Του Σάββα Ιακωβίδη - Η στροφή της Κύπρου προς τις ΗΠΑ ενδέχεται να ενοχλήσει τη Μόσχα Σημαντική και ιστορική η παρουσία του Αμερικανού Αντιπροέδρου. - Δύο κρίσιμα ερωτήματα:
- Πώς η Κύπρος θα αξιοποιήσει τις θέσεις του; Μήπως η Κύπρος θα θυσιαστεί στους στρατηγικούς και ενεργειακούς στόχους των ΗΠΑ και άλλων διεθνών δρώντων και της Τουρκίας;
- Η ΚΥΠΡΟΣ καλείται να ισορροπεί υπεύθυνα, σοβαρά και αξιόπιστα στο τεντωμένο σχοινί των συμφερόντων πολλών δρώντων
Οι θέσεις και οι πολιτικές κρίνονται όχι από λόγια παρηγοριάς ή θωπείας, αλλά από το αποτέλεσμα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, σε ένα έκδηλα ανανεωμένο και έντονο ενδιαφέρον για την Κύπρο, διατύπωσαν μερικές σημαντικές θέσεις.
Πρώτον, ανώνυμος ανώτατος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου αναφέρθηκε επανειλημμένα στην Κύπρο ως τον «νέο, ισχυρό στρατηγικό εταίρο» των ΗΠΑ στην περιοχή της Αν. Μεσογείου.
Δεύτερον, ο Αντιπρόεδρος Μπάιντεν, στην πρώτη δήλωσή του, μετά την άφιξή του στην Λάρνακα, υπογράμμισε πως η συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών «είναι τώρα μια πραγματική στρατηγική εταιρική σχέση και ενέχει ακόμα μεγαλύτερη πρόκληση και υπόσχεση για το μέλλον».
Τρίτον, αναφέρθηκε στην «αυξανόμενη ηγετική θέση της Κύπρου στην Αν. Μεσόγειο». Τέταρτον, υποστήριξε πως η Κύπρος «μπορεί και πρέπει να είναι το θεμέλιο της σταθερότητας και μία ευκαιρία για την Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο».
Υπογράφοντας το βιβλίο επισκεπτών στο Προεδρικό Μέγαρο, ο Μπάιντεν έγραψε: «Είναι με μεγάλη χαρά που βρίσκομαι μαζί σας και που είμαι στην Κύπρο. Οι προσπάθειές σας για επίτευξη διευθέτησης, διζωνικής δικοινοτικής διευθέτησης, εκτιμώνται πάρα πολύ. Οι προσπάθειές σας για βελτίωση και ενδυνάμωση του στρατηγικού μας συμφέροντος εκτιμώνται επίσης πάρα πολύ και θα αυξηθούν με την επίτευξη διευθέτησης. Σας εκτιμάμε πολύ!», κατέληξε. Διατύπωσε επίσης σημαντικές θέσεις, όπως:
«Θέλω να ξεκαθαρίσω ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνωρίζουν μόνο μια νόμιμη κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και η επίσκεψή μου και οι συναντήσεις που θα έχω σε ολόκληρο το νησί δεν θα το αλλάξουν αυτό. Είναι η προσωπική μου θέση, είναι η θέση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και είναι η θέση ολόκληρου του κόσμου, εκτός από μία χώρα», ανέφερε. Εννοούσε ότι το ψευδοκράτος αναγνωρίζεται μόνο από την κατοχική Τουρκία.
Σύζευξη στρατηγικών συμφερόντων
Η συνεχής αναφορά σε ενίσχυση και αναβάθμιση στρατηγικών συμφερόντων των ΗΠΑ και της Κύπρου είναι σημασιολογικά οξύμωρη, επειδή τα στρατηγικά συμφέροντα της υπερδύναμης δεν είναι του ιδίου βεληνεκούς με τα όποια στρατηγικά συμφέροντα της μικρής Κύπρου. Ποιοι είναι οι στρατηγικοί στόχοι των ΗΠΑ στην περιοχή μας; Αυτοί εκκινούν τώρα με αφορμή και την ουκρανική κρίση, αλλά και τον μηδέποτε τερματισθέντα Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας. Η ουκρανική κρίση απλώς τον αναζωπύρωσε και ανέδειξε εκ νέου τον διαμοιρασμό του κόσμου σε σφαίρες επιρροής. Είχε δίκαιο ο Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι, όταν αναφερόταν στην Ευρασία και στη σύγκρουση των δυτικών δυνάμεων με τη Ρωσία.
Μόνο που η μεγάλη πολιτική, διπλωματική και ενεργειακή σκακιέρα, για την οποία έγραφε, τώρα μετατοπίζεται στην Άπω Ανατολή, εξαιτίας των φιλοδοξιών της Κίνας, της ανησυχίας της Ιαπωνίας, των προκλήσεων της Β. Κορέας και της ισχύος της Ινδίας. Οι Αμερικανοί φαίνονται να αναδιαμορφώνουν την πολιτική τους στην περιοχή μας με αφορμή και την ουκρανική κρίση. Όταν ο Μπάιντεν καλεί την Κύπρο «να αντιμετωπίσουμε ενωμένοι μια ρωσική επέμβαση» (στην Ουκρανία), ευθύς η Κύπρος τίθεται στο στόχαστρο αντιμέτρων της Μόσχας.
Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να κτίσουν συμμαχίες με διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, για να ανακόψουν έκδηλη προσπάθεια του Προέδρου Πούτιν να ανασυστήσει την πάλαι ποτέ δύναμη της Ρωσίας. Η υπογραφή συμφωνίας-μαμούθ με την Κίνα, ύψους 400 δισεκ., για προμήθεια φυσικού αερίου, είναι μια πρώτη, ηχηρή απάντηση της Μόσχας στα αντίμετρα της Δύσης και ισχυρό άνοιγμα στην Ανατολή.
Από την άλλη, η Ουάσιγκτον θέλει να επαναθερμάνει τις διαταραχθείσες σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, σε συνάρτηση προς τη συριακή κρίση, την αποτυχία του λεγόμενου «τουρκικού μοντέλου», τον «αραβικό χειμώνα» και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Επίσης, πιέζει για λύση στο Μεσανατολικό. Η Ουάσιγκτον έχει ανάγκη την Τουρκία για να ελέγξει τα Στενά του Βοσπόρου.
Η Άγκυρα, όμως, έχει στενές σχέσεις με τη Μόσχα και εξάρτηση, ειδικά στο ενεργειακό. Άρα, οποιαδήποτε κίνηση της Τουρκίας, π.χ. στο Κυπριακό, θα απαιτήσει ανταλλάγματα. Από ποιους; Μα, από τον αδύνατο κρίκο, δηλαδή την Κύπρο.
Περιφερειακή σταθερότητα
Ναι μεν ο Μπάιντεν έκανε σημαντικές δηλώσεις και εξήρε τον νεοαποκτηθέντα στρατηγικό ρόλο της Κύπρου, αλλά δεν παρέλειψε να κρατήσει ισορροπίες. Στις δηλώσεις του δεν αναφέρθηκε στην τουρκική κατοχή της Κύπρου. Όμως, οι θέσεις του παραπέμπουν στον τερματισμό της διά της επίλυσης του Κυπριακού. Δεν ήρθε, είπε, για να επιβάλει, αλλά να συμβάλει σε λύση στο πλαίσιο μιας διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Θα φανεί σύντομα πώς εννοείται αυτή η αμερικανική συμβολή στην επίλυση του Κυπριακού. Ο Μπάιντεν αναγνώρισε το δικαίωμα της Κύπρου για έρευνες στον ΑΟΖ, αλλά δεν είδαμε αμερικανική παρέμβαση γι΄ αποτροπή των συνεχιζόμενων τουρκικών προκλήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ.
Ο Κυβ. Εκπρόσωπος, με αφορμή την επίσκεψη Μπάιντεν, σε γραπτή δήλωσή του, επισημαίνει την «αναγνώριση του αναβαθμισμένου γεωστρατηγικού ρόλου που η Κύπρος μπορεί να διαδραματίσει για επίτευξη ειρήνης και σταθερότητας στην ιδιαιτέρως σημαντική περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Την ίδια στιγμή εκφράζεται υποστήριξη στον στρατηγικό στόχο της Κυπριακής Δημοκρατίας για επίτευξη περιφερειακής ασφάλειας, ειρήνης και σταθερότητας, καθώς επίσης προώθησης των ζωτικών συμφερόντων συμμάχων και εταίρων μας». Η Κύπρος, για να παίξει αυτούς τους ρόλους, απαιτείται, πρώτον, έμπρακτη αμερικανική παρέμβαση προς την Τουρκία. Δεύτερον, η Άγκυρα να μας πείσει ότι εννοεί να συμβάλει σε λειτουργική και βιώσιμη λύση, πριν να την εμπιστευτούμε, όπως υποβάλλει ο εδώ Αμερικανός πρέσβης.
Ενεργειακός διάδρομος
ΠΕΡΑΝ των διακηρύξεων για την επίλυση του Κυπριακού, το κύριο και μέγιστο ενδιαφέρον των ΗΠΑ και άλλων χωρών, και δη της Ευρώπης, είναι τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στις κυπριακές και ισραηλινές ή και ελλαδικές θάλασσες. Παρά την ευφορία που έχει ξανά δημιουργηθεί, ότι περίπου θα γίνουμε «ενεργειακός εναλλακτικός διάδρομος», όπως δήλωσε ο Κυβ. Εκπρόσωπος, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως πολλοί ευελπιστούν. Πρώτον, τα κυπριακά κοιτάσματα δεν είναι αρκετά για να αντισταθμίσουν, με τα ισραηλινά, τον ρωσικό ενεργειακό εκβιασμό προς την Ευρώπη. Δεύτερον, ακόμα δεν έγινε επιβεβαίωση των πραγματικών κοιτασμάτων. Τρίτον, εκμετάλλευση των κοιτασμάτων παραπέμπεται μέχρι το 2020, εκτός και αν οι έρευνες των άλλων μεγάλων εταιρειών ανατρέψουν τις σημερινές εκτιμήσεις.
Το ενεργειακό συναρτάται προς την ουκρανική κρίση. Οι ΗΠΑ ζητούν από τους Ευρωπαίους συμμάχους τους να επιβάλουν αντίμετρα στη Ρωσία. Η Κύπρος φαίνεται να ταυτίζεται με την πολιτική της Γερμανίας, που υποβάλλει ότι οι όποιες κυρώσεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και τα επιμέρους συμφέροντα των κρατών-μελών. Η Κύπρος διατηρεί άριστες σχέσεις με τη Ρωσία σε πολλούς τομείς. Η Μόσχα υπήρξε και είναι σταθερός συμπαραστάτης της Κύπρου στο Κυπριακό και αιμοδότης της, οικονομικά, τουριστικά και τραπεζικά. Η Λευκωσία δεν μπορεί να παραγνωρίζει αυτά τα δεδομένα και συναφείς προειδοποιήσεις της Ρωσίας, ότι «κάποιοι παίζουν παιγνίδια με το αέριο και το Κυπριακό», εξυπονοώντας τις ΗΠΑ - και την Κύπρο.
ΕΕ και Ισραήλ
Η ΛΕΥΚΩΣΙΑ δεν μπορεί να παραγνωρίζει τις σχέσεις της με τους εταίρους μας στην ΕΕ και ειδικά με τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Βρετανία, την Ιταλία και, φυσικά, την Ελλάδα. Ναι, μεν, η Κύπρος οφείλει να συμμορφώνεται με τις αποφάσεις της ΕΕ, αλλ’ έχει και δικά της κρατικά συμφέροντα, που άπτονται όχι μόνο του φυσικού αερίου αλλά και της λειτουργικής και βιώσιμης επίλυσης του Κυπριακού. Μεγάλοι Ευρωπαίοι δρώντες μάς στηρίζουν στο Κυπριακό, εκτός του ενδιαφέροντός τους για το ενεργειακό.
Από την άλλη, το Ισραήλ έχει αναπτύξει στενές σχέσεις με την Κύπρο, που θεωρεί ως τη μόνη δημοκρατική και ελεύθερη, δυτική χώρα στην περιοχή, μέλος της ΕΕ. Το Ισραήλ θα εκλάμβανε ως μη φιλική ενέργεια, σε πιθανή λύση του Κυπριακού, η Τουρκία να συνεχίζει να έχει επεμβατικό και εγγυητικό ή και άλλο ρόλο. Το φυσικό αέριο θα κρίνει κατά προτεραιότητα τις σχέσεις και τη συνεργασία με το Ισραήλ, και θα φανεί σύντομα αν η Κύπρος θα αποτελέσει χώρα σταθερότητας και ειρήνης στην περιοχή της Αν. Μεσογείου, με «πολιτικές, οικονομικές και ενεργειακές συμμαχίες», όπως εκτιμά ο Κυβ, Εκπρόσωπος. Δεν αποκλείεται, το αέριο να αποτελέσει αιτία ενός πιθανού επόμενου πολέμου στην περιοχή, όπως ήδη εκτιμούν μερικοί.
Η αξιοποίηση των εμπλεκομένων
ΑΠΟ πολλά χρόνια, ο ιδρυτής και επίτιμος πρόεδρος της ΕΔΕΚ Βάσος Λυσσαρίδης αναφερόταν στην αξιοποίηση των εμπλεκόμενων συμφερόντων στο Κυπριακό ή και για την Κύπρο. Σήμερα οι συγκυρίες ευνοούν αξιοποίηση αυτών των συμφερόντων και του ενδιαφέροντος από πολλούς δρώντες. Ας προσεχθεί, όμως, ότι η Κύπρος βρίσκεται υπό τις πτέρυγες του αμερικανικού αετού και υπό το ερωτηματικό βλέμμα της ρωσικής αρκούδας. Είναι κατανοητό ότι απαιτούνται σοβαροί, υπεύθυνοι, μελετημένοι, με διορατικότητα και βαθιά ανάλυση δεδομένων, χειρισμοί.
Με απλά λόγια, η Κύπρος να καταστεί αποδεκτός ομοτράπεζος των μεγάλων επειδή είναι σοβαρή, αξιόπιστη, συνετή, συνεπής, διεκδικητική και έτοιμη να εξυπηρετήσει στρατηγικά συμφέροντα, για να υπηρετήσει τα δικά της. Είναι εμφανής σημαντική στροφή της Λευκωσίας προς τις ΗΠΑ - και το ΝΑΤΟ. Παρά τις διαβεβαιώσεις ότι οι σχέσεις μας με τη Ρωσία δεν έχουν επηρεαστεί, επειδή κατανοεί τη θέση μας και τη συμμετοχή μας στην ΕΕ, απαιτούνται πάρα πολύ προσεκτικοί χειρισμοί και αποφάσεις.
Αν πραγματικά η Κυπριακή Δημοκρατία επιδιώκει να αναδειχθεί σε πόλο σταθερότητας και σε ενεργειακό καταλύτη, οφείλει να συνεκτιμήσει όλα τα δεδομένα της περιοχής, τα συγκρουόμενα συμφέροντα των μεγάλων και τις όποιες φιλοδοξίες τους. Με απλά λόγια, η Κύπρος καλείται να ισορροπεί υπεύθυνα, σοβαρά και αξιόπιστα στο τεντωμένο σχοινί των συμφερόντων πολλών δρώντων - και των δικών της, με μία έγνοια: Πώς η Κύπρος θα εξυπηρετηθεί καλύτερα, πολιτικά, ενεργειακά, οικονομικά, με φιλικές συνέργειες και αποδοτικές συμμαχίες.
