ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ Τουρκικό σχέδιο για την κατασκευή ατομικής βόμβας!

Του Πάρι Αγγέλλου
Στις 22 Σεπτεμβρίου 2014 η έγκριτη γερμανική εφημερίδα DIE WELT δημοσίευσε εκτενές άρθρο με τίτλο «Εργάζεται η Τουρκία μυστικά για την κατασκευή ατομικής βόμβας;» Το σχετικό δημοσίευμα είναι σοβαρότατο και επιστημονικά ακριβές με αναφορές στη γερμανική κρατική υπηρεσία πληροφοριών και επιπλέον φέρει την έγκυρη υπογραφή του Hans Ruhle, πρώην επικεφαλής της Διεύθυνσης Σχεδιασμού του γερμανικού υπουργείου Άμυνας. Η απάντηση που δίνει το δημοσίευμα στο ερώτημα της επικεφαλίδας του είναι τεκμηριωμένα καταφατική. Μεταξύ άλλων, αναφέρεται σε εντολή του τότε πρωθυπουργού Ερντογάν το 2010 για «μυστική δημιουργία εγκαταστάσεων εμπλουτισμού Ουρανίου», σύμφωνα με στοιχεία της γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών. Η δημοσίευση έγινε κατά τη διάρκεια της ετήσιας γενικής συνέλευσης του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας στη Βιέννη, η οποία μεταξύ άλλων ασχολήθηκε με τα παρόμοια κρίσιμα πυρηνικά θέματα του Ιράν, της Βόρειας Κορέας, της Συρίας και του Ισραήλ.

Ακολούθησε διάψευση του Τούρκου υπουργού Ενέργειας κ. Yldiz σε τουρκικό ΜΜΕ (www.aa.com.tr/en 24 Σεπτεμβρίου 2014), επικαλούμενος προκλητικά ψεύδη (!), όπως «η Τουρκία δεν έχει ούτε έναν ερευνητικό αντιδραστήρα» («Turkey doesn't even have a nuclear research reactor»), ενώ είναι κοινώς γνωστό ότι έχει δύο ερευνητικούς αντιδραστήρες, οι οποίοι υπόκεινται χωρίς πρόβλημα στο καθεστώς των διεθνών επιθεωρήσεων του ΟΗΕ. Η ανάδειξη του θέματος από την DIE WELT, χωρίς να ακολουθήσει σχετική τοποθέτηση του επίσημου γερμανικού κράτους, θα πρέπει να συνδυαστεί με την ανησυχία ισχυρών δυνάμεων για την αδιευκρίνιστη στάση της Τουρκίας σχετικά με τις τρέχουσες εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή (Συρία, Ιράκ, ISIS, Κουρδικό) και την προσπάθειά της για κτίσιμο ηγετικού ρόλου.

Εκτιμάται ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα κλιμάκωσης του θέματος «Πυρηνικός εξοπλισμός Τουρκίας;» μέσα από διεθνή ΜΜΕ, και όχι μόνο, σε αναλογία του μοντέλου της πυρηνικής κρίσης του Ιράν, με παράλληλες επιδράσεις και απρόβλεπτες ίσως ανακατατάξεις στο ευρύτερο γεωπολιτικό σκηνικό, αλλά κυρίως στην ασταθή ευρύτερη γειτονιά μας.

Οι επιβεβλημένες ελληνικές αρμόδιες αναλύσεις θα πρέπει να λάβουν πρωτίστως υπόψη τους ότι:
Η στρατηγική ισχύς της ατομικής βόμβας δεν πηγάζει μόνον από την κατοχή της, αλλά και από την υποψία κατοχής ή δυνατότητας κατασκευής της.

Απαιτείται, ως εκ τούτου, ιδιαίτερα μεγάλη προσοχή ώστε σχετικά συμπεράσματα «αρμοδίων» και ενδεχόμενη δημοσιοποίησή τους μην αποβούν μπούμερανγκ σε εθνικά ελληνικά συμφέροντα μέσα από τη δημιουργία ανεδαφικών εντυπώσεων ή και πεποιθήσεων σε άρχοντες και κοινή γνώμη. Φρονώ ότι υπάρχει άμεση αναγκαιότητα για:

α) επανεξέταση, επιβεβαίωση ή και καθορισμό συγκεκριμένων εθνικών στόχων, συνεργασιών και συμμαχιών εντός ενός στρατηγικού σχεδιασμού υπό παγκοσμιοποιημένη οπτική θεώρηση της εξωτερικής μας πολιτικής, και
β) βραχυπρόθεσμο, μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό ενδεχόμενων δράσεων και αντιδράσεων (proactive - reactive) ) και εθνικών τοποθετήσεων στις συμμαχίες και διεθνείς συνεργασίες μας.
Χωρίς έναν έγκυρο και επικαιροποιημένο στρατηγικό σχεδιασμό δεν υπάρχει κανένα νόημα στο να προβαίνουμε στις απαραίτητες καθημερινές πρακτικές που μετέρχεται κάθε σοβαρό κράτος:
α) Παρακολούθηση και καταγραφή εξελίξεων - αξιολόγηση φερεγγυότητας σχετικών πληροφοριών - αναγνώριση και ιεράρχηση απειλών - εκτίμηση κινδύνων, και
β) ενδεχόμενη αντίδραση (από μηδενική έως απόλυτη) - επικαιροποίηση στρατηγικού σχεδιασμού και στόχων - ενημέρωση αρμοδίων.
Για ευκολότερη εκτίμηση της σοβαρότητας του εν λόγω θέματος κρίνεται απαραίτητη η συνοπτική παράθεση της ιστορικής εξέλιξης του μεγαλεπήβολου εξαγγελμένου ενεργειακού πυρηνικού προγράμματος της Τουρκίας.

Ιστορικό - συμμαχίες - επισημάνσεις
• Η παρούσα πέμπτη προσπάθεια της Τουρκίας σε σχεδόν πενήντα έτη για να αποκτήσει αντιδραστήρες πυρηνικής ενέργειας άρχισε επίσημα τον Νοέμβριο του 2007, με την έναρξη ισχύος ενός νόμου ο οποίος προετοιμαζόταν για περισσότερο από ένα έτος. Σύμφωνα με την τότε γνώμη ανώτερων στελεχών των προμηθευτών πυρηνικής τεχνολογίας, με βάση την εμπειρία τους στις τέσσερις προηγούμενες αποτυχημένες προσπάθειες της τουρκικής κυβέρνησης -το 1960, 1968, 1974 και 1998- να αποκτήσει πυρηνικούς αντιδραστήρες, και αυτή η προσπάθεια ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία (NUCLEONICS WEEK, 29 NOVEMBER 2007).

• Το 2011 η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία με τη ρωσική Rosatom για την κατασκευή τεσσάρων πυρηνικών αντιδραστήρων στο Akkuyu κοντά στη μεσογειακή πόλη Mersin, με βάση ένα χρηματοδοτικό μοντέλο Εγκατάσταση - Λειτουργία - Ιδιοκτησία (BOO: Build, Operate, Own). Προϋπολογισμός περί τα 20 δισ. ευρώ. Η Rosatom συμφώνησε να κατέχει ένα 100% equity stake στην επιχείρηση Akkuyu NPP JSC για να λειτουργεί τους αντιδραστήρες, να επιτηρήσει τη μελλοντική απόσυρσή τους (decommissioning), να προμηθεύει τα πυρηνικά καύσιμά τους και τέλος να μπορεί να πάρει πίσω στη Ρωσία τα αναλωμένα πυρηνικά καύσιμα. Σημείωση 1η: Δεν υπάρχει στο σχετικό σύμφωνο υποχρέωση της Ρωσίας για τελικό επαναπατρισμό των αναλωμένων καυσίμων, κάτι που όλα τα κράτη που λειτουργούν αντιδραστήρες επιτακτικά απαιτούν και συμφωνούν με τον κατασκευαστή προς αποφυγήν των πολλών και μέχρι στιγμής άλυτων προβλημάτων ασφαλούς οριστικής αποθήκευσης των αναλωμένων καυσίμων. Σημείωση 2η: Τα αναλωμένα καύσιμα εμπεριέχουν σαν υποπροϊόν το πλουτώνιο, υλικό απαραίτητο υπό προϋποθέσεις για την κατασκευή πυρηνικού όπλου. Σημείωση 3η: Η κατασκευή των ρωσικών πυρηνικών αντιδραστήρων στο Akkuyu δεν έχει ακόμη αρχίσει για λόγους όχι άσχετους με την αντίθεση Ρωσίας και Τουρκίας στην κρίση της Συρίας.

• Επιπλέον, δύο πυρηνικά σύμφωνα μεταξύ Τουρκίας και Κίνας υπεγράφησαν κατά την επίσκεψη του Ερντογάν στο Πεκίνο στις 9 Απριλίου 2012. Το ένα είναι επιστολή πρόθεσης (letter of intent) μεταξύ της Εθνικής Διοίκησης Ενέργειας της Κίνας και του τουρκικού υπουργείου Ενέργειας για περαιτέρω και εντατικότερη πυρηνική συνεργασία, χωρίς να δοθεί καμία άλλη πληροφορία επί του προκειμένου. Η δεύτερη είναι η «Συμφωνία συνεργασίας για την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας».

• Στις 30 Οκτωβρίου 2013 οι πρωθυπουργοί Τουρκίας και Ιαπωνίας, Ταγίπ Ερντογάν και Σίνζο Αμπε, υπέγραψαν συμφωνία-πλαίσιο για εγκατάσταση πυρηνικών αντιδραστήρων παραγωγής ηλεκτρισμού στην τουρκική πόλη Sinop της Μαύρης Θάλασσας.

• Στη συνέχεια, κατά την επίσκεψη του Τούρκου πρωθυπουργού Ερντογάν στο Τόκιο στις 7 Ιανουαρίου 2014 υπογράφηκε σύμφωνο συνεργασίας των δύο κρατών στον ειρηνικό τομέα της πυρηνικής ενέργειας. Το σύμφωνο προβλέπει τη μεταφορά πυρηνικών και άλλων υλικών, μηχανημάτων, τεχνολογίας και σχετικής εκπαίδευσης.

Σημείωση 1η: Ανώτερος αξιωματούχος του ιαπωνικού υπουργείου Εξωτερικών ανέφερε ότι με απαίτηση της Τουρκίας, προστέθηκε στη συμφωνία το άρθρο 8, που παρέχει στην Τουρκία τη δυνατότητα εμπλουτισμού ουρανίου και απόκτησης πλουτωνίου από πυρηνικό υλικό που θα δίνεται από την Ιαπωνία στην Τουρκία και από πυρηνικό υλικό που θα ανακτάται ή παράγεται στην Τουρκία ως υποπροϊόν αναλωμένων καυσίμων, στο πλαίσιο αυτού του συμφώνου.

Σημείωση 2η: Τόσο το εμπλουτισμένο ουράνιο όσο και το πλουτώνιο, όπως αναφέραμε για την τουρκική συμφωνία με τη Ρωσία, αποτελούν υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις τα βασικά υλικά για την κατασκευή πυρηνικού όπλου.

Για τον λόγο αυτό και με την εμπειρία της κρίσης του Ιράν αναφορικά με τις δυνατότητές του στον εμπλουτισμό ουρανίου υπάρχουν συντονισμένες ενέργειες των βασικών προμηθευτών πυρηνικής τεχνολογίας (ΗΠΑ, Γαλλία, Ρωσία, Ιαπωνία, Ν. Κορέα) για την μη παροχή σχετικής τεχνολογίας με σκοπό την αποφυγή πιθανής στρατιωτικής διάστασης (Possible Military Dimension) στα προγράμματα κρατών για ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας.Η Ιαπωνία τήρησε ήδη τη δέσμευση αυτή στα σύμφωνα πυρηνικής συνεργασίας της με Βιετνάμ, Νότια Κορέα και Ιορδανία. Επίσης το πρόσφατα υπογεγραμμένο πυρηνικό σύμφωνο συνεργασίας μεταξύ των ΗΠΑ και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων αποκλείει ρητά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα από τον εμπλουτισμό και την επανεπεξεργασία αναλωμένων καυσίμων.

•Στις 15 Ιανουαρίου 2014 υπεγράφη η εμπορική σύμβαση της Τουρκίας με την κοινοπραξία των Mitsubishi Heavy Industries Ltd και Itochu (Ιαπωνία) και των Areva και GDF Suez (Γαλλία) για την εγκατάσταση και τη λειτουργία του συγκροτήματος των τεσσάρων πυρηνικών αντιδραστήρων στη Sinop της Μαύρης Θάλασσας, προϋπολογισμού περί τα 22 δισ. ευρώ, εν πολλοίς στο πρότυπο της συμφωνίας με τη Ρωσία για τους πυρηνικούς σταθμούς στο Akkuyu. Σημειώνεται η επιμονή του Τούρκου πρωθυπουργού για συνεργασία με Ιαπωνία καθώς και η υποστήριξη του Ιάπωνα πρωθυπουργού Σίνζο Αμπε, ο οποίος ωθεί εξαγωγές πυρηνικών εγκαταστάσεων ως τμήμα πολιτικής και οικονομικής στρατηγικής του μετά το ατύχημα της Fukkushima.

•Τον Μάρτιο του 2014 η Τουρκία υπέγραψε το δεύτερο κατά σειρά σύμφωνο με τον Νίγηρα για συνεργασία και τουρκικές επενδύσεις στον τομέα της εξόρυξης κοιτασμάτων ουρανίου στην πλούσια σε κοιτάσματα ουρανίου αφρικανική χώρα.

•Πρόσφατα, στις 21 Οκτωβρίου 2014 ο νέος Τούρκος πρωθυπουργός Νταβούτογλου ανήγγειλε ότι η Τουρκία θα κατασκευάσει μόνη της και τρίτο συγκρότημα πυρηνικών αντιδραστήρων ηλεκτρισμού. Οι εργασίες κατασκευής των αντιδραστήρων θα αρχίσουν το 2018-2019 (WNN Daily, ref: Anadolu Agency, 22 October 2014). Υπάρχουν πληροφορίες ότι η Τουρκική Αρχή Ατομικής Ενέργειας (TAEK) έχει προσδιορίσει τη μικρή πόλη Igneada στη Μαύρη Θάλασσα ως την τρίτη περιοχή των εγκαταστάσεων πυρηνικής ενέργειας, 12 χλμ. από τα βουλγαρικά σύνορα, περίπου 75 χλμ. νότια της βουλγαρικής πόλης της Μαύρης Θάλασσας Burgas και περί τα 250 χιλιόμετρα από τα ελληνικά σύνορα της Θράκης. Σημειωτέον ότι τον Ιανουαρίου του 2011 ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας Taner Yildiz είχε αναγγείλει ότι οι κορυφαίες γαλλικές επιχειρήσεις Areva, GDF και ΕΤΑ έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον για την κατασκευή στην Τουρκία του τρίτου μελλοντικού συγκροτήματος πυρηνικών αντιδραστήρων ηλεκτρισμού.
ΗΜΕΡΗΣΙΑ