Mέχρι το τέλος της χρονιάς ο αριθμός των προσφύγων που θα έχουν
ζητήσει άσυλο στην Τουρκία υπολογίζεται ότι θα φθάσει τα 1,9
εκατομμύρια. Από αυτούς τα 1,7 εκατομμύρια θα είναι σύροι. Καθημερινά,
σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου 8.000 πρόσφυγες και μετανάστες φθάνουν στην
Ευρώπη. Πάνω από 700.000 έχουν περάσει από τις αρχές του χρόνου σε
ευρωπαϊκές χώρες μέσω Τουρκίας και Ελλάδας, ενώ ο Διεθνης Οργανισμός
Μετανάστευσης εκτιμά ότι μόνον εφέτος η Γερμανία θα δεχθεί 1 εκατομμύριο
πρόσφυγες.
Οι αριθμοί αυτοί και μόνον ίσως αρκούν για να εξηγήσουν την εικόνα της «ικέτιδας Γερμανίας», όπως έγραψε η Suddeutsche Zeitung, μπροστά στην πόρτα της Αγκυρας και τα ευρωπαϊκά «δώρα» προς τον Ερντογάν. Και αρκούν επίσης για να γίνουν όπλο στο παιχνίδι της τουρκικής κυβέρνησης με την Ευρώπη – ένα παιχνίδι που, στη σκιά των νεκρών προσφύγων του Αιγαίου, στοχεύει στην ενίσχυση του ίδιου του Ερντογάν στην εσωτερική πολιτική σκηνή και στην αναβάθμιση του ρόλου της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή.
Εν ολίγοις, η Μέρκελ ζητάει από την Τουρκία να αναχαιτίσει το κύμα των προσφγυγικών ροών κι ο Ερντογάν, σε αντάλλαγμα, τα ζητάει όλα και τα ζητάει τώρα: Ζητάει από την Ευρωπαϊκή Ενωση 3 δις ευρώ, ζητά κατάργηση της βίζας για τούρκους πολίτες, αναγνώρισή της Τουρκίας ως ασφαλούς κράτους, περιορισμό της κριτικής της ΕΕ σε θέματα καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στο κουρδικό και δημιουργία ουδέτερης ζώνης «φιλοξενίας προσφύγων» και ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στη Συρία.
Η χθεσινή σύνοδος κορυφής και το, συγκρατημένο σε πρώτο χρόνο, «Σχέδιο Δράσης» Τουρκίας και Ε.Ε. για το προσφυγικό ήταν μόνον η αρχή αυτού του κυνικού, όσο κι επικίνδυνου, παιχνιδιού. Η συνέχεια αναμένεται την Κυριακή με την άφιξη της Ανγκελα Μέρκελ στην Αγκυρα σ’ ένα ταξίδι που, ακόμη κι εντός Γερμανίας, επικρίνεται ως απροκάλυπτη και ηθικά ελεγχόμενη στήριξη σε ένα όλο και πιο απολυταρχικό καθεστώς που ζητά εκλογική αναβάπτιση στις κάλπες της 1ης Νοεμβρίου.
Τί ζητάει η Μέρκελ από τον Ερντογάν
Η Ανγκελα Μέρκελ, όμως, για μια ακόμη φορά – και παρά τις δημόσιες διακηρύξεις περί των αρχών της αλληλεγγύης και του ανθρωπισμού – αποδεικνύει ότι βασίζει τις πολιτικές επιλογές της πολύ περισσότερο στους αριθμούς και τις δημοσκοπήσεις παρά στο ηθικό υπόβαθρο. Κι αυτή τη φορά, υπό το βάρος της φοβισμένης έως και οργισμένης γερμανικής κοινής γνώμης μπροστά στο κύμα των προσφύγων, η επιλογή της είναι να προσδιορίσει το προσφυγικό ως ζήτημα φύλαξης των ελληνοτουρκικών και ευρωπαϊκών συνόρων και όχι ως ζήτημα τερματισμού του πολέμου στη Συρία.
Την ίδια γραμμή δείχνει να ενστερνίζεται και η Κομισιόν που, δια του πρόσφατου ταξιδιού του αντιπροέδρου της Φρανς Τίμερμανς στην Τουρκία, πρόσφερε περίπου γη και ύδωρ στον Ερντογάν. Με πρώτο στόχο να δεσμεύσει την Αγκυρα στη δημιουργία έξι κέντρων υποδοχής προσφύγων στην Τουρκία, τα οποία και θα συγχρηματοδοτήσει η Ε.Ε. Στο Σχέδιο Δράσης δεν γίνεται αναφορά στη χωρητικότητα των συγκεκριμένων κέντρων υποδοχής, ωστόσο δημοσίευμα της γερμανικής FAS που επικαλείτο πηγές από την Κομισιόν και τη γερμανική κυβέρνηση έκανε λόγο για φιλοξενία ως και 2 εκατομμυρίων προσφύγων.
Ετερος στόχος Βερολίνου – Βρυξελλών είναι επίσης η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής των προσφύγων και η κοινωνική τους ένταξη στην Τουρκία, ώστε να αυξηθούν τα κίνητρά τους για παραμονή στη χώρα. Για το λόγο αυτό η ΕΕ προσφέρει στην Τουρκία 1 δισ. ευρώ για την περίοδο 2015-2016.
«Ομολογία ηθικής χρεοκοπίας»
Η εμμονή αυτή, όμως, στην στρατηγική των κέντρων υποδοχής δέχεται κριτική τόσο ως προς την αποτελεσματικότητά της όσο και ως προς την ηθική της διάσταση. Ο ίδιος ο Υπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες Αντόνιο Γκουτιέρες αμφισβήτησε την επιλογή της κατασκευής κέντρων υποδοχής στην Τουρκία για τον περιορισμό της ροής των προσφύγων, λέγοντας ότι θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματική η παροχή άδειας εργασίας σε πρόσφυγες στις χώρες όπου φιλοξενούνται. Το think tank Εuropean Stability Initiative επεσήμανε από την πλευρά του ότι η Τουρκία διαθέτει ήδη μερικά από τα καλύτερα εξοπλισμένα κέντρα υποδοχής προσφύγων παγκοσμίως αλλά «κανείς δε θέλει να μείνει εκεί». Και τονισε το αυτονόητο – ότι οι πρόσφυγες θα κατευθυνθούν σε χώρες που προσφέρουν εργασία και κυρίως προοπτική για τα παιδιά τους.
Στην ίδια στρατηγική της «αναχαίτισης» περιλαμβάνεται και η κλιμακούμενη πίεση Βερολίνου και Βρυξελλών για «κοινές περιπολίες» Ελλάδας – Τουρκίας στο Αιγαίο, μια προοπτική που απορρίπτει κατηγορηματικά η Αθήνα. Και εδώ άλλωστε, πέραν των ζητημάτων διεθνούς δικαίου και γεωπολιτικού ρίσκου, η Ευρώπη έρχεται ξανά αντιμέτωπη με την εν υπνώσει ηθική της: «Εαν η Ελλάδα και η Τουρκία σε συνεργασία με τη Frontex κλείσουν τα θαλάσσια σύνορα στη Μεσόγειο, θα πρόκειται για ομολογία ηθικής χρεοκοπίας της Ευρώπης», προειδοποιεί χαρακτηριστικά η μη κυβερνητική οργάνωση Pro Asyl.
Κι ο Ερντογάν παζαρεύει...
Μπροστά σ’ αυτή τη σπουδή, έως και τον πανικό της Ευρώπης για το προσφυγικό, η Τουρκία δεν βιάζεται, ο Ερντογάν παζαρεύει σκληρά εν όψει και των εκλογών της 1ης Νοεμβρίου και επιδιώκει να βάλει το θέμα σε ευρύτερο διαπραγματευτικό πλαίσιο ενόψει και των προσεχών εκλογών της 1ης Νοεμβρίου. Στόχος του πάντα είναι η αξιοποίηση του προσφυγικού για την ενίσχυση της θέσης του εντός συνόρων, την προώθηση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, καθώς και την προώθηση των τουρκικών σχεδίων στη Συρία και τη Μέση Ανατολή.
Την πρόκληση αυτή, αλλά το μεγάλο δίλημμα της Ευρώπης, συνόψισε ίσως με τον πιο εύγλωττο τρόπο η Suddeutsche Zeitung γράφοντας: «Η Τουρκία είναι υπερβολικά μεγάλη και με υπερβολική επιρροή, για να υποταχθεί ήσυχα και με ολιγάρκεια σε μια συμμαχία με την ΕΕ. Αλλά δεν είναι και αρκετά αυτόνομη και ισχυρή, ώστε να μπορεί να αρνηθεί μια συμμαχία με την ΕΕ. Αυτή η αντίφαση χαρακτήριζε πάντα τις ενταξιακές συνομιλίες της Τουρκίας στην ΕΕ και έκανε και τις δύο πλευρές να αναγνωρίσουν ότι η Τουρκία δεν μπορεί και δεν θέλει να είναι μέλος της ΕΕ- θέλει όμως να καλλιεργεί μια ιδιαίτερη σχέση με την ΕΕ. Αυτή η σχέση είναι τώρα στο επίκεντρο της διαπραγμάτευσης, αλλά υπό άλλες συνθήκες. Η προσφυγική κρίση έχει φέρει την ΕΕ και ιδίως τη Γερμανία σε θέση ικέτη. Η αντιμετώπιση της Τουρκίας χρειάζεται έναν νέο ρεαλισμό, που απαιτεί πολλά από τους Γερμανούς και θα οδηγήσει και σε εσωτερικές πολιτικές διαμάχες. Η Τουρκία ζητά υψηλό τίμημα, για να προσφέρει τη συνεργασία της – κάτι που η Ευρώπη δεν μπορεί να αποδεχτεί έτσι απλά».
«Η δημοκρατία στην Τουρκία οπισθοδρομεί», έγραψε από την πλευρά του και ο Economist προειδοποιώντας: «Δεν είναι η στιγμή για την Ευρώπη να κλείσει τα μάτια της στον ανερχόμενο απολυταρχισμό στην Τουρκία. Κι όμως, ακριβώς αυτό φαίνεται πως τώρα γίνεται ιδιαίτερα ελκυστικό»...
TVXS
Οι αριθμοί αυτοί και μόνον ίσως αρκούν για να εξηγήσουν την εικόνα της «ικέτιδας Γερμανίας», όπως έγραψε η Suddeutsche Zeitung, μπροστά στην πόρτα της Αγκυρας και τα ευρωπαϊκά «δώρα» προς τον Ερντογάν. Και αρκούν επίσης για να γίνουν όπλο στο παιχνίδι της τουρκικής κυβέρνησης με την Ευρώπη – ένα παιχνίδι που, στη σκιά των νεκρών προσφύγων του Αιγαίου, στοχεύει στην ενίσχυση του ίδιου του Ερντογάν στην εσωτερική πολιτική σκηνή και στην αναβάθμιση του ρόλου της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή.
Εν ολίγοις, η Μέρκελ ζητάει από την Τουρκία να αναχαιτίσει το κύμα των προσφγυγικών ροών κι ο Ερντογάν, σε αντάλλαγμα, τα ζητάει όλα και τα ζητάει τώρα: Ζητάει από την Ευρωπαϊκή Ενωση 3 δις ευρώ, ζητά κατάργηση της βίζας για τούρκους πολίτες, αναγνώρισή της Τουρκίας ως ασφαλούς κράτους, περιορισμό της κριτικής της ΕΕ σε θέματα καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στο κουρδικό και δημιουργία ουδέτερης ζώνης «φιλοξενίας προσφύγων» και ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στη Συρία.
Η χθεσινή σύνοδος κορυφής και το, συγκρατημένο σε πρώτο χρόνο, «Σχέδιο Δράσης» Τουρκίας και Ε.Ε. για το προσφυγικό ήταν μόνον η αρχή αυτού του κυνικού, όσο κι επικίνδυνου, παιχνιδιού. Η συνέχεια αναμένεται την Κυριακή με την άφιξη της Ανγκελα Μέρκελ στην Αγκυρα σ’ ένα ταξίδι που, ακόμη κι εντός Γερμανίας, επικρίνεται ως απροκάλυπτη και ηθικά ελεγχόμενη στήριξη σε ένα όλο και πιο απολυταρχικό καθεστώς που ζητά εκλογική αναβάπτιση στις κάλπες της 1ης Νοεμβρίου.
Τί ζητάει η Μέρκελ από τον Ερντογάν
Η Ανγκελα Μέρκελ, όμως, για μια ακόμη φορά – και παρά τις δημόσιες διακηρύξεις περί των αρχών της αλληλεγγύης και του ανθρωπισμού – αποδεικνύει ότι βασίζει τις πολιτικές επιλογές της πολύ περισσότερο στους αριθμούς και τις δημοσκοπήσεις παρά στο ηθικό υπόβαθρο. Κι αυτή τη φορά, υπό το βάρος της φοβισμένης έως και οργισμένης γερμανικής κοινής γνώμης μπροστά στο κύμα των προσφύγων, η επιλογή της είναι να προσδιορίσει το προσφυγικό ως ζήτημα φύλαξης των ελληνοτουρκικών και ευρωπαϊκών συνόρων και όχι ως ζήτημα τερματισμού του πολέμου στη Συρία.
Την ίδια γραμμή δείχνει να ενστερνίζεται και η Κομισιόν που, δια του πρόσφατου ταξιδιού του αντιπροέδρου της Φρανς Τίμερμανς στην Τουρκία, πρόσφερε περίπου γη και ύδωρ στον Ερντογάν. Με πρώτο στόχο να δεσμεύσει την Αγκυρα στη δημιουργία έξι κέντρων υποδοχής προσφύγων στην Τουρκία, τα οποία και θα συγχρηματοδοτήσει η Ε.Ε. Στο Σχέδιο Δράσης δεν γίνεται αναφορά στη χωρητικότητα των συγκεκριμένων κέντρων υποδοχής, ωστόσο δημοσίευμα της γερμανικής FAS που επικαλείτο πηγές από την Κομισιόν και τη γερμανική κυβέρνηση έκανε λόγο για φιλοξενία ως και 2 εκατομμυρίων προσφύγων.
Ετερος στόχος Βερολίνου – Βρυξελλών είναι επίσης η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής των προσφύγων και η κοινωνική τους ένταξη στην Τουρκία, ώστε να αυξηθούν τα κίνητρά τους για παραμονή στη χώρα. Για το λόγο αυτό η ΕΕ προσφέρει στην Τουρκία 1 δισ. ευρώ για την περίοδο 2015-2016.
«Ομολογία ηθικής χρεοκοπίας»
Η εμμονή αυτή, όμως, στην στρατηγική των κέντρων υποδοχής δέχεται κριτική τόσο ως προς την αποτελεσματικότητά της όσο και ως προς την ηθική της διάσταση. Ο ίδιος ο Υπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες Αντόνιο Γκουτιέρες αμφισβήτησε την επιλογή της κατασκευής κέντρων υποδοχής στην Τουρκία για τον περιορισμό της ροής των προσφύγων, λέγοντας ότι θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματική η παροχή άδειας εργασίας σε πρόσφυγες στις χώρες όπου φιλοξενούνται. Το think tank Εuropean Stability Initiative επεσήμανε από την πλευρά του ότι η Τουρκία διαθέτει ήδη μερικά από τα καλύτερα εξοπλισμένα κέντρα υποδοχής προσφύγων παγκοσμίως αλλά «κανείς δε θέλει να μείνει εκεί». Και τονισε το αυτονόητο – ότι οι πρόσφυγες θα κατευθυνθούν σε χώρες που προσφέρουν εργασία και κυρίως προοπτική για τα παιδιά τους.
Στην ίδια στρατηγική της «αναχαίτισης» περιλαμβάνεται και η κλιμακούμενη πίεση Βερολίνου και Βρυξελλών για «κοινές περιπολίες» Ελλάδας – Τουρκίας στο Αιγαίο, μια προοπτική που απορρίπτει κατηγορηματικά η Αθήνα. Και εδώ άλλωστε, πέραν των ζητημάτων διεθνούς δικαίου και γεωπολιτικού ρίσκου, η Ευρώπη έρχεται ξανά αντιμέτωπη με την εν υπνώσει ηθική της: «Εαν η Ελλάδα και η Τουρκία σε συνεργασία με τη Frontex κλείσουν τα θαλάσσια σύνορα στη Μεσόγειο, θα πρόκειται για ομολογία ηθικής χρεοκοπίας της Ευρώπης», προειδοποιεί χαρακτηριστικά η μη κυβερνητική οργάνωση Pro Asyl.
Κι ο Ερντογάν παζαρεύει...
Μπροστά σ’ αυτή τη σπουδή, έως και τον πανικό της Ευρώπης για το προσφυγικό, η Τουρκία δεν βιάζεται, ο Ερντογάν παζαρεύει σκληρά εν όψει και των εκλογών της 1ης Νοεμβρίου και επιδιώκει να βάλει το θέμα σε ευρύτερο διαπραγματευτικό πλαίσιο ενόψει και των προσεχών εκλογών της 1ης Νοεμβρίου. Στόχος του πάντα είναι η αξιοποίηση του προσφυγικού για την ενίσχυση της θέσης του εντός συνόρων, την προώθηση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, καθώς και την προώθηση των τουρκικών σχεδίων στη Συρία και τη Μέση Ανατολή.
Την πρόκληση αυτή, αλλά το μεγάλο δίλημμα της Ευρώπης, συνόψισε ίσως με τον πιο εύγλωττο τρόπο η Suddeutsche Zeitung γράφοντας: «Η Τουρκία είναι υπερβολικά μεγάλη και με υπερβολική επιρροή, για να υποταχθεί ήσυχα και με ολιγάρκεια σε μια συμμαχία με την ΕΕ. Αλλά δεν είναι και αρκετά αυτόνομη και ισχυρή, ώστε να μπορεί να αρνηθεί μια συμμαχία με την ΕΕ. Αυτή η αντίφαση χαρακτήριζε πάντα τις ενταξιακές συνομιλίες της Τουρκίας στην ΕΕ και έκανε και τις δύο πλευρές να αναγνωρίσουν ότι η Τουρκία δεν μπορεί και δεν θέλει να είναι μέλος της ΕΕ- θέλει όμως να καλλιεργεί μια ιδιαίτερη σχέση με την ΕΕ. Αυτή η σχέση είναι τώρα στο επίκεντρο της διαπραγμάτευσης, αλλά υπό άλλες συνθήκες. Η προσφυγική κρίση έχει φέρει την ΕΕ και ιδίως τη Γερμανία σε θέση ικέτη. Η αντιμετώπιση της Τουρκίας χρειάζεται έναν νέο ρεαλισμό, που απαιτεί πολλά από τους Γερμανούς και θα οδηγήσει και σε εσωτερικές πολιτικές διαμάχες. Η Τουρκία ζητά υψηλό τίμημα, για να προσφέρει τη συνεργασία της – κάτι που η Ευρώπη δεν μπορεί να αποδεχτεί έτσι απλά».
«Η δημοκρατία στην Τουρκία οπισθοδρομεί», έγραψε από την πλευρά του και ο Economist προειδοποιώντας: «Δεν είναι η στιγμή για την Ευρώπη να κλείσει τα μάτια της στον ανερχόμενο απολυταρχισμό στην Τουρκία. Κι όμως, ακριβώς αυτό φαίνεται πως τώρα γίνεται ιδιαίτερα ελκυστικό»...
TVXS
