ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Η ψύχραιμη αντίδραση του Βλαντιμίρ
Πούτιν στην κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού αεροπλάνου SU-24 από
τουρκικό F-16 στα ρωσοτουρκικά σύνορα αποσόβησε το ενδεχόμενο μιας
ευρύτερης σύρραξης ανάμεσα στη Ρωσία και σε μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ. Το
θεμελιώδες ερώτημα, όμως, αιωρείται αναπάντητο: Για ποιο λόγο η Τουρκία
πήρε ένα τόσο μεγάλο ρίσκο για ένα επεισόδιο που, ακόμη κι αν δεχθεί
κανείς τη δική της εκδοχή, θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με τη συνήθη
πρακτική της αναχαίτισης και, πάντως, δεν δικαιολογεί επ’ ουδενί λόγω τη
χρήση φονικών πυρών απέναντι σε μια πυρηνική υπερδύναμη;Αντιμέτωπος με τις δυνητικές συνέπειες της πράξης του, ο Ταγίπ Ερντογάν, που χθες φέρεται, σύμφωνα με το «Ασοσιέτεντ Πρες», να δήλωσε ότι λυπάται για την κατάρριψη, προσπάθησε να δικαιολογηθεί, ισχυριζόμενος ότι οι ένοπλες δυνάμεις του απλώς υπερασπίστηκαν τα τουρκικά σύνορα, αγνοώντας ότι το αεροπλάνο που κατέρριψαν ήταν ρωσικό. Μια δικαιολογία που δεν αντέχει στην κοινή λογική.
Το ενδεχόμενο να «μπερδεύτηκαν» οι Τούρκοι και να πέρασαν το ρωσικό αεροπλάνο για συριακό είναι απίθανο, δεδομένου ότι τα τουρκικά ραντάρ δεν μπορεί παρά να διαπίστωσαν από την πρώτη στιγμή ότι επρόκειτο για SU-24 που απογειώθηκε από τη ρωσική βάση, στην επαρχία της Λαττάκειας. Επειτα, τα ντοκουμέντα που δόθηκαν στον ΟΗΕ από την ίδια την Αγκυρα υποστηρίζουν ότι το ρωσικό αεροπλάνο προειδοποιήθηκε όσο πετούσε... εντός Συρίας και ότι παραβίασε τον τουρκικό εναέριο χώρο για κάποια δευτερόλεπτα, πριν χτυπηθεί, σε απόσταση μόλις δύο χιλιομέτρων από τα τουρκικά σύνορα.
Τέλος, οι ίδιοι οι χάρτες που έδωσε στη δημοσιότητα η Τουρκία δείχνουν ότι το ρωσικό αεροπλάνο πετούσε διαρκώς παράλληλα, και όχι κάθετα στα τουρκικά σύνορα, επομένως δεν προκύπτει εχθρική πρόθεση.
Πώς να εξηγήσει, λοιπόν, κανείς μια τόσο ακραία αντίδραση από μια χώρα που παραβιάζει 1.500 φορές τον χρόνο τον ελληνικό εναέριο χώρο στο Αιγαίο, όπως εύλογα διερωτήθηκε ο Ρώσος υπ. Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ; Αλλωστε, ο ίδιος ο Ερντογάν είχε δηλώσει το 2012, μετά την κατάρριψη τουρκικού αεροπλάνου από τη συριακή αεράμυνα, ότι «μια σύντομης διάρκειας παραβίαση συνόρων δεν μπορεί να αποτελέσει αιτία επίθεσης».
Οι τουρκικοί... λόγοι
Σε κάποια αποστροφή δηλώσεών του, ο Ερντογάν άφησε να του ξεφύγει ότι στους λόγους που τον οδήγησαν να ρίξει το ρωσικό αεροπλάνο, πέραν της «υπεράσπισης των συνόρων», ήταν και «η προστασία των ομογενών μας». Λόγος γίνεται για τη συριακή μειονότητα των Τουρκμενίων, τα δεινά της οποίας διεκτραγωδούσαν τις τελευταίες ημέρες οι φιλικές προς τον Ερντογάν εφημερίδες, δημιουργώντας αντιρωσική ψύχωση. Η αλήθεια είναι ότι οι ένοπλες ισλαμικές «ταξιαρχίες» των Τουρκμενίων, που στηρίζονται αφειδώς από τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες, συνεργάζονται στενά με κάθε τζιχαντιστικής καρυδιάς καρύδι, από την Αχράρ αλ Σαμ έως και την Τζαμπάτ αλ Νούσρα, το συριακό παρακλάδι της Αλ Κάιντα. Είναι πιθανόν η Αγκυρα να ανησύχησε για το ενδεχόμενο οι ρωσικοί βομβαρδισμοί να αποδεκατίσουν ένα από τα βασικά πιόνια της στη συριακή σκακιέρα.
Αλλά και αυτό αποτελεί σύμπτωμα του γενικότερου τουρκικού προβλήματος. Εκείνο που κατάφερε ο νεοοθωμανικός μεγαλοϊδεατισμός των Ερντογάν - Νταβούτογλου στη Συρία ήταν να φέρει επί θύραις τον εφιάλτη ενός ντε φάκτο κουρδικού κράτους δίπλα στα τουρκικά σύνορα. Η ρωσική επέμβαση κονιορτοποίησε τη βασική φιλοδοξία της Αγκυρας να ανατρέψει τον Ασαντ και να αποκτήσει ηγεμονική επιρροή στη Συρία.
Πιέσεις στις ΗΠΑ
Στη συνέχεια, το λουτρό αίματος που προκάλεσε το ISIS στο Παρίσι ενίσχυσε στη Γαλλία και την Ευρώπη τις ήδη ισχυρές δυνάμεις που επεδίωκαν συνδιαλλαγή με τον Πούτιν εναντίον του κοινού εχθρού. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να ενισχυθεί η πίεση στην αμφιταλαντευόμενη Αμερική του Ομπάμα για την πολιτική επίλυση του συριακού προβλήματος, σε συνεννόηση με τη Ρωσία, κάτι που θα ισοδυναμούσε με περιθωριοποίηση της Τουρκίας. Λεπτομέρεια: την ημέρα της κατάρριψης του ρωσικού αεροπλάνου, ο μεν Φρανσουά Ολάντ συναντιόταν με τον Ομπάμα στην Ουάσιγκτον, ο δε βασιλιάς Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας με τον Πούτιν στη Ρωσία, σε δύο παράλληλες προσπάθειες ανίχνευσης δρόμων σύγκλισης. Σε αυτό το φόντο, είναι πολύ πιθανό η Αγκυρα να προκάλεσε το επεισόδιο ελπίζοντας να μετατρέψει την αντιπαράθεσή της με τη Μόσχα σε σύγκρουση Ρωσίας - ΝΑΤΟ και να ενισχύσει την πίεσή της για μια «ελεύθερη ζώνη» στον συριακό Βορρά. Τίποτα δεν δείχνει, όμως, ότι το ριψοκίνδυνο στρατήγημα θα έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ακόμη και μέσα στο ΝΑΤΟ, οι επικριτικές φωνές κατά της Τουρκίας ακούστηκαν δυνατά, όχι μόνο από τον πρόεδρο της Τσεχίας, αλλά και από τον Γερμανό αντικαγκελάριο. Στη Γαλλία, ο Σαρκοζί πρότεινε την άρση των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία για το ουκρανικό ζήτημα. Από προχωρημένο φυλάκιο της Δύσης στη Μέση Ανατολή, η Τουρκία του Ερντογάν εμφανίζεται σήμερα ως ο αδύναμος κρίκος του ΝΑΤΟ, ένα μεθυσμένο καράβι με απρόβλεπτο καπετάνιο. Γεγονός παραμένει, ωστόσο, ότι το σοβαρό αυτό επεισόδιο περιέπλεξε τις προσπάθειες σύγκλισης Δύσης - Ρωσίας, όπως έδειξαν οι εξ όψεως άγονες επισκέψεις του Ολάντ σε Λευκό Οίκο και Κρεμλίνο.
Η ασύμμετρη... απάντηση του Πούτιν
Οτιδήποτε άλλο εκτός από παρορμητικός, ο Ρώσος ηγέτης δεν έπεσε στην παγίδα των στρατιωτικών αντιποίνων εναντίον της Τουρκίας, κάτι που θα ανατίναζε την προσπάθειά του για συνδιαλλαγή με τη Δύση – σήμερα στο Συριακό, αύριο και στο Ουκρανικό. Επέλεξε την ασύμμετρη απάντηση, με οικονομικά αντίποινα, που πλήττουν καίρια τον τουρισμό, τον αγροτικό τομέα και τις κατασκευαστικές εταιρείες της Τουρκίας, ακυρώνοντας ταυτόχρονα έργα στρατηγικής σημασίας, όπως ο αγωγός ρωσικού φυσικού αερίου Turkish Stream και το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακούγιου.
Στο στρατιωτικό επίπεδο, η Ρωσία εγκατέστησε υπερσύγχρονους αντιαεροπορικούς πυραύλους S-400 σε απόσταση μόλις 50 χιλιομέτρων από τα τουρκικά σύνορα και εξαπέλυσε ανηλεείς επιθέσεις εναντίον όλων των ισλαμικών ομάδων που υποστηρίζει η Αγκυρα. Οπως σχολίαζε την Πέμπτη ο αρθρογράφος της κεμαλικής «Τζουμχουριέτ», Αχμέτ Ινσέλ, «η Τουρκία έκανε κίνηση με όπλο μόνο μιας βολής. Η εξολόθρευση των ισλαμικών ομάδων είναι πλέον για τον Πούτιν προσωπική υπόθεση. Εκεί θα δώσει τη στρατιωτική απάντηση, που δεν μπορεί να δώσει στην Τουρκία... Απέναντι στη Ρωσία, που πρωταγωνιστεί στη διαδικασία λύσης του συριακού προβλήματος, η Τουρκία θα συμμετέχει στο τραπέζι ως ύποπτος κομπάρσος».
Λίγες ώρες αργότερα, ο διευθυντής και ένας συντάκτης της ιστορικής εφημερίδας οδηγούνταν στη φυλακή, με κατηγορίες περί «κατασκοπείας» και «διάδοσης κρατικών μυστικών» που επιφέρουν μέχρι και ισόβια κάθειρξη. Μπορεί στη Συρία ο Ερντογάν να μην τα πηγαίνει πολύ καλά, αλλά ο άλλος πόλεμος που έχει κηρύξει, απέναντι σε κάθε αντιπολιτευτική φωνή στην Τουρκία, καλά κρατεί...
