Μαντίλα και στις διαθέσεις

ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗΕίναι δύσκολο να μάθουμε αν ο κ. Μπουλέντ Αρίντς, αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης και κυβερνητικός εκπρόσωπος, έχει διαβάσει «Το όνομα του ρόδου» του Ουμπέρτο Eκο ή αν έχει έστω πέσει στα χέρια του ο διάλογος ανάμεσα στον Γουλιέλμο, της Ιεράς Εξέτασης και τον Χόρχε, τον τυφλό μοναχό, φύλακα της βιβλιοθήκης όπου φυλάσσεται το βιβλίο του Φιλοσόφου (Αριστοτέλη) περί κωμωδίας και γέλιου... Αν γνωρίζαμε τις βιβλιογραφικές αναφορές του κ. Αρίντς, ίσως να κατανοούσαμε καλύτερα τις οδηγίες που έδωσε προς τις γυναίκες «να μη γελούν δυνατά δημοσίως» γιατί δεν είναι ευπρεπές. Οι δηλώσεις του αποδομήθηκαν και σαρκάστηκαν τόσο πολύ, διαδικτυακά τουλάχιστον, που δύσκολα θα φανταζόταν κανείς τις Τουρκάλες να αλλάζουν συμπεριφορά, να γίνονται πιο προσεκτικές στις αντιδράσεις τους όταν βρίσκονται μαζί με άλλους γιατί το γέλιο αντιβαίνει στους κανόνες ηθικής ορθότητας. Βέβαια, η Τουρκία είναι ένα κράτος με πληθυσμιακή και πολιτισμική ανομοιογένεια, που δεν επιτρέπει ευκολίες ούτε στην προσέγγιση ούτε στην ανάλυση θεμάτων τα οποία αφορούν το, ούτως ή άλλως, ρευστό πεδίο των θρησκευτικών και κοινωνικών αντιλήψεων. Πόσο μάλλον όταν αυστηρές συστάσεις και υποδείξεις παρόμοιου τύπου προέρχονται από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης.

Συμπεράσματα περί ταχείας και επικίνδυνης «συντηρητικοποίησης» ή στροφής σε ένα όλο και πιο θρησκευτικό και λιγότερο κοσμικό κράτος, θα ήταν και επισφαλή και γενικευτικά. Ας αρκεστούμε στο απροσδόκητο της σύστασης: «Μη γελάτε δυνατά». Ωραία εικόνα. Εκατομμύρια γυναίκες άηχες, ανέκφραστες, σιωπηλές. Να φορούν μαντίλα όχι μόνο στα κεφάλια αλλά και στις διαθέσεις τους. Είπε και άλλα ο κ. Αρίντς που αφορούν τον ίδιο, αλλά και τους ελεύθερους συνειρμούς (περί ηθικής κατάπτωσης, ναρκωτικών και πορνείας) που προκαλεί η πιο χαλαρωτική και επιθυμητή ανθρώπινη αντίδραση. Προφανώς δεν συνδέθηκαν άμεσα το κακό (γέλιο) με τα χειρότερα (πορνεία), αλλά όταν φιλοξενούνται στον ίδιο πύρινο λόγο αποτελούν συμπτώματα της ίδιας μολυσματικής νόσου, που χρειάζεται προσοχή και θεραπεία.

«Το ότι το γέλιο είναι ίδιον του ανθρώπου είναι σημείο των ορίων μας ως αμαρτωλών», λέει ο Χόρχε στο Γουλιέλμο, σε αυτήν την κομβική συνομιλία του βιβλίου. Και συνεχίζει: «Το γέλιο αποσπά για μερικές στιγμές τον αγροίκο από τον φόβο. Μα ο νόμος επιβάλλεται με το δέος, του οποίου το αληθινό όνομα είναι “φόβος θεού”. (…) Αν όμως μια μέρα κάποιος, ανακινώντας τα λόγια του Φιλοσόφου, και μιλώντας επομένως σαν φιλόσοφος, αναγάγει την τέχνη του γέλιου σε επιδέξιο όπλο, αν η ρητορική της πειθούς αντικατασταθεί από τη ρητορική του χλευασμού, αν η ρητορεία, που σκοπεύει σε υπομονετική και σωτήρια δημιουργία εικόνων λύτρωσης, αντικατασταθεί από τη ρητορεία της ανυπόμονης καταστροφής και της παραμόρφωσης των πιο ιερών και σεβαστών εικόνων, την ημέρα εκείνη ακόμα κι εσύ και όλη η σοφία σου, Γουλιέλμο, θα έχετε ανατραπεί».

Αφιερωμένο σε όλους τους αγέλαστους κύριους Αρίντς αυτού του κόσμου.