Η ενεργός στρατιωτική εμπλοκή της Ρωσίας στη Συρία
έχει δημιουργήσει μια αλληλουχία γεγονότων που καθιστούν απρόβλεπτες
πλέον τις εξελίξεις. Αφενός, η ρωσική στρατιωτική επίθεση διευκόλυνε τις
υπόλοιπες συμμαχικές προς το καθεστώς Άσαντ δυνάμεις και συγκεκριμένα
το Ιράν, τη Λιβανική Χιζμπολάχ και το Ιράκ, να συνασπιστούν και να
αναλάβουν δράση επί του εδάφους. Ήδη, σύμφωνα με την ειδησεογραφία από
διεθνή πρακτορεία, οι συριακές δυνάμεις οι υπαγόμενες στο καθεστώς
Άσαντ, ενισχυμένες από συμμαχικά στρατεύματα καθώς και τις αεροπορικές
και πυραυλικές επιδρομές της Ρωσίας εξαπολύουν επίθεση για ανακατάληψη
εδαφών σε δυτικές περιοχές της Συρίας, οι οποίες από τον περασμένο χρόνο
είχαν περάσει στον έλεγχο ομάδων της αντιπολίτευσης. Αφετέρου, η ρωσική στρατιωτική δράση έχει προκαλέσει την έντονη αντίδραση των ΗΠΑ και των συμμάχων της, ενώ οι φερόμενες ρωσικές παραβιάσεις του τουρκικού εναέριου χώρου, πέρα από την κρίση που έχουν προκαλέσει στις σχέσεις Μόσχας – Άγκυρας, οι οποίες ούτως ή άλλως παρουσιάζονται με απολύτως συγκρουόμενα συμφέροντα στο συριακό, έχουν κινητοποιήσει και το ΝΑΤΟ.
Ως μια τρίτη δε παράμετρος στα πιο πάνω παρεμβάλλει η εμπλοκή της Κίνας με την κάθοδο ναυτικών δυνάμεων της στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου προς υποστήριξη της Ρωσίας.
Λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα, μια από τις σοβαρότερες αιτίες ανατροφοδότησης της πολιτικής αστάθειας και των συγκρούσεων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, το Παλαιστινιακό, δείχνει να εισέρχεται σε ένα νέο κύκλο βίας. Η παραβίαση από Ισραηλινούς του καθεστώτος στο τέμενος Αλ-Άκσα για άλλη μια φορά αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για τα νέα επεισόδια, τα οποία παρουσιάζουν μια επικίνδυνη κλιμάκωση με τον ισραηλινό στρατό να εντείνει τις επιθέσεις του στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και στη Δυτική Όχθη.
Μόλις βορειότερα, στα υψώματα Γκολάν, έδαφος το οποίο έχει καταλάβει το Ισραήλ από τη Συρία κατά τη διάρκεια του ονομαζόμενου εξαήμερου πολέμου το 1967 και που παρά τη μονομερή προσάρτηση τους από το Ισραήλ το 1981 εξακολουθούν διεθνώς να αναγνωρίζονται ως υπό κατοχή συριακό έδαφος, έχει ανακοινωθεί η ανακάλυψη μεγάλων ποσοτήτων πετρελαίου. Τη σχετική είδηση έδωσε η ισραηλινή εφημερίδα “Globes”, η οποία όπως προσθέτει, η ποσότητα του πετρελαίου που ανακαλύφθηκε μπορεί να εξασφαλίσει την αυτάρκεια του Ισραήλ για πάρα πολλά χρόνια.
Η επιλεκτική εστίαση στα γεγονότα αυτά που συμβαίνουν παράλληλα, αλλά και που συνδέονται μεταξύ τους, είναι μόνο μερικά από τα όσα συνθέτουν το εκρηκτικό τοπίο της Μέσης Ανατολής με διεθνής πάντα προεκτάσεις.
Σε αυτό το τοπίο γεωγραφικής εγγύτητας και αλληλεπίδρασης συμφερόντων με την Κύπρο, και υπό τις δοσμένες χρονικές συγκυρίες των όσων δραματικών συμβαίνουν στην περιοχή, στη Λευκωσία βρίσκεται υπό εξέλιξη μια νέα προσπάθεια επίλυσης του κυπριακού.
Απομονώνοντας και εστιάζοντας στην εσωτερική και μόνο διάσταση του κυπριακού, αυτό φαντάζει ως ένα συγκριτικά εύκολο πρόβλημα. Ως το πρόβλημα εκείνο που η λύση του εξαρτάται από την ικανότητα και τη θέληση των δύο κοινοτήτων, ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων, να διαμορφώσουν ένα κοινό όραμα για μια κοινή πορεία σε μια κοινή πατρίδα και να βρουν τους τρόπους εξισορρόπησης των εσωτερικών δυνάμεων που νομοτελειακά θα αντιμάχονται ως αποτέλεσμα του διπολισμού και της διαρχίας.
Ενόσω όμως απομακρυνόμαστε από αυτή την εικόνα της εσωτερικής διάστασης του κυπριακού, τότε εκθέτουμε το πρόβλημα και τις όποιες προοπτικές επίλυσης του στα υπό εξέλιξη και αμφίρροπης έκβασης γεγονότα στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Για παράδειγμα, προς τα πού θα οδηγηθεί η συριακή κρίση, πόσο επιτυχής θα είναι για τα ρωσικά συμφέροντα η ρωσική στρατιωτική εμπλοκή, πως θα εξελιχθούν οι ρωσο-αμερικανικές σχέσεις στην περιοχή, μέχρι ποιού σημείου θα εμπλακεί το ΝΑΤΟ, πως θα εξελιχθούν οι ρωσο-τουρκικές σχέσεις, πως θα εξελιχθεί η νέα κρίση στο Παλαιστινιακό, πως η Συρία και υπό ποιο καθεστώς θα αντιδράσει σε τυχόν προσπάθεια του Ισραήλ να εκμεταλλευτεί το πετρέλαιο στην περιοχή των υψωμάτων Γκολάν, ποια θα είναι τα αποτελέσματα στις επερχόμενες τουρκικές εκλογές και αν αυτά θα οδηγήσουν σε εσωτερική πολιτική αστάθεια, ή ακόμη πώς στη βάση των περιφερειακών εξελίξεων επαναπροσδιορίζει η Τουρκία τους υφιστάμενους στρατηγικούς στόχους της εξωτερικής της πολιτικής;
Τα ερωτήματα αυτά είναι μόνο μερικές από τις παραμέτρους που υπό μορφή προστασίας των ζωτικών συμφερόντων εξωτερικών δυνάμεων στην περιοχή θα παρέμβουν και θα επιδράσουν στις προσπάθειες επίλυσης του κυπριακού.
Σε αυτό το αμφίρροπο πολιτικο-στρατιωτικό σκηνικό που έχουν στήσει τα συγκρουόμενα συμφέροντα εξωτερικών δυνάμεων στην περιοχή, οι σταθερές οι οποίες επιδρούν και αναλόγως των εξελίξεων θα αναπροσαρμόσουν τα δεδομένα στο κυπριακό παραπέμπουν:
1. Στις επιδιώξεις της Άγκυρας για διατήρηση της Κύπρου στην πολιτική-στρατιωτική-οικονομική σφαίρα επιρροής της.
2. Στην Αθήνα, όπου σε μια προσπάθεια περιορισμού του ανισοζυγίου που έχει προκύψει με την Άγκυρα, προτιμά τη δημιουργία συνθηκών μετατροπής της Κύπρου σε ‘ουδέτερη ζώνη’ παρά τη διαιώνιση του τουρκικού ελέγχου στο νησί.
3. Στο Ισραήλ, η οποία ως ανταγωνιστική στρατιωτική δύναμη της Τουρκίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, βρίσκεται σε αντίθεση με τα τουρκικά συμφέροντα στην Κύπρο.
4. Στην Βρετανία ως παραδοσιακό παίχτη στην Μέση Ανατολή, με περιορισμένη όμως πλέον ισχύ, που επιδιώκει τη διατήρηση της παρουσίας και εμπλοκής της στην περιοχή μέσω των στρατιωτικών της βάσεων στην Κύπρο.
5. Στη Ρωσία, η οποία έχει ήδη καταστήσει σαφές πως δεν θα αποδεχθεί λύση δυτικών/νατοϊκών συμφερόντων στην Κύπρο, εξέλιξη που θα ανέτρεπε σε βάρος της το υφιστάμενο ισοζύγιο στρατιωτικών δυνάμεων στην περιοχή.
6. Στις ΗΠΑ όπου στο πλαίσιο επανακαθορισμού της εξωτερικής τους πολιτικής και των στρατηγικών συμφερόντων τους στην Μέση Ανατολή, συμφέροντα που αφορούν πολιτικές, στρατιωτικές και οικονομικές πτυχές, επιχειρούν να επανέλθουν ή/και να ενισχύσουν την παρουσία τους, προσβλέποντας σε μια Κύπρο χωρίς πρόβλημα για να μπορεί να αξιοποιηθεί ως ένας σταθερός εταίρος τους στην περιοχή.
7. Στην ΕΕ των πολλών ανοικτών κρίσιμων εσωτερικών ζητημάτων και της ανίσχυρης εξωτερικής πολιτικής, που επιθυμεί να απαλλαγεί το συντομότερο δυνατό από τον πονοκέφαλο ενός κυπριακού προβλήματος.
Καταληκτικά, ενόσω το κυπριακό απομακρύνεται από την εσωτερική του διάσταση προς την εξωτερική του διάσταση, κατά ανάλογο τρόπο περιπλέκονται οι προσπάθειες και, υπό προϋποθέσεις, αποδυναμώνονται οι προοπτικές επίλυσης του. Προοπτικές οι οποίες πλέον συνδέονται άμεσα με την τελική έκβαση των εξελίξεων στα διάφορα μέτωπα στην ευρύτερη της περιοχή και την αναδιάταξη των συμφερόντων των εμπλεκόμενων εξωτερικών δυνάμεων.
