ΙΡΑΚ, ΣΥΡΙΑ, ΛΙΒΑΝΟΣ Επαναχαράσσονται τα σύνορα στη Μέση Ανατολή

Του Γιώργου Παυλόπουλου
Οι δύο χώρες συνεχίζουν την παράλληλη πορεία τους: Η εισβολή ΗΠΑ και Βρετανίας στο Ιράκ το 2003 και ο εμφύλιος που ξέσπασε στη Συρία οκτώ χρόνια αργότερα, τις οδηγούν σήμερα στον διαμελισμό. Προς όφελος, πιθανότατα, του Ιράν και της Σ. Αραβίας.Σε δύσκολη θέση βρίσκεται το Ισραήλ. Η θέση του μπορεί βεβαίως να αναβαθμιστεί, ως «χωροφύλακας» των ΗΠΑ σε μια περιοχή που κυριολεκτικά θα φλέγεται. Ίσως, όμως, και να υποβαθμιστεί δραματικά, εφόσον οι Αμερικανοί επιβάλλουν ένα ιστορικό συμβιβασμό ανάμεσα στην Τεχεράνη και το Ριάντ -που είναι πιθανό να ζητήσουν ως αντάλλαγμα την «κεφαλή επί πίνακι» του εβραϊκού κράτους.

Πιστέψατε ότι η αλλαγή του παγκόσμιου χάρτη ολοκληρώθηκε με τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας; Η απόσχιση της Κριμαίας και ο ακήρυκτος εμφύλιος στην ανατολική Ουκρανία αποδεικνύει ότι κάνατε λάθος. Μήπως θεωρήσατε, έστω, ότι στην ανατολική Ευρώπη τελειώνει αυτός ο εφιάλτης; Καλά θα κάνετε, τότε, να ρίξετε μια προσεκτική ματιά στα όσα συμβαίνουν αυτές τις μέρες στο Ιράκ και τη Συρία.

Δύο χώρες που ναι μεν έχουν εδώ και χρόνια πάψει να είναι επί της ουσίας ενιαίες και ανεξάρτητες -το πρώτο μετά την αμερικανο-βρετανική εισβολή του 2003 και η δεύτερη με τον εμφύλιο που ξέσπασε πριν από τρία χρόνια- όμως τώρα βρίσκεται προ των πυλών και ο επίσημος διαμελισμός τους.

Η προέλαση των καλά οπλισμένων, οργανωμένων και, πάνω από όλα, αποφασισμένων μαχητών της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της Λεβάντε (ISIS ή ISIL) έρχεται να βάλει ουσιαστικά ταφόπλακα σε δύο ήδη απονεκρωμένα μορφώματα, μετά από ένα περίπου αιώνα -από τότε, δηλαδή, που οι Γάλλοι και Βρετανοί αποικιοκράτες «μοίραζαν» τη Μέση Ανατολή πάνω στις στάχτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Οι αντάρτες έχουν θέσει υπό τον έλεγχό τους τη Μοσούλη (δεύτερη σε μέγεθος πόλη), τη Φαλούτζα και μεγάλο μέρος του κεντρικού και δυτικού Ιράκ, όπου κυριαρχεί το σουνιτικό στοιχείο. Στα χέρια τους βρίσκεται και η Τικρίτ, γενέτειρα του Σαντάμ Χουσεΐν, ενώ στις τάξεις τους πολεμούν εκατοντάδες στελέχη του στρατού του πρώην μονάρχη -όπως ο στρατηγός Σουλτάν Χασίμ, υπουργός Άμυνας το 2003- που βρήκαν την ευκαιρία να διεκδικήσουν ξανά ρόλο, μετά από μια δεκαετία ανελέητων διώξεων, τόσο από τις δυνάμεις κατοχής όσο και από τους Σιίτες.
Ανάλογη είναι η εικόνα που επικρατεί και στη Συρία. Πρακτικά, η ISIS -ο ηγέτης της οποίας, Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάτι, τα «έσπασε» με την αλ-Κάιντα και τον τύποις αρχηγό της Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι- έχει καταργήσει τη συνοριογραμμή ανάμεσα στις δύο χώρες και επιχειρεί να ιδρύσει de facto ένα ισλαμικό κράτος-χαλιφάτο, ανάλογο με εκείνο που ονειρεύονται οι Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Η οργάνωση, άλλωστε, εδραιώνει τη θέση της στο κεντρικό ανατολικό τμήμα της χώρας, επωφελούμενη και από τα πλήγματα που έχει καταφέρει ο στρατός του Μπασάρ αλ-Άσαντ στον Ελεύθερο Συριακό Στρατό.

Φυσικά, η επιθετικότητα των Σουνιτών προκαλεί τα αντανακλαστικά των υπόλοιπων θρησκευτικών-εθνικών ομάδων. Έτσι, ο Μασούντ Μπαρζανί, ηγέτης των αυτόνομων κουρδικών περιοχών του Ιράκ που έχει μεγάλη επιρροή και κύρος και στις κουρδικές περιοχές της Συρίας, έστειλε τους πεσμεργκά να καταλάβουν το Κιρκούκ και τη γύρω περιοχή, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν θα επιτρέψει την υφαρπαγή των πετρελαϊκών κοιτασμάτων που υπάρχουν εκεί και αποτελούν το «θησαυροφυλάκιο» του λαού του.

Οι Σιίτες, από την άλλη, στρατολογούν ήδη χιλιάδες εθελοντές και είναι αποφασισμένοι να ανακόψουν τους αντάρτες του ISIS προτού προσεγγίσουν τη Βαγδάτη -η οποία, εκτός από πρωτεύουσα, είναι η «πύλη» προς τον πολύ πιο πλούσιο σε πετρέλαια Νότο, όπου οι ίδιοι αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων (συνολικά, είναι το 60% των Ιρακινών).

Όσο για τον αλ-Άσαντ, μοιάζει αποφασισμένος να διαφυλάξει με κάθε κόστος την κυριαρχία του ίδιου και των Αλεβιτών (μιας σέχτας των Σιιτών) στο ανατολικό και εύπορο τμήμα της χώρας, στα σύνορα με τον Λίβανο -ο οποίος επίσης μοιάζει ολοένα περισσότερο με χώρα-σφραγίδα. Τα σύνορα χαράζονται. Ξανά...

ΙΡΑΝ
Το μεγάλο στοίχημα
Η Επανάσταση του 1979, με την ανατροπή του Σάχη, τορπίλισε τα σχέδια της Δύσης για μετατροπή του Ιράν σε αποικία, δημιούργησε νέα δεδομένα στη Μ. Ανατολή και προκάλεσε τη δεύτερη πετρελαϊκή κρίση. Οι Αμερικανοί απάντησαν στην ταπείνωση και τις απειλές υποκινώντας τον Σαντάμ Χουσεΐν να ξεκινήσει ένα πόλεμο που έμελλε να κρατήσει οκτώ χρόνια και να προκαλέσει εκατόμβες και στις δύο πλευρές -αποδυναμώνοντας και τις δύο.

Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και ειδικά μετά την 11η Σεπτεμβρίου, η υπερδύναμη εφάρμοσε το «δόγμα Μπους» και επιχείρησε να επιβάλει διά της βίας την Pax Americana σε όλο τον πλανήτη -και στη Μέση Ανατολή. Το Ιράκ του πρώην συμμάχου Σαντάμ έπεσε σαν χάρτινος πύργος και όλα έδειχναν πως δεν θα αργούσε και η ώρα του Ιράν -άλλωστε, το Ισραήλ πίεζε ολοένα πιο ασφυκτικά προς αυτή την κατεύθυνση.

Σταδιακά, όμως, οι ισορροπίες άλλαζαν. Η Ρωσία κατάφερνε να ξανασταθεί στα πόδια της, ενώ η Κίνα ακολουθούσε μια πορεία φρενήρους ανόδου. Το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, το 2008, ανάγκασε την Ουάσιγκτον και τα «γεράκια» της να αναθεωρήσουν τη στάση τους. Το Ιράν κατάφερε από την πλευρά του να αντέξει τις πιέσεις, με τη βοήθεια και των ισχυρών συμμάχων του: της Μόσχας, της Δαμασκού, του Ερντογάν, της Χεζμπολάχ και, φυσικά, των εκατομμυρίων πιστών Σιιτών του Ιράκ και των άλλων χωρών της περιοχής. Ετσι, αντί για κήρυξη πολέμου, ΗΠΑ και Ε.Ε. αναγκάστηκαν να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι, συζητώντας όχι μόνο για τα πυρηνικά, αλλά και για τον αναβαθμισμένο ρόλο που ζητά πλέον το Ιράν. Ο νέος και μετριοπαθής πρόεδρός του, Χασάν Ρουχανί, δείχνει έτοιμος για το deal. Ταυτόχρονα, όμως, δηλώνει πως δεν θα μείνει αδιάφορος αν απειληθούν οι Σιίτες...

ΤΟΥΡΚΙΑ
Μεγάλος «πονοκέφαλος» το Κουρδικό
Το 2003, η Άγκυρα δεν δίστασε να «τα σπάσει» με τους Αμερικανούς, μη δίνοντάς τους το δικαίωμα να εισβάλουν στο Ιράκ από το τουρκικό έδαφος. Αυτή ήταν, ουσιαστικά, η αρχή μιας στροφής προς Ανατολάς, η οποία πρόσφερε στη (νεαρή, τότε) κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν διαπιστευτήρια και κύρος στον αραβικό και γενικότερα τον μουσουλμανικό κόσμο. Η πορεία αυτή είναι, άλλωστε, που έφερε και τη ρήξη της Τουρκίας με το Ισραήλ, το 2011.

Είναι δε αλήθεια ότι οι τουρκικές επιχειρήσεις έδρεψαν τους καρπούς αυτής της πολιτικής, πραγματοποιώντας μεγάλες επενδύσεις -μάλιστα, οι Τούρκοι είναι σήμερα ανάμεσα στους κορυφαίους εμπορικούς και οικονομικούς εταίρους του Ιράκ. Ταυτόχρονα, η «Άγκυρα» δεν έπαψε να κάνει ανοίγματα και προς τους Κούρδους του Βορείου Ιράκ, προσφέροντάς τους μάλιστα τη δυνατότητα να εξάγουν απευθείας το πετρέλαιο που παράγεται στις περιοχές τους στο εξωτερικό, χωρίς τη διαμεσολάβηση της Βαγδάτης.

Η ανάπτυξη των οικονομικών δεσμών μαζί τους, μάλιστα, λειτούργησε και ως «αντίβαρο» στο ΡΚΚ, οι περισσότερες βάσεις του οποίου βρίσκονται στο ιρακινό Κουρδιστάν. Ετσι, οι πρόσφατες εξελίξεις δημιουργούν διπλό πονοκέφαλο στην Άγκυρα: Αφενός για το μέλλον των τουρκικών επιχειρήσεων και αφετέρου για την αναβίωση του πόθου των Κούρδων να αποκτήσουν το δικό τους ανεξάρτητο κράτος σε ενδεχόμενο διαμελισμό του Ιράκ. Με δώδεκα και πλέον εκατ. Κούρδους στο έδαφός της, η Τουρκία έχει κάθε λόγο να φοβάται και να δηλώνει, για μία ακόμη φορά, πως αν χρειαστεί, θα επέμβει.

Σ. ΑΡΑΒΙΑ
Το άφθονο πετρέλαιο δεν αρκεί
Ηγέτιδα δύναμη του OPEC, με τα μεγαλύτερα διαπιστωμένα και εύκολα προσβάσιμα αποθέματα πετρελαίου παγκοσμίως, η -«μήτρα» του Σουνιτισμού- Σαουδική Αραβία κινεί τα νήματα στον αραβικό κόσμο με τα άφθονα πετροδολάριά της. Οι Ταλιμπάν και η αλ-Κάιντα είναι, σε μεγάλο βαθμό, δικά της «παιδιά» (έστω κι αν στην πορεία... ξεστράτισαν), όπως και το ισλαμικό αντάρτικο κατά των Ρώσων στον Καύκασο. Ακόμη και οι οικογένειες των Παλαιστινίων αγωνιστών που σκοτώνονταν στη μάχη κατά των Ισραηλινών κατακτητών μπορούσαν πάντοτε να υπολογίζουν στην (άτυπη) στήριξη του Ριάντ. Οι σεΐχηδες υπήρξαν, ταυτόχρονα, από τους πιστότερους συμμάχους των ΗΠΑ, αγοράζοντας μαζικά κρατικά ομόλογα, ενώ συγκαταλέγονται στους καλύτερους πελάτες των εμπόρων όπλων.

Παρ' όλα αυτά, οι Σαουδάραβες δεν μπόρεσαν ποτέ να κυριαρχήσουν πλήρως στη Μ. Ανατολή, εξαιτίας του Ιράν. Η εμμονή τους να το αποδυναμώσουν και να το μετατρέψουν σε παρία είναι τόσο μεγάλη, ώστε δεν δίστασαν να συνεργαστούν ακόμη και με το εβραϊκό κράτος, προσφέροντάς του διευκολύνσεις για στρατιωτικές επιχειρήσεις. Δεν έκρυψαν, μάλιστα, τη δυσφορία τους από την προσέγγιση της Ουάσιγκτον με την Τεχεράνη και τη Δαμασκό.

Εσχάτως, όμως, τα πράγματα δείχνουν να έχουν αλλάξει. Η απροθυμία των ΗΠΑ να εμπλακούν σε άλλες πολεμικές περιπέτειες στην περιοχή έχει καταστήσει πολύ επιφυλακτικούς τους συμμάχους τους, καθώς γνωρίζουν ότι μια κατά μέτωπο σύγκρουση με το Ιράν είναι δίκοπο μαχαίρι. Έτσι, δεν αποκλείεται τελικώς να παίξουν το χαρτί του συμβιβασμού. Οι εξελίξεις στο Ιράκ είναι «οδηγός»...
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=26511&subid=2&pubid=113291041