Τουρκία: Ενισχύεται το σενάριο της συγκυβέρνησης ισλαμιστών-εθνικιστών

Του Κώστα Ράπτη 

Οι 550 βουλευτές της νέας σύνθεσης της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, όπως αυτή προέκυψε από τις εκλογές της 7ης Ιουνίου πρόκειται να συνεδριάσουν για πρώτη φορά σήμερα Τρίτη στις 3 μ.μ. (ώρα Ελλάδος και τοπική), προκειμένου να δώσουν τον νενομισμένο όρκο, ο οποίος μεταξύ άλλων περιλαμβάνει αναφορές στην "αδιάσπαστη ενότητα του Τουρκικού Έθνους” και την "μεταρρυθμιστική κληρονομιά του Kemal Atatürk”. Στο παρελθόν, η απροθυμία Κούρδων βουλευτών να δώσουν αυτόν τον όρκο τους στερούσε το δικαίωμα συμμετοχής στις εργασίες του Κοινοβουλίου. Όμως αυτή τη φορά, η αυτοτελής κουρδική συμμετοχή είναι μεγαλύτερη από ποτέ, χάρη στην εκλογική επιτυχία του Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP), το οποίο προβάλλει ως πανεθνική δύναμη της Αριστεράς.

Αρκεί να αναλογισθεί ότι στην εναρκτήρια συνεδρίαση (η οποία αναμένεται να κρατήσει περίπου δέκα ώρες, εφόσον ο όρκος δίνεται από κάθε μέλος της Εθνοσυνέλευσης ατομικά) θα προεδρεύσει, κατά τα προβλεπόμενα, ο αρχαιότερος των βουλευτών, ήτοι ο πρώην αρχηγός του κεντροαριστερού κεμαλιστικού Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP) Deniz Baykal, ενώ χρέη γραμματέα θα εκτελούν οι έξι νεώτεροι, συμπεριλαμβανομένης της Dilek Öcalan, ανηψιάς του έγκλειστου στη νήσο Ιμραλί αρχηγού του εκτός νόμου Εργατικού Κόμματος Κουρδιστάν. 

Η πρώτη (μυστική) ψηφοφορία για την εκλογή προέδρου της Εθνοσυνέλευσης θα πραγματοποιηθεί στις 29 Ιουνίου και απαιτείται ενισχυμένη πλειοψηφία δύο τρίτων –όπως και στη δεύτερη, αν αυτή χρειαστεί. Για την τρίτη πλειοψηφία απαιτείται απλή πλειοψηφία του 50%+1 των εδρών ενώ στην τέταρτη (στην οποία συμμετέχουν οι δύο πρώτοι υποψήφιοι) αναδεικνύεται ο σχετικώς πλειοψηφήσας. 

Σε ένα τοπίο που σημαδεύεται από την απώλεια της αυτοδυναμίας από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), η εκλογή προεδρείου αποτελεί την πρώτη ένδειξη για τις ευρύτερες συμπράξεις που θα επιχειρηθούν μεταξύ των τεσσάρων κοινοβουλευτικών πολιτικών δυνάμεων. 

Το HDP έκανε ήδη την αρχή, προτείνοντας για την θέση του προέδρου της Εθνοσυνέλευσης τον κουρδικής καταγωγής Dengir Mir Mehmet Fırat, άλλοτε βουλευτή (ακριβέστερα:εκ των συνιδρυτών) του ΑΚΡ -το οποίο εγκατέλειψε το 2014, καταγγέλλοντάς το ότι έχει μετατραπεί σε μηχανισμό που γεννά διαφθορά. Το ότι ο Fırat επανεξελέγη στη Μερσίνα με το ψηφοδέλτιο του HDP, εικονογραφεί χαρακτηριστικά τις μετατοπίσεις συντηρητικών Κούρδων ψηφοφόρων που έκριναν το εκλογικό αποτέλεσμα.

Το δεύτερο σε δύναμη CHP προσδοκά βασίμως να συγκεντρώσει στον τέταρτο γύρο την ψήφο όλων των κομμάτων πλην ΑΚΡ -σε μια πρώτη ορατή εκδήλωση του λεγόμενου "μπλοκ του 60%”. Όμως έχει μεγάλη σημασία το πρόσωπο που θα προτείνει –και ο προφανής υποψήφιος, δηλ. ο Baykal, δυσαρέστησε πολλούς, ακόμη και στο ίδιο του το κόμμα, με το να ανταποκριθεί σε πρόσκληση του Tayyip Erdoğan για την εξέταση των μετεκλογικών εξελίξεων. 

Μολονότι η προεδρία της Εθνοσυνέλευσης αποτελεί θέση-κλειδί για τη συγκρότηση εξεταστικών επιτροπών (και άρα την επανεκκίνηση διώξεων, όπως ζητά το μπλοκ του 60%, εις βάρος υπουργών του ΑΚΡ που κατηγορούνται για υποθέσεις διαφθοράς), όλα τα κόμματα επιμένουν ότι η συγκρότηση νέας, κατανάγκην συμμαχικής, κυβέρνησης αποτελεί διαδικασία διακριτή.

Ο Tayyip Erdoğan προσπάθησε να αποσείσει τις κατηγορίες ότι (προκειμένου να ενισχύσει τη θέση του ΑΚΡ και να αναβιώσει το όραμά του για μια ισχυρή εκτελεστική Προεδρία της Δημοκρατίας) απεργάζεται νέα, πρόωρη προσφυγή στις κάλπες. Μιλώντας σε εκδήλωση των Τούρκων Εξαγωγέων την Κυριακή κάλεσε τα κόμματα να συγκροτήσουν κυβέρνηση το ταχύτερο, επικαλούμενος μάλιστα το "δαχτυλίδι φωτιάς” που περιβάλλει την χώρα και την ανάγκη να προστατεύσει η Τουρκία το λαό της και να "υπερασπισθεί τους αδελφούς” της από τα τεκταινόμενα στη Μέση Ανατολή. 

Ο ίδιος πάντως διαμήνυσε ότι δεν θα δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης (με την οποία ξεκινά διερευνητική περίοδος 45 ημερών, η οποία καταλήγει, αν αποβεί άκαρπη, στην προκήρυξη νέων εκλογών), παρά μετά την εκλογή προεδρείου της Εθνοσυνέλευσης. 

Η προοπτική μιας συγκυβέρνησης του ΑΚΡ με το HDP έχει ήδη αποκλεισθεί – αλλά και η προοπτική μιας τρικομματικής κυβέρνησης του "μπλοκ του 60%” φαντάζει όλο και λιγότερο πιθανή, εφόσον θα πρϋπέθετε τη σύμπραξη του φιλοκουρδικού HDP με τον οιονεί αντίποδά του, το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP).

Μάλιστα ο πρόεδρος του MHP Devlet Bahçeli απέρριψε την πρόταση να αναλάβει αυτός την πρωθυπουργία ενός τέτοιου σχήματος δηλώνοντας ότι το κόμμα του ενδιαφέρεται περισσότερο για την συνέπεια στις αρχές του, παρά για την κατάληψη θέσεων. Απαντώντας, ο πρόεδρος του CHP, Kemal Kılıçdaroğlu τόνισε ότι η λαϊκή εντολή ήταν να τερματισθεί η διαφθορά και ο αυταρχισμός του ΑΚΡ, αλλά κάποια κόμματα φαίνεται πως δεν μπορούν να φαντασθούν το σχηματισμό κυβέρνησης χωρίς αυτό. 

Πράγματι, πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι οι εθνικιστές προσανατολίζονται στην συνεργασία με τους "ισλαμοδημοκράτες” - που άλλωστε αποτελούν πολιτικά "όμορο χώρο”. Μάλιστα, δημοσίευμα της εφημερίδας Posta, αναφέρει ότι οι διαπραγματεύσεις των δύο κομμάτων έχουν προσχωρήσει σε σημείο ώστε να έχει συμφωνηθεί ότι το MHP θα αναλάβει δύο θέσεις αντιπροέδρων τις κυβέρνησης, καθώς και τα υπουργεία Οικονομίας, Εσωτερικών και Εξωτερικών. Για το τελευταίο προορίζεται ο μετριοπαθής ισλαμιστής και βουλευτής των εθνικιστών Ekmeleddin İhsanoğlu, άλλοτε Γ.Γ. του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης (όπου διακρίθηκε σε προσπάθειες αναγνώρισης του ψευδοκράτους της κατεχόμενης Κύπρου) και αντίπαλος του Erdoğan στις προεδρικές εκλογές του περασμένου Αυγούστου, με τη στήριξη τόσο του MHP όσο και του CHP. 

Ανοιχτό παραμένει το ερώτημα πώς AKP και ΜΗΡ θα βρούν την χρυσή τομή στα θέματα της επανεκκίνησης των διώξεων πρώην υπουργών για διαφθορά και υποβάθμισης της διαδικασίας διαλόγου με τον Öcalan για την επίλυση του Κουρδικού – όπως επιθυμούν οι εθνικιστές. Σημειώνεται ότι και τα δύο αυτά θέματα αφορούν άμεσα τον Erdoğan: το πρώτο ως απειλή για οικογενειακό του περιβάλλον και το δεύτερο ως το κυριότερο πολιτικό του επίτευγμα.

Η Ανεξάρτητη Ένωση Βιομηχανιών και Επιχειρήσεων (MÜSİAD) πάντως επιμένει ότι χρειάζεται μία κυβέρνηση που θα δεσμευθεί να μείνει στα πράγματα για τουλάχιστον μία διετία και όχι ένα σχήμα-γέφυρα για νέες εκλογές. Επιμένει επίσης ότι χρειάζεται κυβέρνηση ευρείας στήριξης και για αυτό εξακολουθεί να στηρίζει την ιδέα ενός "μεγάλου συνασπισμού” AKP-CHP, με κύριο στόχο την αντιμετώπιση των οικονομικών προκλήσεων της Τουρκίας.
 

Το αν αυτό το σενάριο θα επικρατήσει της ισλαμο-εθνικιστικής σύμπραξης, θα κρίνει πολλά για το μέλλον της Τουρκίας και δη τις σχέσεις της με τον έξω κόσμο. Εξαρτάται δε, μεταξύ άλλων, και από τις προσπάθειες τμήματος του ΑΚΡ να απογαλακτισθεί από τον Erdoğan – με το βλέμμα στραμμένο στον συνιδρυτή του κόμματος και πρώην πρόεδρο της Δημοκρατίας Abdullah Gül, ο οποίος στέλνει σήματα ότι επιθυμεί την επάνοδο στην μάχιμη πολιτική και ότι αποδοκιμάζει τους τυχοδιωκτισμούς που σημάδεψαν την τουρκική εξωτερική πολιτική τα τελευταία χρόνια.

capital.gr