Τι είναι πολιτική; Μήπως δεν είναι ο οργανωμένος τρόπος να επιδράσεις στα πράγματα και να επηρεάσεις τις εξελίξεις; Και
αριστερή πολιτική; Μα, τι άλλο από το να επηρεάσεις τις εξελίξεις σε
αριστερή και προοδευτική κατεύθυνση. Αντιρρήσεις πάντα θα υπάρχουν… Αν
συμφωνήσουμε, ωστόσο, ότι η πολιτική ήταν και παραμένει ένα εγχείρημα
που κινείται μεταξύ επιθυμιών και πραγματισμού, δεν μπορεί παρά να
εκφράζει μια διαρκή άσκηση ισορροπίας πάνω στο τεντωμένο σχοινί της
πραγματικότητας. Μια αέναη μάχη ανάμεσα στο εφικτό και το αναγκαίο, από
την έκβαση της οποίας κρίνεται αν η πολιτική είναι συνώνυμη του
ρεαλισμού ή συγγενής φαντασιώσεων.
Μια αναγκαία επισήμανση: ο ρεαλισμός δεν υπήρξε ποτέ ουδέτερος. Στην πρόσφατη και παλαιότερη πολιτική Ιστορία υπήρξε ρεαλισμός δεξιός και ρεαλισμός αριστερός. Υπήρξαν, με άλλα λόγια, συντηρητικές πολιτικές που χαράχτηκαν πάνω σε υποτιθέμενους μονόδρομους, ακριβώς για να κρατήσουν τα πράγματα ανέπαφα και τις κοινωνίες ακίνητες, και άλλες, που πρόταξαν το εφικτό έναντι του αναγκαίου, όχι για να το ακυρώσουν, αλλά για να το προσεγγίσουν. Οπως υπήρξαν και περιπτώσεις όπου η πολιτική, εγκλωβισμένη στον κόσμο των ψευδαισθήσεων, βρέθηκε αιχμάλωτη, δέσμια ρωμαλέων μαξιμαλισμών και ιδεοληψιών, αδύναμων να επηρεάσουν την πραγματικότητα.
Αλλά ας προσγειωθούμε… Ούτως ή άλλως, ο τόπος είναι μικρός και γνωριζόμαστε. Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που κατέλαβαν μια σειρά κυβερνητικών πόστων δεν είναι ούτε χθεσινοί ούτε «είδαν φως και μπήκαν». Αν και σε κάθε κυβέρνηση ευδοκιμεί και το είδος των πάσης φύσεως «αλεξιπτωτιστών», οι περισσότερες και οι περισσότεροι από τους σημερινούς υπουργούς είναι άνθρωποι που εκπαιδεύτηκαν στους κοινωνικούς αγώνες της μεταπολίτευσης, που βρέθηκαν στο πλευρό των κοινωνικών κινημάτων, που διαμόρφωσαν μια στέρεη αντίληψη αλληλεγγύης σε διωκόμενους, διαφορετικούς, απόκληρους.
Τώρα, όμως, οι ανάγκες άλλαξαν… Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και όσοι τους πήραν από κοντά μπορεί να έσπασαν το κλασικό dress code της πολιτικής, αλλά –θες δεν θες, με γραβάτα ή χωρίς– ο υπουργός είναι υπουργός. Για να το πούμε διαφορετικά, είναι το πρόσωπο της πράξης. Ούτε της θεωρίας, ούτε των ιδεολογικών ενατενίσεων, ούτε της φαντασίας. Πόσο μάλλον της ιδεοληψίας… Είναι φορέας κρατικής εξουσίας, που στο χέρι του είναι να την κάνει ανθρώπινη, προοδευτική και ανοιχτή στις απαιτήσεις της κοινωνίας, αλλά που δεν μπορεί να τη μετατρέψει σε αξίωμα περιορισμένης ευθύνης.
Η σημερινή διακυβέρνηση βρίσκεται απέναντι σε πολλά διακυβεύματα. Ενα από αυτά είναι να διαψεύσει την ευρύτατα διαδεδομένη άποψη ότι «η Αριστερά κάνει μόνο για την αντιπολίτευση». Να πείσει ότι η Αριστερά μπορεί και ξέρει να κυβερνά. Για να το πετύχει, όμως, δεν μπορεί να πειραματίζεται εν θερμώ, αλλού να διστάζει κι αλλού να σπεύδει ως μη όφειλε, ούτε να αυτοπαγιδεύεται σε αντιλήψεις που βλέπουν τη χώρα ως σοσιαλιστική νησίδα στο κέντρο της Ευρώπης και οι οποίες, αν επικρατήσουν, μαθηματικά θα απομακρύνουν τα μεσαία στρώματα που στήριξαν την κυβέρνηση.
Με μια κουβέντα, η κυβερνώσα Αριστερά δεν μπορεί να είναι… μη κυβερνητική οργάνωση. Οσοι πιστεύουν ότι μπορεί να αξιοποιήσουν την πολιτική ευρεσιτεχνία του ΠΑΣΟΚ, που ανακάλυψε από την αρχή της αναρρίχησής του στην εξουσία τον τρόπο να κυβερνά και ταυτοχρόνως να αντιπολιτεύεται τον εαυτό του, κάνουν το γνωστό, επώδυνο λάθος: η Ιστορία, όταν επαναλαμβάνεται, επαναλαμβάνεται είτε ως φάρσα είτε ως τραγωδία. Πόσο μάλλον όταν μία μερίδα του ΣΥΡΙΖΑ, σεβαστή για τις απόψεις, τη συνέπεια και την ακεραιότητα όσων την απαρτίζουν, επιχειρεί να επαναλάβει αυτή την τακτική σε συνθήκες δημοσιονομικής εξαέρωσης, υφεσιακής έξαρσης και συντηρητικής αναδίπλωσης της κοινωνίας.
Και είναι κρίσιμο η κυβέρνηση αυτή να μην αποτύχει. Οχι γιατί δεν της πρέπει ή γιατί είναι προορισμένη από τη μοίρα να βάλει τη χώρα στις ράγες του ενός και μοναδικού τρένου –ας ελπίσουμε όχι αυτού που δοκίμαζε να τροχιοδρομήσει στα προεκλογικά σποτ ο Καμμένος– αλλά γιατί, αν βυθιστεί είτε στη διαπραγμάτευση με τους εταίρους είτε στη διαχείριση των κρίσιμων εσωτερικών ζητημάτων, στην παιδεία, στη μετανάστευση, στην ασφάλεια, στη δικαιοσύνη, δεν πρόκειται να κερδίσει καμία Κεντροαριστερά και κανένα ΠΑΣΟΚ ή Ποτάμι. Αυτός που θα επωφεληθεί θα είναι μόνο ο πιο σκληρός συντηρητισμός, με κουστούμι ή και σβάστικα. Ούτε καν η Κεντροδεξιά, που ζει τη δική της περιπέτεια και το δικό της υπαρξιακό δράμα.
Υπό αυτή την έννοια, κάνουν λάθος όσοι από την ανανεωτική Αριστερά αντιμετωπίζουν την επικαιρότητα ως το κυνήγι του θησαυρού, όπου ο παίκτης καιροφυλακτεί στη γωνία για να στηλιτεύσει τα μικρά ή τα μεγάλα λάθη του ΣΥΡΙΖΑ, με τέτοιο πάθος που αν αντίστοιχο επεδείκνυαν και για τα πεπραγμένα της κυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου, άλλη θα ήταν πιθανά η τύχη του ανανεωτικού χώρου.
Εν πάση περιπτώσει, σε μια εποχή όπου οι «κόκκινες γραμμές» έχουν… ζήτηση, ο ΣΥΡΙΖΑ και μαζί του όσοι στηρίζουν κριτικά το εγχείρημα της σημερινής διακυβέρνησης οφείλουν να πατήσουν φρένο μπροστά στην «κόκκινη γραμμή» των ιδεοληψιών και των ψευδαισθήσεων. Αερόσακος δεν υπάρχει. Αν το καταλάβουμε, το καταλάβαμε…
*δημοσιογράφος και πρώην εκπροσώπου Τύπου της Δημοκρατικής Αριστεράς
Μια αναγκαία επισήμανση: ο ρεαλισμός δεν υπήρξε ποτέ ουδέτερος. Στην πρόσφατη και παλαιότερη πολιτική Ιστορία υπήρξε ρεαλισμός δεξιός και ρεαλισμός αριστερός. Υπήρξαν, με άλλα λόγια, συντηρητικές πολιτικές που χαράχτηκαν πάνω σε υποτιθέμενους μονόδρομους, ακριβώς για να κρατήσουν τα πράγματα ανέπαφα και τις κοινωνίες ακίνητες, και άλλες, που πρόταξαν το εφικτό έναντι του αναγκαίου, όχι για να το ακυρώσουν, αλλά για να το προσεγγίσουν. Οπως υπήρξαν και περιπτώσεις όπου η πολιτική, εγκλωβισμένη στον κόσμο των ψευδαισθήσεων, βρέθηκε αιχμάλωτη, δέσμια ρωμαλέων μαξιμαλισμών και ιδεοληψιών, αδύναμων να επηρεάσουν την πραγματικότητα.
Αλλά ας προσγειωθούμε… Ούτως ή άλλως, ο τόπος είναι μικρός και γνωριζόμαστε. Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που κατέλαβαν μια σειρά κυβερνητικών πόστων δεν είναι ούτε χθεσινοί ούτε «είδαν φως και μπήκαν». Αν και σε κάθε κυβέρνηση ευδοκιμεί και το είδος των πάσης φύσεως «αλεξιπτωτιστών», οι περισσότερες και οι περισσότεροι από τους σημερινούς υπουργούς είναι άνθρωποι που εκπαιδεύτηκαν στους κοινωνικούς αγώνες της μεταπολίτευσης, που βρέθηκαν στο πλευρό των κοινωνικών κινημάτων, που διαμόρφωσαν μια στέρεη αντίληψη αλληλεγγύης σε διωκόμενους, διαφορετικούς, απόκληρους.
Τώρα, όμως, οι ανάγκες άλλαξαν… Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και όσοι τους πήραν από κοντά μπορεί να έσπασαν το κλασικό dress code της πολιτικής, αλλά –θες δεν θες, με γραβάτα ή χωρίς– ο υπουργός είναι υπουργός. Για να το πούμε διαφορετικά, είναι το πρόσωπο της πράξης. Ούτε της θεωρίας, ούτε των ιδεολογικών ενατενίσεων, ούτε της φαντασίας. Πόσο μάλλον της ιδεοληψίας… Είναι φορέας κρατικής εξουσίας, που στο χέρι του είναι να την κάνει ανθρώπινη, προοδευτική και ανοιχτή στις απαιτήσεις της κοινωνίας, αλλά που δεν μπορεί να τη μετατρέψει σε αξίωμα περιορισμένης ευθύνης.
Η σημερινή διακυβέρνηση βρίσκεται απέναντι σε πολλά διακυβεύματα. Ενα από αυτά είναι να διαψεύσει την ευρύτατα διαδεδομένη άποψη ότι «η Αριστερά κάνει μόνο για την αντιπολίτευση». Να πείσει ότι η Αριστερά μπορεί και ξέρει να κυβερνά. Για να το πετύχει, όμως, δεν μπορεί να πειραματίζεται εν θερμώ, αλλού να διστάζει κι αλλού να σπεύδει ως μη όφειλε, ούτε να αυτοπαγιδεύεται σε αντιλήψεις που βλέπουν τη χώρα ως σοσιαλιστική νησίδα στο κέντρο της Ευρώπης και οι οποίες, αν επικρατήσουν, μαθηματικά θα απομακρύνουν τα μεσαία στρώματα που στήριξαν την κυβέρνηση.
Με μια κουβέντα, η κυβερνώσα Αριστερά δεν μπορεί να είναι… μη κυβερνητική οργάνωση. Οσοι πιστεύουν ότι μπορεί να αξιοποιήσουν την πολιτική ευρεσιτεχνία του ΠΑΣΟΚ, που ανακάλυψε από την αρχή της αναρρίχησής του στην εξουσία τον τρόπο να κυβερνά και ταυτοχρόνως να αντιπολιτεύεται τον εαυτό του, κάνουν το γνωστό, επώδυνο λάθος: η Ιστορία, όταν επαναλαμβάνεται, επαναλαμβάνεται είτε ως φάρσα είτε ως τραγωδία. Πόσο μάλλον όταν μία μερίδα του ΣΥΡΙΖΑ, σεβαστή για τις απόψεις, τη συνέπεια και την ακεραιότητα όσων την απαρτίζουν, επιχειρεί να επαναλάβει αυτή την τακτική σε συνθήκες δημοσιονομικής εξαέρωσης, υφεσιακής έξαρσης και συντηρητικής αναδίπλωσης της κοινωνίας.
Και είναι κρίσιμο η κυβέρνηση αυτή να μην αποτύχει. Οχι γιατί δεν της πρέπει ή γιατί είναι προορισμένη από τη μοίρα να βάλει τη χώρα στις ράγες του ενός και μοναδικού τρένου –ας ελπίσουμε όχι αυτού που δοκίμαζε να τροχιοδρομήσει στα προεκλογικά σποτ ο Καμμένος– αλλά γιατί, αν βυθιστεί είτε στη διαπραγμάτευση με τους εταίρους είτε στη διαχείριση των κρίσιμων εσωτερικών ζητημάτων, στην παιδεία, στη μετανάστευση, στην ασφάλεια, στη δικαιοσύνη, δεν πρόκειται να κερδίσει καμία Κεντροαριστερά και κανένα ΠΑΣΟΚ ή Ποτάμι. Αυτός που θα επωφεληθεί θα είναι μόνο ο πιο σκληρός συντηρητισμός, με κουστούμι ή και σβάστικα. Ούτε καν η Κεντροδεξιά, που ζει τη δική της περιπέτεια και το δικό της υπαρξιακό δράμα.
Υπό αυτή την έννοια, κάνουν λάθος όσοι από την ανανεωτική Αριστερά αντιμετωπίζουν την επικαιρότητα ως το κυνήγι του θησαυρού, όπου ο παίκτης καιροφυλακτεί στη γωνία για να στηλιτεύσει τα μικρά ή τα μεγάλα λάθη του ΣΥΡΙΖΑ, με τέτοιο πάθος που αν αντίστοιχο επεδείκνυαν και για τα πεπραγμένα της κυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου, άλλη θα ήταν πιθανά η τύχη του ανανεωτικού χώρου.
Εν πάση περιπτώσει, σε μια εποχή όπου οι «κόκκινες γραμμές» έχουν… ζήτηση, ο ΣΥΡΙΖΑ και μαζί του όσοι στηρίζουν κριτικά το εγχείρημα της σημερινής διακυβέρνησης οφείλουν να πατήσουν φρένο μπροστά στην «κόκκινη γραμμή» των ιδεοληψιών και των ψευδαισθήσεων. Αερόσακος δεν υπάρχει. Αν το καταλάβουμε, το καταλάβαμε…
*δημοσιογράφος και πρώην εκπροσώπου Τύπου της Δημοκρατικής Αριστεράς
