Krugman Paul ΤΟ ΒΗΜΑ - NEW YORK TIMES Με όλα αυτά που συμβαίνουν, το τελευταίο που χρειαζόμασταν ήταν μια νέα
οικονομική κρίση σε μια χώρα που ήδη μαστίζεται από πολιτική αναταραχή.
Στην πραγματικότητα, η άμεση παγκόσμια διάχυση της κρίσης στην Τουρκία,
της οποίας η οικονομία είναι ίση σε μέγεθος με εκείνη του Λος Αντζελες,
δεν θα είναι μεγάλη. Αλλά ακούμε την τρομερή λέξη «εξάπλωση» _ το είδος
της εξάπλωσης που κάποτε έκανε την κρίση στην Ταϊλάνδη να μεταδοθεί σε
ολόκληρη την Ασία και πιο πρόσφατα εκείνη στην Ελλάδα να μεταδοθεί σε
όλη την Ευρώπη. Σήμερα, όλοι ανησυχούν μήπως τα προβλήματα της Τουρκίας
εξαπλωθούν στις υπόλοιπες αναδυόμενες αγορές.
Η ιστορία είναι γνωστή. Αλλά αυτό εν μέρει την κάνει και τόσο
ανησυχητική: γιατί έχουμε συνεχώς τέτοιες κρίσεις; Επιπλέον, τα
διαστήματα ανάμεσα στις κρίσεις γίνονται όλο και πιο μικρά και οι
επιπτώσεις κάθε κρίσης μοιάζουν χειρότερες από την προηγούμενη. Τι
συμβαίνει;
Σιγοβράζει μια ακόμη χειρότερη κρίση; Τα στοιχεία είναι κάπως
καθησυχαστικά. Η Τουρκία έχει χαμηλό δημόσιο χρέος και ενώ οι
επιχειρήσεις έχουν υψηλό δανεισμό από το εξωτερικό, η όλη οικονομική
κατάσταση δεν μοιάζει τόσο άσχημη. Όμως κάθε προηγούμενη κρίση διέψευσε
τις αισιόδοξες προβλέψεις.
Ισως έχετε ακούσει ότι υπάρχει έντονη δημόσια συζήτηση ανάμεσα
στους οικονομολόγους για το αν αντιμετωπίζουμε «κοσμική στασιμότητα». Τι
είναι αυτό; Μια κατάσταση στην οποία ο αριθμός των ανθρώπων που
επιθυμούν να αποταμιεύσουν ξεπερνά τον όγκο των επενδύσεων που αξίζει να
γίνουν.
Όταν ισχύει κάτι τέτοιο, η έκβαση είναι μια από τις εξής δύο. Αν οι
επενδυτές είναι συνετοί και προσεκτικοί, προσπαθούμε συλλογικά να
ξοδεύουμε λιγότερο από το εισόδημά μας και επειδή τα δικά μου έξοδα
είναι τα δικά σου έσοδα, το αποτέλεσμα είναι επίμονη ύφεση.
Διαφορετικά, οι επενδυτές αυταπατώνται και ρίχνουν χρήματα σε
κακοσχεδιασμένα έργα, ενδεχομένως μέσω ροής κεφαλαίων προς αναδυόμενες
αγορές. Αυτό μπορεί να τονώσει την οικονομία για λίγο αλλά κάποια στιγμή
οι επενδυτές έρχονται αντιμέτωποι με την πραγματικότητα, το χρήμα
στερεύει και ακολουθεί ο πόνος.
Αν αυτή είναι μια καλή περιγραφή της κατάστασης στην οποία
βρισκόμαστε σήμερα, και πιστεύω πως είναι, η παρούσα παγκόσμια οικονομία
είναι προορισμένη να τραμπαλίζεται ανάμεσα στις φούσκες και την ύφεση.
Και αυτό δεν είναι ενθαρρυντικό καθώς παρακολουθούμε αυτό που μοιάζει
σαν το σκάσιμο της φούσκας των αναδυόμενων αγορών.
Το πρόβλημα στην πραγματικότητα δεν είναι η Τουρκία, ούτε η Νότια
Αφρική, η Ρωσία, η Ουγγαρία, η Ινδία και όποιος άλλος πλήττεται σήμερα.
Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι οι πλούσιες οικονομίες του κόσμου _ οι
ΗΠΑ, η ευρωζώνη και οι μικρότεροι παίκτες _ δεν κατάφεραν να
αντιμετωπίσουν τις δικές τους υποβόσκουσες αδυναμίες. Προφανέστατα,
αντιμέτωποι με έναν ιδιωτικό τομέα που επιθυμεί να αποταμιεύει
υπερβολικά πολλά και να επενδύει υπερβολικά λίγα, εφαρμόσαμε πολιτικές
λιτότητας που εμβαθύνουν τις δυνάμεις της ύφεσης. Ακόμη χειρότερα,
σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, επιτρέποντας στην ανεργία να
κακοφορμίσει, αποδυναμώνουμε και τις μακροχρόνιες εκτός από τις
βραχυχρόνιες προοπτικές μας για ανάπτυξη, το οποίο θα αποδυναμώσει ακόμη
περισσότερο τις ιδιωτικές επενδύσεις.
Α, και το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης διατρέχει ήδη τον κίνδυνο να
πέσει σε μια αποπληθωριστική παγίδα ιαπωνικού τύπου. Μια κρίση στις
αναδυόμενες αγορές θα μπορούσε, κατά πάσα πιθανότητα, να μετατρέψει τον
κίνδυνο αυτό σε πραγματικότητα.
Η Τουρκία λοιπόν μοιάζει να έχει σοβαρούς μπελάδες _ και η Κίνα,
ένας πολύ μεγαλύτερος παίκτης, μοιάζει να παραπαίει. Αλλά εκείνο που
κάνει τρομακτικά τα προβλήματα αυτά είναι η υποβόσκουσα αδυναμία των
δυτικών οικονομιών, μια αδυναμία που επιδεινώθηκε πολύ από πραγματικά
κακές πολιτικές.
