Τα σχέδια της νέας εμφάνισης της
Συμφωνικής του Πίτσμπουργκ στο Ιράν φέρνουν και πάλι στην επικαιρότητα
το θέμα των ορχηστρικών συνόλων ως μέσου «ήπιας ισχύος»...
Μισός αιώνας συμπληρώνεται
εφέτος από τις δύο συναυλίες της Συμφωνικής του Πίτσμπουργκ στην
Τεχεράνη, γεγονός το οποίο σηματοδότησε την τελευταία φορά που μια
αμερικανική ορχήστρα εμφανίστηκε σε χώρα της Μέσης Ανατολής.
Με αφορμή την εφετινή επέτειο, το σύνολο εξετάζει τη δυνατότητα να
ταξιδέψει εκ νέου στο Ιράν τον προσεχή Σεπτέμβριο. Σε περίπτωση που η
προοπτική ευοδωθεί θα αποτελέσει την πιο πρόσφατη «περιοδεία καλής
θέλησης» που πραγματοποιεί ορχήστρα σε εχθρική χώρα, σε μια προσπάθεια
βελτίωσης των σχέσεων μεταξύ κυβερνήσεων οι σχέσεις των οποίων είναι
τεταμένες...
Η εμφάνιση μιας ορχήστρας ως οργάνου πολιτιστικής διπλωματίας δεν είναι,
ασφαλώς, καινούργια τακτική. Το 2008 η Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης, με
τις ευχές της αμερικανικής κυβέρνησης, ταξίδεψε στη Βόρεια Κορέα
προσφέροντας στους πολίτες της πρωτεύουσας - ένα προσεκτικά επιλεγμένο
κοινό, όπως ανέφεραν ορισμένα διεθνή μέσα ενημέρωσης παρ' όλο που
μεταδόθηκε τηλεοπτικά από την κρατική τηλεόραση - μια γεύση δυτικής
κουλτούρας μέσα από έργα του Γκέρσουιν και του Μπερνστάιν. Ορισμένοι
εξέφρασαν έντονες αντιρρήσεις για τη συναυλία αυτή λέγοντας πως
επρόκειτο για «εναγκαλισμό» μιας στυγνής δικτατορίας. Αλλοι, μεταξύ
αυτών και ο τότε μουσικός διευθυντής της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης Λόριν Μααζέλ, μίλησαν για μια εξαιρετικά δυνατή και συγκινητική εμπειρία. «Ηταν μια απίστευτη στιγμή την οποία δεν έχω ξαναζήσει» είπε χαρακτηριστικά ένας μουσικός στους «Times» της Νέας Υόρκης. «Οι άνθρωποι μας άνοιξαν πραγματικά την καρδιά τους...».
Ο Μπαρενμπόιμ στη Ραμάλα
Η νεανική ορχήστρα West - Eastern Divan ιδρύθηκε το 1999 από τον διάσημο αργεντινοϊσραηλινό μαέστρο Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ και τον αμερικανοπαλαιστίνιο διανοούμενο Εντουαρντ Σαΐντ προκειμένου
να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων φέρνοντας
κοντά νέους μουσικούς εβραϊκής και αραβικής καταγωγής. Το πρώτο
εργαστήριο της ορχήστρας πραγματοποιήθηκε στη Βαϊμάρη και όπως
χαρακτηριστικά εξηγεί ο Μπαρενμπόιμ στο βιβλίο του με τίτλο «Η μουσική
κινεί τον χρόνο» βασική του πρόθεση ήταν «να εγκαινιάσουμε έναν
διάλογο, να κάνουμε έστω και ένα βήμα μπροστά και να βρούμε κάποιο κοινό
έδαφος ανάμεσα σε αποξενωμένους λαούς. Γεμάτοι συγκίνηση σταθήκαμε
μάρτυρες στη σκηνή που ένας άραβας και ένας ισραηλινός μουσικός
μοιράστηκαν το ίδιο αναλόγιο, προσπαθώντας και οι δύο να παίξουν την
ίδια νότα με την ίδια δυναμική, την ίδια δοξαριά, τον ίδιο ήχο, την ίδια
έκφραση...».
Ο Μπαρενμπόιμ περιγράφει με ζωντανό τρόπο τις δυσκολίες τις οποίες συνάντησε η συνέχεια του εγχειρήματος, ώσπου να καταφέρει τελικά να βρει φιλόξενη στέγη στη Σεβίλλη. Ιδιαιτέρως «κινηματογραφικός» ο τρόπος που περιγράφει το παρασκήνιο της ιστορικής συναυλίας στη Ραμάλα το καλοκαίρι του 2005: προβληματισμός για την ασφάλεια των νεαρών μουσικών, διπλωματικές πρωτοβουλίες, ισπανικά διαβατήρια, αλεξίσφαιρα αυτοκίνητα, συνθήκες μυστικότητας ακόμη και μεταξύ των ίδιων των μελών της ορχήστρας, μεικτά συναισθήματα στο κοινό αλλά και ικανοποίηση μετά τη μεγάλη επιτυχία της συναυλίας...
Πολλά χρόνια νωρίτερα, εξάλλου, η Συμφωνική της Βοστώνης ήταν η πρώτη αμερικανική ορχήστρα που εμφανίστηκε σε χώρα του ανατολικού μπλοκ: ο λόγος για το ταξίδι στη Σοβιετική Ενωση τον Σεπτέμβριο του 1956 υπό τον Τσαρλς Μινχ. Τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Στάλιν, η Συμφωνική Ορχήστρα της Βοστώνης εμφανίστηκε στο τότε Λένινγκραντ και στη Μόσχα εγκαινιάζοντας μια μακρά ανταλλαγή μεταξύ αμερικανικών και σοβιετικών συνόλων. Τέσσερα χρόνια αργότερα ηταν η σειρά της Κρατικής Ορχήστρας της Μόσχας υπό τον Κονσταντίν Ιβάνοφ να «ανταποδώσει» με μια περιοδεία επτά εβδομάδων σε 20 αμερικανικές πόλεις. Η πρώτη συναυλία στο Κάρνεγκι Χολ καλύφθηκε στην πρώτη σελίδα των «New York Times» με τον συντάκτη της εφημερίδας να επισημαίνει τις στρατιωτικού τύπου εισόδους και εξόδους της ορχήστρας.
Δημοσιεύτηκε στο helios plus στις 31 Ιανουαρίου 2014
BHMA
