Πραγματικά, η απόφαση αναμένεται να είναι δύσκολη μεταξύ της αλληλεγγύης με τους Τατάρους αδερφούς της Κριμαίας και της ουκρανικής εδαφικής ακεραιότητας, επιδιώκοντας παράλληλα τη συνέχιση των καλών σχέσεων με έναν πολύ πιο «τρομερό» αλλά οικονομικά ισχυρό γείτονα όπως η Ρωσία. Μέχρι σήμερα, η Τουρκία δεν μπορεί να υιοθετήσει μια δυναμική θέση.
Γιατί και πώς επηρεάζεται η Τουρκία από την κρίση στην Κριμαία;
Ο πρώτος λόγος για τον οποίο επηρεάζεται τόσο πολύ η Τουρκία είναι διότι η Κριμαία είναι το σπίτι ενός τουρκικού εθνοτικού πληθυσμού, των Τατάρων, με τους οποίους οι Τούρκοι μοιράζονται κοινό πολιτισμό, γλώσσα, θρησκευτικό και ιστορικό υπόβαθρο. Από το 1441 μέχρι το 1783, η Κριμαία ήταν ένα ισχυρό οθωμανικό προτεκτοράτο. Όταν περιήλθε σε ρωσική κυριαρχία, οι τοπικοί μουσουλμανικοί πληθυσμοί που αποτελούσαν την πλειοψηφία, άφησαν τις εστίες τους και βρήκαν καταφύγιο σε οθωμανικές επαρχίες. Όπως και άλλες μουσουλμανικές ομάδες που έφυγαν για να ξεφύγουν από τη ρωσική εισβολή τον 19ο αιώνα, όπως ο Κιρκάσιοι, οι Αμπχάζιοι και οι Γεωργιανοί μουσουλμάνοι μεταξύ άλλων, οι Τατάροι της Κριμαίας είναι περισσότεροι στην Τουρκία από ό,τι στην πατρίδα τους. Διάφορες πηγές εκτιμούν πως αυτή τη στιγμή ζουν στην Τουρκία τουλάχιστον 3 εκατομμύρια ΤΑτάροι, ενώ στην Κριμαία ζουν μόλις 300.000 από αυτούς (το 12% του πληθυσμού).
Μαζικές απελάσεις στην Κεντρική Ασία στις αρχές του 1940 από τον Στάλιν με την κατηγορία της συνεργασίας με τις δυνάμεις των Ναζί στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Τατάροι της Κριμαίας και η διασπορά τους, οργανώθηκαν και ανέπτυξαν μια ισχυρή αίσθηση επιβίωσης της κοινότητας δικτύωσης και κινητοποίησης. Η αποφασιστικότητά τους να επιστρέψουν, ξεκίνησε ακόμη και πριν από το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης, παρά το ότι τέτοιες πρωτοβουλίες είχαν μικρές πιθανότητες να πετύχουν. Στην Τουρκία είναι μεταξύ των καλύτερα οργανωμένων μειονοτικών μονάδων και δεκάδες οργανώσεις σε όλη τη χώρα, αλλά είναι ιδιαίτερα ισχυροί στην Άγκυρα και στο Εσκί Σεχίρ.
Επιπλέον, οι Τατάροι επωφελούνται από μια πολύ θετική εικόνα στην Τουρκία. Στην πραγματικότητα, ο τουρκικός εθνικισμός άνθισε από τη δράση των δημοφιλών ατάρων στοχαστών, όπως οι Ismail Gasprinkski και Yusuf Akcura, που όχι μόνο λατρεύονται από τους Τούρκους εθνικιστές αλλά επίσης και από άλλες εθνικιστικές ομάδες στον τουρκικό κόσμο. Ουζμπέκοι, Καζάκοι, Αζέροι και άλλοι, έχουν δείξει μεγάλο σεβασμό και ηθική υποχρέωση για τους Ταταρους διανοούμενους του 19ου αιώνα, που έπαιξαν έναν κρίσιμο ρόλο στον εκσυγχρονισμό των μουσουλμανικών μειονοτήτων εντός της ρωσικής αυτοκρατορίας.
Αυτή η σύγχρονη εθνικιστική φιλοσοφία με στόχο την ενδυνάμωση των Ρώσων μουσουλμάνων, που ονομάζεται επίσης Jadidism, είχε μεταξύ των πιο σημαίνοντων μελών της, πολλούς Τατάρους διανοούμενους. Μετά από το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης, η Κριμαία, ως τμήμα της ανεξάρτητης Ουκρανίας, της χορηγήθηκε ένα ειδικό καθεστώς αυτονομίας ενώ και η ίδια ανοίχθηκε στον έξω κόσμο. Η Τουρκία ήταν μεταξύ των πρώτων γειτόνων που έδειξε ενδιαφέρον και ανέπτυξε συνεργασία. Ο ΤΙΚΑ, ο επίσημος τουρκικός οργανισμός οικονομικής συνεργασίας που δημιουργήθηκε το 1992 για να υποστηρίξει την ανάπτυξη δεσμών με πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, είναι πολύ ενεργός στην Κριμαία. Όσον αφορά τη θρησκευτική συνεργασία, το Diyanet, το επίσημο τουρκικό συμβούλιο για τη διαχείριση του Ισλάμ στην Τουρκία, είναι επίσης πολύ δραστήριο.
Το κύρος των Τατάρων της Κριμαίας στην Τουρκία και η μεγάλη ικανότητα για κινητοποίησή τους, τους καθιστά μια ισχυρή μειονότητα, ακόμη σε εκλογικούς όρους. Λόγω αυτού, οι Τατάροι από την Κριμαία στην Τουρκία, ίσως έχουν μια σημαντική επιρροή στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας.
Η δεύτερη ανησυχία για την Τουρκία αφορά θέματα ασφάλειας, καθώς η ζώνη της κρίσης είναι πολύ κοντά στην Τουρκία. Σε περίπτωση που η κατάσταση κλιμακωθεί σε σύγκρουση και ανοιχτή αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, η Τουρκία θα μπορούσε να διχαστεί μεταξύ της πίστης της στους δυτικούς εταίρους στο ΝΑΤΟ και των καλών και ισχυρών οικονομικών σχέσεων με τη Ρωσία. Στρατηγικά, η Τουρκία έχει τον πλήρη έλεγχο των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας, της Θάλασσας του Μαρμαρά και της Μεσογείου, ως αποτέλεσμα της Συνθήκης του Μοντρέ το 1936. Επιτρέποντας τη θαλάσσια παρέμβαση των δυτικών μέσω των Στενών για να υποστηρίξουν την ανεξάρτητη Ουκρανία εναντίον της Ρωσίας, θα έβαζε την Άγκυρα σε μια πολύ δυσάρεστη θέση. Η επιδείνωση της κατάστασης θα αποδείκνυε απλώς την ανικανότητα της τουρκικής διπλωματίας να αντιμετωπίσει τα ζητήματα στη δική της γειτονιά. Το 2008, όταν οι Ρώσοι εισέβαλαν στη Γεωργία για να στηρίξουν την αυτονομιστική περιοχή της Οσετίας, η Τουρκία ήταν επίσης πολύ δυσαρεστημένη από την αποτυχία της να μεσολαβήσει σε οποιαδήποτε εποικοδομητική διαπραγμάτευση για την επίλυση της κρίσης. Το 2014, η Τουρκία είναι σε ένα ακόμη πιο εντυπωσιακό δίλημμα και έχει ακόμη λιγότερη μόχλευση για να αναλάβει δράση.
Η έλλειψη αντίδρασης της Άγκυρας
Από την έναρξη της κρίσης, ο Τούρκος υπουργός εξωτερικών επισκέφθηκε την Ουκρανία και την Κριμαία και ο πρωθυπουργός μίλησε στο τηλέφωνο με τον Ρώσο πρόεδρο Vladimir Putin. Τόσο ο Ahmet Davutoglu αλλά και ο Recep Tayyip Erdogan είναι πολύ προσεκτικοί στις δηλώσεις τους, καλώντας και τις δύο πλευρές σε διάλογο και διαπραγμάτευση για μια ειρηνική λύση. Στο μεταξύ, η Τουρκία έχει εκφράσει την αλληλεγγύη της στους Τατάρους της Κριμαίας, και τη στήριξή της για την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Η Τουρκία δεν μπορεί να αντέξει τίποτα περισσότερο στην κρίση από την προσοχή για ειρήνη και σταθερότητα. Πραγματικά, τόσο για εξωτερικούς και εσωτερικούς λόγους, η Τουρκία αναγκάζεται να παραμείνει απλός παρατηρητής.
Η εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Τουρκία είναι τέτοια που η τουρκική κυβέρνηση δεν θα είναι σε θέση να λάβει συγκεκριμένα μέτρα για να βοηθήσει τους αδελφούς Τατάρους στην Κριμαία. Απειλούμενος από σοβαρά σκάνδαλα διαφθοράς που είναι κάτι περισσότερο από απλές κατηγορίες, ο Τούρκος πρωθυπουργός έχει άλλες προτεραιότητες. Σίγουρα, υπάρχει ο κίνδυνος ότι οι επικρίσεις να επιφέρουν άλλο ένα πλήγμα στην κυβέρνηση του κόμματος ΑΚΡ (Κόμμα Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη). Διάφορα πολιτικά κόμματα στην Τουρκία, όπως το εθνικιστικό MIlli Hareket Partisi, το Κόμμα για ένα Εθνικιστικό Κίνημα, επέκρινε την αδιαφορία του ΑΚΡ προς τους Τατάρους. Ωστόσο, ίσως να είναι για καλό, καθώς ο πρωθυπουργός θα πρέπει να επικεντρωθεί στην επίλυση των εσωτερικών ζητημάτων, όπως το κουρδικό ή η θεσμική κρίση.
Το χαμηλό προφίλ της Τουρκίας σχετικά με την κρίση της Κριμαίας μπορεί επίσης να εξηγηθεί από την παραδοσιακή διπλωματία και τις περιφερειακές επιπτώσεις. Η Τουρκία ασφαλώς δεν εύχεται να έλθει σε αντιπαράθεση με τη Ρωσία, η οποία πάντα υπήρξε στην ιστορία ένας επιβλητικός αντίπαλος και ένας γείτονας που εμπνέει φόβο. Οι Οθωμανοί και οι Τούρκοι πάντα φοβόταν ρωσικές στρατιωτικές επιθέσεις, καθώς έβλεπαν τις κατακτήσεις στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία και ήταν γνωστό ότι αυτές οι απειλές έχουν μεγαλειωδώς συμβάλει στην επαναπροσέγγιση μεταξύ της Τουρκίας και της Δύσης. Από το 1853 μέχρι το 1856, οι Οθωμανοί, οι Γάλλοι και οι Βρετανοί ήδη βρισκόταν σε έναν πόλεμο εναντίον της Ρωσίας στην Κριμαία. Μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Σοβιετικές απειλές εναντίον της Τουρκίας, σχετικά με τη χρήση των Στενών, και οι εδαφικές τους διεκδικήσεις στο Καρς και το Αρνταχάν, έσπρωξαν την Τουρκία στο ΝΑΤΟ. Συνεχώς μετά από το τέλος της ΕΣΣΔ, η Τουρκία παρακολουθεί με μεγάλη προσοχή την ρωσική επιρροή στις πρώην κτήσεις της, ιδιαίτερα στο νότο, και από τις οποίες μπορεί να εξαρτώνται για μια πρόσβαση σε θερμές θάλασσες για να επιχειρεί ο στόλος τους. Η τουρκική διπλωματία προτίμησε τη συνεργασία από την αντιπαράθεση και ενθάρρυνε τη βελτίωση των εμπορικών σχέσεων, των επιχειρήσεων και του τουρισμού, κάτι που τροφοδότησε την τουρκική οικονομική ανάπτυξη στην τελευταία δεκαετία.
Συμπεράσματα
Η ουκρανική κρίση και η κρίση της Κριμαίας είναι μια μεγάλη πρόκληση για την τουρκική διπλωματία αλλά δεν υπάρχει καμία σοβαρή ένδειξη ότι η Τουρκία θα σταθεί απέναντι στη Ρωσία. Η χρονική συγκυρία παίζει επίσης ρόλο. Η προτεραιότητα για την τουρκική κυβέρνηση τώρα είναι να επιβιώσει από το σκάνδαλα διαφθοράς και τις επικείμενες εκλογές, ενώ η κατάσταση στην Κριμαία δεν έχει σχέση με τους Τούρκους ψηφοφόρους. Επιπλέον, η κάποτε πολύ δυναμική και ισχυρή εξωτερική πολιτική της Τουρκίας εξαφανίστηκε καθώς η Τουρκία παγιδεύτηκε στη συριακή κρίση. Η προσοχή υπαγορεύει στην Τουρκία να ευθυγραμμιστεί με τους δυτικούς συμμάχους. Για το θέμα αυτό, η ουκρανική κρίση είναι μία ακόμη απόδειξη της μείωσης του ρόλου της τουρκικής διπλωματίας στην περιοχή και στερεί από την κυβέρνηση ΑΚΡ του Erdogan οποιαδήποτε φιλοδοξία για περιφερειακή ηγεσία.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.carnegie.ru/eurasiaoutlook/?fa=54950
