9% αριθμώντας 709.500 μονάδες. Η ίδια ακριβώς τάση, πολύ πιο εντατικά μάλιστα, σημειώθηκε και στη υπόλοιπη Ευρώπη, όπου κατά μέσο όρο οι μονάδες μειώθηκαν κατά 27,5%. Η μεγαλύτερη μάλιστα μείωση εντοπίστηκε στη Σλοβακία (67,1%), τη Βουλγαρία (61,8%) και την Ιταλία (48,6%). Σε όλη την Ευρώπη επομένως οι σαρωτικές αλλαγές που σημειώθηκαν τις προηγούμενες δεκαετίες με την ραγδαία μείωση του μεριδίου της γεωργίας στο ΑΕΠ (για να φτάσει το 2013 στο 1,8%, δηλαδή χαμηλότερα ακόμη κι από τη βιομηχανία του πολιτισμού που αντιπροσώπευε το 4% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ!) έχουν δώσει τη σκυτάλη σε ποιοτικές αλλαγές που ως κοινό παρανομαστή έχουν τον ταξικό διαχωρισμό και την πόλωση.
Συγκρίνοντας τη μέση καλλιεργούμενη έκταση στην Ελλάδα (που αυξήθηκε από 4,8 σε 6,8 εκτάρια ανά αγροτική μονάδα) με την αντίστοιχη στην ΕΕ (που κι εκεί αυξήθηκε από 11,7 εκτάρια το 2003 σε 16,1 το 2013) εύκολα διακρίνουμε τις αιτίες της χαμηλής παραγωγικότητας: Το μικρό μέγεθος της μέσης εκμετάλλευσης δεν επιτρέπει να αναπτυχθούν οικονομίες κλίμακας και νέες επενδύσεις που θα μπορούσαν να αυξήσουν θεαματικά την παραγωγή ανά εκτάριο. Επίσης, η απόσταση που χωρίζει την μέση ελληνική εκμετάλλευση από την αντίστοιχη ευρωπαϊκή, όσο κι αν η μορφολογία του ελληνικού εδάφους θέτει πολύ αυστηρά όρια στις τάσεις αύξησης, δείχνει πως οι τάσεις συγκέντρωσης που παρατηρούνται στην ύπαιθρο δεν πρόκειται να ανακοπούν.

Τάσεις συγκέντρωσης

Μάλιστα, θα συμβεί το αντίθετο: θα επιταχυνθούν απότομα οι τάσεις συγκέντρωσης κι αυτό για πολιτικούς λόγους! Αρκεί μια ματιά στα μέτρα αύξησης της φορολογίας των αγροτών που περιλαμβάνει το Μνημόνιο του Αυγούστου: αύξηση του συντελεστή φορολόγησης από 13% σε 26% από το πρώτο ευρώ, αύξηση της προκαταβολής φόρου από το 27,5% στο 100% (μέτρο που θα προκαλέσει την χρεοκοπία των αγροτών αν μια χρονιά καταστραφεί η παραγωγή λόγω πλημμύρας, χαλαζιού ή άλλης φυσικής καταστροφής – ενδεχόμενο που δείχνει πόσο εγκληματική ήταν η μεταφορά αυτού του μέτρου στη γεωργία), τριπλασιασμός των εισφορών στον ΟΓΑ, κατάργηση του μειωμένου φόρου στο πετρέλαιο, αύξηση του ΦΠΑ από το 13% στο 23% για αγροτικά εφόδια, λιπάσματα και υπηρεσίες (αναλύσεις εδάφους, υποστήριξη από γεωπόνους) κοκ. Τη χαριστική βολή θα αποτελέσει η συζητούμενη αύξηση της τιμής του μειωμένου σήμερα αγροτικού ρεύματος που θα οδηγήσει σε αύξηση της τάξης του 30%-50%. Το ειδικό τιμολόγιο στο ηλεκτρικό αποτελούσε μια έμμεση μορφή επιδότησης της γεωργίας, που δεν αποτελεί μάλιστα καν ελληνική ιδιαιτερότητα. Στην Ολλανδία προσφέρεται δωρεάν! Στη χώρα μας όμως η ιδιωτικοποιημένη ΔΕΗ δεν συμβαδίζει πιθανά με τέτοιες γενναιόδωρες πολιτικές. Η τάση είναι να καταργηθεί οποιοδήποτε ειδικό καθεστώς απολάμβανε η γεωργία, λόγω της κοινωνικής της προσφοράς, και στο εξής ο γεωργός να αντιμετωπίζεται φορολογικά όπως οποιοσδήποτε άλλος ελεύθερος επαγγελματίας.
«Νέα και πολύ χειρότερα δεδομένα για τους φτωχούς αγρότες θα δημιουργήσει το νέο μητρώο αγροτών», δηλώνει στα Επίκαιρα ο γεωπόνος – βιοτεχνολόγος Παναγιώτης Κάτσαρης, πρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού Δήμητρα. «Με αυτόν τον τρόπο χιλιάδες φτωχοί άνθρωποι της υπαίθρου, που το 50% συν 1 ευρώ του εισοδήματος τους δεν προκύπτει από τη  γεωργία καθώς ασχολούνται επίσης στην οικοδομή, τον τουρισμό κ.α. για να φέρουν βόλτα, θα πάψουν πια να χαρακτηρίζονται αγρότες. Συντριπτικό πλήγμα στη φτωχομεσαία αγροτιά θα καταφέρει επίσης το μέτρο κατάργησης των επιδοτήσεων κάτω των 200 ευρώ. Ξεκίνησαν με την κατάργηση των επιδοτήσεων κάτω των 100 ευρώ, μετά με τις επιδοτήσεις κάτω των 150 ευρώ και τώρα στόχο έχουν να συγκεντρωθούν οι επιδοτήσεις στις μεγάλες αγροτικές επιχειρήσεις και τα μοναστήρια, που ήδη παίρνουν πάνω από το 80% των επιδοτήσεων. Αν το όριο αυξηθεί περαιτέρω θα τους αναλογεί ακόμη και το 95% των επιδοτήσεων. Αυτά τα ποσά όμως ήταν ανάσα για χιλιάδες αγρότες και για τα ίδια τα χωριά. Μην ξεχνάτε πως ο καφές στα καφενεία στοιχίζει μόλις μισό ευρώ. Βάζοντας το όριο στα 200 ευρώ η κυβέρνηση θα προκαλέσει ένα νέο ξεκλήρισμα μεταξύ των αγροτών», συμπληρώνει ο Π. Κάτσαρης.
Πρόκειται για μέτρα που θα προκαλέσουν απόγνωση σε χιλιάδες νέους και παλιούς αγρότες, δημιουργώντας ένα κύμα φτώχειας στα χωριά εφάμιλλο της δεκαετίας του ’50.

• Τα συγκεκριμένα στοιχεία, για την αύξηση της καλλιεργήσιμης γης, αμφισβητήθηκαν από την επιστήμονα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, Χρυσούλα Μονιάκη (την οποία ευχαριστώ για τη διευκρίνηση), καθώς δε συνάδουν με τις μετρήσεις της ΕΛΣΤΑΤ.  Σε επιστολή που μου απέστειλε αναφέρει επακριβώς τα στοιχεία  της ΕΛ.ΣΤΑΤ. που δείχνουν (σταθερή μάλιστα) μείωση της καλλιεργήσιμης γης στο χρόνο.

Η απόκλιση μεταξύ των στοιχείων της Γιούροστατ και της ΕΛ.ΣΤΑΤ. προέρχεται από την συμπερίληψη  εκ μέρους της ευρωπαϊκής στατιστικής υπηρεσίας στις καλλιεργήσιμες γαίες και των εκτάσεων που χρησιμοποιούνται ως βοσκοτόπια.