Του Andrew Hammond Η απάντηση της Τουρκίας στο Ισλαμικό Κράτος έχει
δημιουργήσει αμηχανία στους παρατηρητές. Καθώς η Ουάσιγκτον έχει
προσπαθήσει να οικοδομήσει μια περιφερειακή συμμαχία των δυνάμεων
εναντίον της οργάνωσης, η Τουρκία έχει σταθεί εμφανώς εκτός, με την
άρνησή της να επιτρέψει πολεμικές αποστολές να ξεκινήσουν από το έδαφός
της. Το μοναδικό μουσουλμανικό κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία,
συμφώνησε να πολεμήσει την IS κατά την πρόσφατη σύνοδο κορυφής, αλλά δεν
υπέγραψε ένα μεταγενέστερο ανακοινωθέν στην Jeddah από τις ΗΠΑ με τις
χώρες του Κόλπου, και τις Αίγυπτο, Λίβανο, Ιορδανία και Ιράκ.
Αυτές οι εξελίξεις απηχούν την άρνηση της Τουρκίας το
2003 να επιτρέψει τα αμερικανικά στρατεύματα να χρησιμοποιήσουν την
περιοχή της για αεροπορικές ή χερσαίες επιδρομές στο Ιράκ. Αυτή η
απόφαση αποτύπωνε μια ευρεία λαϊκή αντίδραση σε μια αμερικανική επιλογή
εξωτερικής πολιτικής στην περιοχή, αλλά η στάση της Άγκυρας αναφορικά με
την IS και τις άλλες τζιχαντιστικές οργανώσεις στη Συρία, είναι δύσκολο
να την κατανοήσει κανείς. Τα σύνορα της χώρας με τη Συρία και το Ιράκ
είναι μεγάλα και πορώδη. Οι μαχητές που ξεκινούν και προχωρούν σε μια
κατεύθυνση, μπορούν εύκολα να επιστρέψουν από τον δρόμο που ήρθαν, και
όταν το κάνουν, θα είναι αλλαγμένοι, ριζοσπαστικοποιημένοι άνθρωποι.
Πόσο μακριά πηγαίνει η Τουρκία στην υποστήριξη
εξτρεμιστικών ομάδων στη Συρία, και ποιες είναι οι σκέψεις της
κυβέρνησης αναφορικά με την απειλή των Σαλαφιστών τζιχαντιστών; Η
κυβέρνηση του ΑΚΡ, όπως αυτή στη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, πήραν το
ρίσκο το 2012 σχετικά με τις εξτρεμιστικές οργανώσεις, ως έναν τρόπο για
να απομακρυνθεί ο Σύριος πρόεδρος Bashar al-Assad, του οποίου το
καθεστώς είχε αποδειχθεί πιο ανθεκτικό από ό,τι αναμενόταν, και
επέτρεψαν την απρόσκοπτη ροή Σαλαφιστών τζιχαντιστών μέσω της Τουρκίας,
από την αρχή. Η Τουρκία ανέπτυξε δεσμούς με τα ισλαμικά παρακλάδια του
Ελεύθερου Συριακού στρατού, του Ahrar al-Sham, των Tawheed Brigades (που
συνδέονται με τη συριακή Μουσουλμανική Αδελφότητα) και σε έναν
αδιευκρίνιστο βαθμό, με την Jabhat al-Nusra (JAN), το επίσημο παρακλάδι
της al-Qaeda στη Συρία. Για κάποια περίοδο, η Τουρκία υποστήριξε
κραυγαλέα παρασκηνιακά ότι η JAN δεν θα πρέπει να ανακηρυχτεί σε
τρομοκρατική οργάνωση, στέλνοντας ακόμη και έναν ανώτερο αξιωματούχο του
υπουργείου Εξωτερικών στην Ουάσιγκτον να υποστηρίξει αυτή την υπόθεση
το 2012.
Οι Δυτικοί διπλωμάτες στην Τουρκία προειδοποιούν ότι
τα παράπονα για τον δισταγμό της χώρας αναφορικά με την IS, είναι, σε
κάποιο βαθμό, μη κατανοητά. Η Ουάσιγκτον εργάστηκε στενά με την Άγκυρα,
το Ριάντ και την Ντόχα για να οργανώσει την εξέγερση από την περιοχή της
Τουρκίας. Η Τουρκία και η Ιορδανία παρείχαν τις χερσαίες διόδους για
στρατιωτικό εξοπλισμό χρηματοδοτούμενο από τη Σαουδική Αραβία και το
Κατάρ στα σχέδια που καταρτίστηκαν με πλήρη Αμερικανική εμπλοκή, και οι
αμερικανικές επιχειρήσεις εναντίον του IS συντονίζονται τώρα από την
πόλη Reyhanli στην επαρχία Hatay της Τουρκίας.
Η κυβέρνηση του ΑΚΡ υπό τον Tayyip Erdogan -ο οποίος
έγινε πρόεδρος μετά από τις εκλογές του Αυγούστου- είχε επικαλεστεί την
κράτηση 49 Τούρκων αιχμαλώτων από την διπλωματική αποστολή στη Μοσούλη
όταν η IS κατέλαβε την πόλη τον Ιούνιο, ως τον κύριο λόγο για την
επιφυλακτική της προσέγγιση στα αμερικανικά σχέδια να αντιμετωπίσει την
οργάνωση. Στις προσπάθειές της να εξασφαλίσει την τελική απελευθέρωσή
τους, η Τουρκία επέβαλε blackout στα εγχώρια μέσα ενημέρωσης για το
ζήτημα. Η Τουρκία απέφυγε να βοηθήσει τους Κούρδους στο Ιράκ μετά από
την εξέγερση της Μοσούλης, ακριβώς εξαιτίας αυτής της φιλοδοξίας. Η
απελευθέρωση των ομήρων σχεδόν τρεις μήνες αργότερα, ήγειρε υποψίες ότι ο
Erdogan είχε κάνει συμφωνία με την IS. Επέστρεψαν στην πατρίδα με
υποδοχές ήρωα αλλά πίσω από τους επαίνους των υποστηριζόμενων από την
κυβέρνηση ΜΜΕ για την επίδοση της κυβέρνησης, υπήρξαν λίγες πληροφορίες
για το πως το πέτυχαν.
Η απελευθέρωσή τους ήρθε λίγες ημέρες πριν από την
έναρξη των αμερικανικών αεροπορικών επιθέσεων στις θέσεις της IS και της
JAN, στις οποίες η Τουρκία αρνήθηκε να αναλάβει κάποιον ρόλο. Οι
δημόσιες τοποθετήσεις τους παρέμειναν προσεκτικές για να μην αλλάξουν
τόσο πολύ προς το αμερικανικό πολεμικό στρατόπεδο. “Ο βομβαρδισμός
τρομοκρατικών οργανώσεων με αεροπορικές επιθέσεις, δεν έχει
ικανοποιητικά αποτελέσματα. Ένα πιο ολοκληρωμένο σχέδιο θα πρέπει να
εφαρμοστεί, για να διασφαλίσει την περιφερειακή σταθερότητα”, ανέφερε σε
ομιλία του στη Νέα Υόρκη ο Erdogan. Το ότι ο Erdogan βγήκε αλώβητος από
την κρίση των ομήρων, ήταν από πολλές απόψεις χαρακτηριστικό της
ικανότητάς του να ξεπερνά κάθε είδους σκάνδαλο και πρόβλημα. Αλλά το
γεγονός παραμένει ότι υπάρχουν πολιτικές συνέπειες για τις πολιτικές της
κυβέρνησης της Τουρκίας αναφορικά με την IS, τις οποίες τα περισσότερα
αραβικά κράτη, που στερούνται σοβαρών εκλογικών διαδικασιών, δεν
αντιμετωπίζουν. Με τις κοινοβουλευτικές εκλογές να πλησιάζουν τον
επόμενο χρόνο, το ΑΚΡ θα χρειαστεί αρκετή υποστήριξη εάν θέλει να
εγκριθούν οι συνταγματικές αλλαγές που σημαίνουν στροφή της Τουρκίας
προς ένα πιο προεδρικό σύστημα.
Η προσέγγιση του ΑΚΡ είναι εν μέρει απόρροια μιας
νέο-Οθωμανικής αντίληψης ότι η Τουρκία είναι ο ύπατος ρυθμιστής των
ισλαμικών ζητημάτων παγκοσμίως και ότι η ισλαμική της κυβέρνησης της
δίνει το πρεστίζ και την αξιοπιστία να ανεχτεί έναν βαθμό σαλαφιστικού
ακτιβισμού και να απορροφήσει τα ερεθίσματα των τζιχαντιστών στα δικά
της χωράφια. Η δημόσια συζήτηση του ΑΚΡ έχει παρουσιάσει τον πόλεμο στην
IS ως άλλη μία αμερικανική επέμβαση με αμφίβολα κίνητρα, όπως στο Ιράκ
και στη Λιβύη, και προφανώς ανταποκρίνεται σε μια ανησυχία μεταξύ του
Σουνιτών ισλαμιστών: μια δημοσκόπηση εμφάνισε ότι το 62,5% των
υποστηρικτών του ΑΚΡ θεωρεί την IS τρομοκρατική οργάνωση, ένα εκπληκτικά
χαμηλό ποσοστό, ενώ άλλη μία έρευνα εμφάνισε ότι το 57% των Τούρκων
διαφωνούν με την αμερικανική εξωτερική πολιτική, περίπου 4% υψηλότερο σε
σχέση με το περασμένο έτος. Η αποτυχία των ΗΠΑ να βοηθήσει στην εκτροπή
του Assad, ευθύνεται για ένα μεγάλο μέρος αυτού του συναισθήματος.
Άλλο ένα στοιχεία στο σκεπτικό της Άγκυρας είναι το
κουρδικό κίνημα στη Συρία, το Ιράκ και την ίδια την Τουρκία. Μία από τις
καινοτομίες της εξωτερικής πολιτικής υπό τον Erdogan, ήταν η ανάπτυξη
στενών δεσμών με την τουρκική κυβέρνηση στο Βόρειο Ιράκ, καθώς και μια
διαδικασία ειρήνευσης και επαναπροσέγγισης με το κουρδικό αυτονομιστικό
κίνημα στην Τουρκία. Το ιρακινό Κουρδιστάν έχει μεταμορφωθεί σε μια
οικονομική ενδοχώρα για την Τουρκία, ενώ συνεχίζονται οι ευαίσθητες
συνομιλίες με το ΡΚΚ και τον φυλακισμένο ηγέτη του, Abdullah Ocalan για
μια ιστορική επίλυση του προβλήματος του τουρκικού κράτους με τους
Κούρδους. Ορισμένα από τα δυτικά όπλα στους Κούρδους μαχητές στο Ιράκ
και στη Συρία, θα μπορούσαν εύκολα να καταλήξουν στα χέρια του ΡΚΚ, κάτι
που η Άγκυρα φοβάται ότι θα ενισχύσει τη θέση της οργάνωσης στις
διαπραγματεύσεις. Η τουρκική ηγεσία προσπαθεί να διασφαλίσει ότι η
συνεργασία με τις κουρδικές δυνάμεις Πεσμεργκά στο Ιράκ στην μάχη
εναντίον της IS, δεν διακινδυνεύει τις συνομιλίες με το ΡΚΚ.. Υπάρχει
ένας επιπλέον φόβος μεταξύ της τουρκικής πολιτικής ελίτ ότι οι Λαϊκές
Μονάδες Προστασίας (γνωστές με το κουρδικό ακρωνύμιο YPG), το
στρατιωτικό βραχίονα του συριακού ΡΚΚ, το Δημοκρατικό Κόμμα ΈΝωσης, θα
μπορούσαν να ριζοσπαστικοποιηθεί ενάντια στα συμφέροντα της Τουρκίας. Η
έξοδος 70.000 Κούρδων της Συρίας που έφυγαν για να γλιτώσουν από την IS
στα σύνορα με την Τουρκία στις 21 Σεπτεμβρίου, ανέδειξε πόσο εκτεθειμένη
είναι η Τουρκία στις αντιξοότητες της σύγκρουσης.
Όπως και να έγιναν οι διάφοροι υπολογισμοί στο μυαλό
των φορέων χάραξης πολιτικής, η Τουρκία φαίνεται να είναι τώρα σε νέο
έδαφος. Έχουν αυξηθεί τα στοιχεία ότι η IS συγκεντρώνει κεφάλαια από
θρησκευτικά κέντρα, φιλανθρωπικές οργανώσεις και ενώσεις, και προσελκύει
μαχητές online από φτωχές συνοικίες της Κωνσταντινούπολης και
απομακρυσμένες περιοχές της χώρας, ιδιαίτερα στις κουρδικές περιοχές της
Ανατολής. Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης έχουν αναφέρει ότι συνολικά 3000
άτομα πήγαν να πολεμήσουν, αν και αναλυτές θεωρούν αυτόν τον αριθμό
υπερβολικό. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η IS δεν κοιτάζει με καλό μάτι την
Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων και δημοσιευμάτων στα οποία οι μαχητές της
IS λένε στους ομήρους πως η Τουρκία είναι η επόμενη. Αξιωματούχοι έχουν
δηλώνει ότι μαχητές της IS έχουν σκοτώσει έναν Τούρκο στρατιώτη, έναν
αστυνομικό και έναν άλλο άμαχο όταν σταμάτησαν ενδεχομένως στο δρόμο με
το αυτοκίνητο προς την Κωνσταντινούπολη τον Μάρτιο, προσπαθώντας να
διεξάγουν μια μεγάλη επίθεση ως εκδίκηση για το ότι η Τουρκία έβαλε
στόχο τους μαχητές της IS αφότου αυτοί περικύκλωσαν το οθωμανικό ιερό
Suleiman Shah, το οποίο προστάτευαν 25 Τούρκοι στρατιώτες εντός της
Συρίας κοντά στα τουρκικά σύνορα. Είναι επίσης σαφές ότι η τουρκική
πολιτική θα βρίσκεται υπό πολύ μεγαλύτερο έλεγχο από ό,τι στο παρελθόν,
καθώς η Ουάσιγκτον και οι δυτικοί της σύμμαχοι πιέζουν τα θέματα της
ασφάλειας των συνόρων, της εποπτείας και των πετρελαϊκών πωλήσεων.
Η απειλή στην Τουρκία, στο χειρότερο σενάριο, είναι
ότι η πολύπλοκη και ετερογενής θρησκευτική της κουλτούρα μπορεί να
αντιμετωπίσει πιέσεις, για πρώτη φορά, από τους Σαλαφιστές, τόσο με
βίαιο όσο και με ήπιο τρόπο. Παρά το σύγχρονο project της
ομοιογενοποίησης της κεμαλικής δημοκρατίας, η Τουρκία παραμένει μια χώρα
που δεν έχει απλώς μεγάλο κουρδικό πληθυσμό, αλλά επίσης και μεγάλο
πληθυσμό Αλεβιτών μουσουλμάνων. Το ισλαμικό κίνημα πάνω στο οποίο
δημιουργήθηκε το ΑΚΡ του Erdogan, είναι το Sufi στην καταγωγή, και οι
κανόνες των Sufi, αν και τεχνικά απαγορευμένες, παραμένουν ζωτικό
στοιχείο του τουρκικού πολιτικού και θρησκευτικού πολιτισμού. Υπάρχουν
κάποιες διαδεδομένες πρακτικές, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές της
Ανατολίας, και εκτείνονται κατά μήκος των θρησκευτικών ορίων στο
mainstream τουρκικό σουνιτικό ισλάμ. Και αυτό χωρίς να αναφέρουμε τη
σύγχρονη κοσμική κληρονομιά που καθιστά τις Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη και
άλλες πόλεις, τέτοιους κοσμοπολίτικους αστικούς χώρους.
Υπάρχουν με άλλα λόγια, σειρά λόγων για τους
σαλαφιστές ακτιβιστές, τζιχαντιστές ή άλλους, να στρέψουν την προσοχή
τους στην Τουρκία, με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες. Το τουρκικό
κράτος, υπό την κηδεμονία ισλαμιστών από το 2002, έχει πετύχει να
χειριστεί μια εντυπωσιακή σειρά πολιτικών και κοινωνικών προκλήσεων και
να εξευμενίσει σειρά δυνάμεων στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Η IS
είναι πιθανώς η μεγαλύτερή της πρόκληση μέχρι σήμερα. Πόσο μπορεί να
διατηρήσει αυτή τη στάση χωρίς να παίρνει δύσκολες αποφάσεις, μένει να
δούμε. Ο Erdogan έχει δηλώσει ότι ο στρατός θα μπορούσε να δημιουργήσει
μια ζώνη προστασίας κατά μήκος των συνόρων της χώρας με τη Συρία και το
Ιράν. Τα σχόλια ασφαλώς κατευνάζουν τις δυτικές ανησυχίες, ωστόσο έχει
ληφθεί μέριμνα για να παρουσιαστεί μια τέτοια στροφή ως καθαρά αμυντική.
Για να είναι στα αλήθεια αποτελεσματική μια ζώνη ασφάλειας εναντίον της
IS, θα πρέπει να απλωθεί ένα ευρύ δίχτυ ώστε να μην περνάνε τα σύνορα
άνδρες κι αόπλα. Τότε η Τουρκία θα έχει φύγει από τον φράχτη στον οποίο
κάθεται εδώ και τόσο καιρό.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.ecfr.eu/content/entry/commentary_turkey_under_pressure_to_take_a_definitive_stance327
Πηγή:www.capital.gr
Πηγή:www.capital.gr
