Τον Μάιο του 2013 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Παρασκευά Αυγερινού, ιδρυτικού μέλους, στελέχους και στενού συνεργάτη του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, με τίτλο: «Η Αλλαγή τέλειωσε νωρίς». Ολα τα τμήματα του βιβλίου είναι ενδιαφέροντα, στο άρθρο, όμως, αυτό θα παραθέσω και θα σχολιάσω μόνο λίγες αναφορές του συγγραφέα για τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ και το κόμμα του.
Στο τέλος της ενότητας του βιβλίου για την ψήφιση του νομοσχεδίου για το ΕΣΥ, ο Π.Α. γράφει για τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ: «Δεν ξέρω τι θα γράψει η Ιστορία για την προσφορά του στη χώρα, αλλά σίγουρα θα του αναγνωρίσει κοινωνικές αλλαγές, όπως το ΕΣΥ και το ΑΣΕΠ…» (σελ. 210). Σ’ αυτά θα πρέπει να προστεθεί η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης με την οποία ενσωματώθηκε στο κοινωνικό σώμα ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού που είχε αποκλειστεί από τη Δεξιά, τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα και άλλα. Εκτός, όμως, από τα θετικά υπάρχουν και πολλά αρνητικά, ορισμένα από τα οποία αναφέρω στη συνέχεια. Το ποια θα ζυγίσουν περισσότερο για τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, όπως άλλωστε και για τον ιδρυτή της Ν.Δ., θα το κρίνει η Ιστορία.
Πριν προχωρήσω θα ήθελα να επισημάνω ότι όσα ακολουθούν για τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ και το κόμμα του, ισχύουν και για τους διαδόχους τους. Ορισμένα, όμως, από αυτά ισχύουν και για τον ιδρυτή της Ν.Δ. και το κόμμα του και τους διαδόχους του.
Μια βασική αξία, στην οποία πρέπει να στηρίζεται η πολιτική, είναι ο σεβασμός στην αλήθεια. Ενα από τα πολλά θέματα στα οποία ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ δεν σεβάστηκε την αξία αυτή ήταν η θέση που διακήρυσσε «έξω από την ΕΟΚ, έξω από το ΝΑΤΟ». Στο θέμα της ΕΟΚ ο Π.Α. αναφέρει στο βιβλίο του: «Εχω τη βεβαιότητα ότι δεν την πίστευε την άρνηση που πρόβαλλε και την πολιτική που είχε διαμορφώσει στο ΠΑΣΟΚ σχετικά με την ένωση και το αύριο της Ευρώπης» (σελ. 125). Το ότι δεν την πίστευε, δηλαδή ότι έλεγε ψέματα στον λαό, φάνηκε το 1979, όταν με δήλωσή του μέσα στη Βουλή, το ΠΑΣΟΚ αποχώρησε από τη συζήτηση της συνθήκης της ένταξης της χώρας στην ΕΟΚ. Κυνικά το ομολόγησε σε πρώην υπουργό της Ν.Δ. αμέσως μόλις το ΠΑΣΟΚ ανέλαβε την εξουσία, λέγοντάς του ότι ήταν αφελής που νόμιζε ότι έλεγε την αλήθεια τόσο για την ΕΟΚ όσο και για το ΝΑΤΟ. Είναι λάθος, κατά συνέπεια, η άποψη του συγγραφέα ότι «ο Ανδρέας δεν κορόιδεψε» (σελ. 210).
Το ίδιο, δυστυχώς, ισχύει για τις αξίες της δημοκρατίας και της λαϊκής κυριαρχίας. Το τι πραγματικά πίστευε ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ για τη δημοκρατία το αποκαλύπτει ο Π.Α. στο σημείο του βιβλίου του που αναφέρεται στη διάσπαση το 1975. «Ο Αντρέας δεν επρόκειτο ποτέ να εκχωρήσει κομμάτι της εξουσίας-ιδιοκτησίας του, δεν θα δεχόταν το ΠΑΣΟΚ που ίδρυσε να εξελιχθεί σε ένα ομοσπονδιακό πολιτικό μόρφωμα. Ηθελε και του ανήκε να ορίζει το παιχνίδι χωρίς συνιδιοκτήτες» (σελ. 42). Ενα παράδειγμα της αυταρχικής συμπεριφοράς του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ είναι η απάντηση που έδωσε στον Π.Α. σε κάποια φάση της περιπέτειας ψήφισης του νομοσχεδίου για το ΕΣΥ: «Γύρισε οργισμένος και μου είπε “εγώ θα ορίσω τι θα γίνει”» (σελ. 166). Τον μη σεβασμό του στη λαϊκή κυριαρχία, τον απέδειξε με την άρνησή του να τιμήσει την προεκλογική δέσμευση του ΠΑΣΟΚ για την καθιέρωση της απλής αναλογικής ως πάγιου συστήματος διεξαγωγής των εκλογών.
Στο βιβλίο του ο Π.Α. κάνει μια γενικότερη και σημαντικότερη διαπίστωση. Αποτιμώντας την προσωπικότητα του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ αναφέρει: «Μια χαρισματική όσο και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την πολιτική κουλτούρα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας και σε σημαντικό βαθμό το πολύπλοκο μωσαϊκό της σημερινής οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής και ηθικής κρίσης» (σελ. 35).
Τα σπέρματα της ηθικής κρίσης υπήρχαν και επί Ν.Δ. Γράφει, σχετικά, ο Π.Α.: «Δεν πείσαμε, όπως περίμενε ο κόσμος, με την αλλαγή που επαγγελλόμασταν, πως είμαστε διαφορετικοί από τα παλιά κόμματα. Στα θέματα της ευθύνης και της ηθικής δεν κάναμε, ή μάλλον δεν επιχειρήσαμε καν να κάνουμε τίποτε» (σελ. 74). Δυστυχώς, ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, όχι μόνο δεν έκανε τίποτε, αλλά, αντίθετα, καλλιέργησε τα παλαιά σπέρματα της ηθικής κρίσης και έσπειρε νέα, με την προκλητική έλλειψη σεβασμού που επέδειξε προς τις αξίες και τους θεσμούς. Αυτή η συμπεριφορά είναι το καθοριστικό χαρακτηριστικό της πολιτικής του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, το οποίο έπληξε καίρια την πορεία της χώρας με πολλαπλό κόστος σε πολλούς τομείς. Πρόκειται για το, κατά τη γνώμη μου, σοβαρότερο από τα αρνητικά στοιχεία που θα μετρήσουν στην ετυμηγορία της Ιστορίας γι’ αυτόν.
Το τραγικό είναι ότι τόσο οι διάδοχοι του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ στην αρχηγία του κόμματος όσο και οι αρχηγοί της Ν.Δ. –είτε ως κυβέρνηση είτε ως αντιπολίτευση– υιοθέτησαν το βασικό αυτό χαρακτηριστικό της πολιτικής του, όπως αποδεικνύεται από τα συνεχή ψέματα που έλεγαν και συνεχίζουν να λένε στον λαό και από την περιφρονητική συμπεριφορά που επιδεικνύουν απέναντι σε αξίες και θεσμούς, με αποτέλεσμα να περιέλθει η χώρα στο σημερινό κατάντημα και ένα μεγάλο τμήμα του λαού στην εξαθλίωση.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
*Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην: αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.
