Του ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ
Σημαντικές ανατροπές στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων και στον ανταγωνισμό για εξασφάλιση πηγών ενέργειας, επιφέρει ο αγώνας δρόμου που έχει ξεκινήσει για τον ακριβή εντοπισμό και την δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για την εκμετάλλευση της νέας πηγής ενέργειας: του σχιστολιθικού φυσικού αερίου και πετρελαίου.Με νέες χώρες να εμφανίζονται στον χάρτη των εν δυνάμει παραγωγών ενέργειας όπως η Κίνα, άλλες περιοχές όπως η Ευρώπη να κινδυνεύουν να παραμείνουν εξαρτημένες ενεργειακά από τις εισαγωγές και άλλες χώρες όπως η Ρωσία να βλέπουν να κλυδωνίζεται η δεσπόζουσα θέση τους στις εξαγωγές ενέργειας, η υπόθεση σχιστολιθικού αερίου και πετρελαίου, μπαίνει δυναμικά στην παγκόσμια ατζέντα.
Στον ανταγωνισμό αυτό βεβαίως το προβάδισμα έχουν πάρει ήδη οι ΗΠΑ καθώς το 2000 το σχιστολιθικό αέριο αποτελούσε μόλις το 1% του παραγόμενου στις ΗΠΑ φυσικού αερίου ,το 2010 έφτασε το 20% και το 2035 η ΕΙΑ υπολογίζει ότι θα έχει φθίση το 46% της αμερικανικής παραγωγής φυσικού αερίου. Η υπόθεση του σχιστολιθικού φυσικού αερίου και πετρελαίου, έχει εγείρει μείζονα περιβαλλοντικά ζητήματα θέτοντας έτσι τουλάχιστον τις προηγμένες και ευαίσθητες σε θέματα περιβάλλοντος και δημόσιας υγείας, δυτικές κοινωνίες μπροστά από δύσκολα διλήμματα.
Είναι τελικά το σχιστολιθικό αέριο ευλογία για τις χώρες που θα στηρίξουν την ανάπτυξη τους σε «πράσινη» και φθηνή ενεργεί, ή είναι τελικά «κατάρα» με περιβαλλοντικές επιπτώσεις πολύ πιο αρνητικές που θα σφραγίσουν την ζωή και την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων σε βάθος χρόνου; Προς το παρόν η απάντηση δεν μπορεί να δοθεί με βεβαιότητα.
Στην κούρσα αυτή νέα δεδομένα προσθέτει η αναθεωρημένη έκθεση της αμερικανικής Υπηρεσίας Ενέργειας (US Energy Information Administration-EIA) που βάσει των μελετών της επανακαθορίζει προς τα επάνω τις προβλέψεις της για τα παγκόσμια σχιστολιθικά κοιτάσματα, παραθέτοντας μάλιστα πολύ χρήσιμα στοιχεία ανά χώρα και περιοχή.
Σύμφωνα με την νέα έκθεση της που δημοσιοποίησε στις 10 Ιουνίου η ΕΙΑ υπολογίζει ότι οι σχιστολιθικοί σχηματισμοί σε 41 χώρες ισοδυναμούν με το 10% των παγκόσμιων αποθεμάτων αργού πετρελαίου και το 32% των παγκόσμιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου με το σχιστολιθικό αέριο να υπολογίζεται σε 7.299 τρις κυβικά πόδια και το σχιστολιθικό πετρέλαιο σε 345 δισεκατομμύρια βαρέλια. Οι μεγαλύτερες ποσότητες σχιστολιθικού πετρελαίου εκτός των ΗΠΑ εντοπίζονται στην Ρωσία, την Κίνα, την Αργεντινή και την Λιβύη και του σχιστολιθικού αερίου στην Κίνα, την Αργεντινή, την Αλγερία, τον Καναδά και το Μέξικο.
Μεγάλος παγκόσμιος παίκτης
Η Ρωσία είναι ο πρώτος μεγάλος παγκόσμιος παίκτης στην αγορά ενέργειας που δείχνει να ανησυχεί για τις εξελίξεις με το σχιστολιθικό αέριο και πετρέλαιο, παρά το γεγονός ότι και η ίδια διαθέτει τέτοια κοιτάσματα.
Για τις τελευταίες τουλάχιστον δυο δεκαετίες η ρωσική οικονομία και η διεθνής ισχύς της χώρας στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό στο ισχυρότατο όπλο της ενέργειας. Η Ρωσία σαν η μεγαλύτερη εξαγωγός ενέργειας στον κόσμο, θα απειληθεί από την ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών ενέργειας που εκτός από την συνεπακόλουθη πτώση των τιμών, θα οδηγήσει στην κάλυψη με εθνικούς πόρους των ενεργειακών αναγκών σημερινών μεγάλων και “διψασμένων πελατών” όπως είναι η Κίνα.
Συγχρόνως η εκμετάλλευση, παρά τα σοβαρά προβλήματα που υπάρχουν, των σχιστολιθικών αποθεμάτων στην Ουκρανία, την Πολωνία, τις βαλτικές χώρες, αλλά και στην Δυτ. Ευρωπη, και ταυτόχρονα η δυνατότητα εισαγωγής σχιστολιθικού αερίου από τις ΗΠΑ, θα κλονίσουν τον μονοπωλιακό ρόλο της Ρωσίας και της Gasprom στην αγορά ενέργειας της Δυτ. Ευρωπης.
Ήδη σύμφωνα με δημοσίευμα της Κομμερσαντ της Μόσχας, η κινεζική εθνική εταιρία φυσικού αερίου της Κίνας (CNPC) ζήτησε επισήμως δια του πρόεδρου της Τζιανγκ Τζιεμιν, από την Gazprom την μείωση των τιμών του φυσικού αερίου λογω των χαμηλών τιμών στις ΗΠΑ που οφείλονται από την εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου. Οι Κινέζοι αλλά και πολλές άλλες χώρες που προμηθεύονται φυσικό αέριο από την Ρωσία, ασφυκτιούν και δικαιολογημένα επιζητούν επαναδιαπραγμάτευση καθώς σύμφωνα με τελευταία στοιχεία η τιμή του φυσικού αερίου στις ΗΠΑ φθάνει τα 140-150 δολάρια για τα 1000 κυβικά μέτρα, όταν η Gazprom ζητά από τις ευρωπαϊκές χώρες …400 δολάρια για τα 1000 κ.μ.
Φυσικά η προοπτική απεξάρτησης της Ευρώπης και της Κίνας από την Ρωσία δεν είναι άμεση, αλλά όμως η δυνατότητα εκμετάλλευσης ειδικά από το Πεκίνο των μεγάλων αποθεμάτων σχιστολιθικού αερίου (που απαιτεί και χρόνο αλλά και μεγάλες επενδύσεις), θέτουν υπό αμφισβήτηση όχι μόνο την πρωτοκαθεδρία της Ρωσίας ως εξαγωγού ενέργειας αλλά και την ίδια την ισχύ της Μόσχας που βασίζεται κυρίως στις εξαγωγές ενέργειας.
Μεσοπρόθεσμα θα επηρεάσουν άμεσα και οι χώρες του Κόλπου, όπου η βιωσιμότητα των καθεστώτων στηρίζεται κυρίως στην οικονομική ευημερία που εξασφαλίζουν οι υψηλές τιμές συμβατικής ενέργειας, ενώ τα μεγάλα οικονομικά διαθέσιμα των χωρών αυτών τους έχουν ανοίξει την «όρεξη» για ανάληψη περιφερειακού ρόλου, όπως συμβαίνει με την Σαουδική Αραβία και κυρίως το Κατάρ που αναδεικνύεται σε πιονέρο (και χρηματοδότη) του ριζοσπαστικού σουνιτισμου σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή.
Τεράστιες όμως είναι και οι προκλήσεις για την Ευρώπη, η οποία κινδυνεύει να περιθωριοποιηθεί και να απομείνει η μόνη Ήπειρος που θα είναι εξαρτημένη από τις εισαγωγές ενέργειας. Με την ακριβή ενέργεια πλήττονται τα νοικοκυριά αλλά και η παραγωγική δραστηριότητα και υπονομεύεται τελικά η ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών οικονομιών, δυσχεραίνοντας ακόμη περισσότερο την ανάκαμψη και την αντιμετώπιση της ανεργίας. Το φυσικό αέριο είναι τέσσερις φορές φθηνότερο στις ΗΠΑ από ότι στην Ευρώπη και η ηλεκτρική ενέργεια δυο φορές ακριβότερη στην Ευρώπη σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε ο ίδιος ο πρόεδρος της Κομισιόν Χοσέ Μπαροζο.
Διχαστική πρόκληση
Η ύπαρξη κοιτασμάτων σχιστολιθικού αερίου στην Ευρώπη όμως έχει δημιουργήσει μια σημαντική και έντονα διχαστική πρόκληση. Η εκμετάλλευση τους είναι κρίσιμη για την επιβίωση των ευρωπαϊκών οικονομιών συγχρόνως όμως πρέπει να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα που δημιουργούνται. Οι περιβαλλοντικές ευαισθησίες στην Ευρώπη είναι ιδιαίτερα ισχυρές, οι Ευρωπαϊκές χώρες είναι πυκνοκατοικημένες σε σχέση με άλλες χώρες όπως η Κίνα, η Αργεντινή, οι ΗΠΑ, η Αλγερία και έχουν πολύ πιο περίπλοκο ιδιοκτησιακό καθεστώς σε ότι αφορά την γη. Επίσης έχουν διαμορφωθεί τεράστια οικονομικά συμφέροντα τα οποία στηρίζονται στην εισαγωγή φυσικού αερίου και πετρελαίου είτε μέσω LNG και πλοίων είτε μέσω αγωγών, και είναι λογικό να αντιδρούν στην εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου και πετρελαίου.
Η Ε.Ε. αποφάσισε τον περασμένο Μάιο να διαμορφώσει κοινό πλαίσιο για την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων και των σχιστολιθικών, καθώς αυτή την στιγμή οι χώρες είναι διχασμένες και υπάρχει κίνδυνος ανεξέλεγκτης και χωρίς περιβαλλοντικούς περιορισμούς έναρξης εκμετάλλευσης των σχιστολιθικών κοιτασμάτων.
Η Γαλλία και η Ολλανδία έχουν απαγορεύσει το Fracking, ενώ η Γερμανία χωρίς να το έχει εγκρίνει έχει διαμορφώσει νομικό πλαίσιο για τον αυστηρότατο έλεγχο του. Η Γερμανία αντιμετωπίζει ιδιαίτερη πίεση όχι μόνο από περιβαλλοντικές οργανώσεις που παραδοσιακά είναι ισχυρές αλλά και από την επίσης ισχυρή βιομηχανία μπύρας που υποστηρίζει ότι θα πληγεί από την μόλυνση του πόσιμου ύδατος.
Η Δανία αντίθετα έχει εκδώσει δυο άδειες για σχιστολιθικό αέριο στην TOTAL, η Λιθουανία δήλωσε ότι θα επιτρέψει τις έρευνες (εκτιμάται ότι στο έδαφος της υπάρχει δεκαπλάσια ποσότητα σχιστολιθικού αερίου από τα 3,3 δις κυβ.μετρα που εισάγει ετησίως από την Ρωσία), ενώ η άρση της απαγόρευσης του fracking στην Ρουμανία και η χορήγηση στην Chevron άδειας για έρευνες κοντά στα σύνορα με την Βουλγαρία, προκάλεσε και μεγάλες διαδηλώσεις αλλά και τα επίσημα διαβήματα της Βουλγαρίας.
Η Βουλγάρα υπουργός περιβάλλοντος Μιχαηλοβα όμως λίγες ημερες αργότερα δήλωσε ότι η χώρα της έχει επαρκή περιβαλλοντική νομοθεσία οπότε η έρευνα για σχιστολιθικό αέριο μπορεί να ξεκινήσει και τελικά για να υπάρξει δυνατότητα εμπορικής εκμετάλλευσης του θα αποφασίζουν οι ίδιοι οι πολίτες. Μια τέτοια απόφαση της Βουλγαρίας πάντως θα επηρέαζε άμεσα περιβαλλοντικά και την Ελλάδα, λογω και των υδάτων που από Νέστο και Έβρο διασχίζουν το ελληνικό έδαφος πριν καταλήξουν στο Αιγαίο.
Η Πολωνία και η Ουκρανία, χώρες που έχουν υποφέρει από την εξάρτηση (όχι μόνο ενεργειακή) από την Ρωσία βρίσκονται αυτή την στιγμή στην πρώτη γραμμή -μαζί με την Βρετανία- στην προσπάθεια για εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου.
Στην Πολωνία όμως υπήρξαν τεχνικές δυσκολίες στην διάνοιξη των γεωτρήσεων αλλά και δυσαρέσκεια για την νομοθεσία και την φορολογία, που οδήγησε σε αποχώρηση από την χώρα μεγάλων εταιριών όπως η ExxonMobil, η καναδική Talisman και η αμερικανική Marathon Oil.
Στην Ουκρανία, η Royal Dutch Shell υπέγραψε ήδη συμβόλαιο για την έρευνα για σχιστολιθικό αέριο στις ανατολικές επαρχίες της χώρας, ενώ τα σχιστολιθικά κοιτάσματα στα δυτικά της χώρας ανατέθηκαν στην Chevron.
Στην Βρετανία η αποκάλυψη την περασμένη εβδομάδα από την Βρετανική Γεωλογική Εταιρία ότι τα κοιτάσματα σχιστολιθικού αερίου που εντοπίζονται στην Βόρεια Αγγλία ξεπερνούν κατά πολύ τις προηγούμενες εκτιμήσεις και φθίνουν τα 1.300 τρις κυβικά πόδια, προκάλεσαν αρχικό ενθουσιασμό, καθώς η βρετανική οικονομία συνεχίζει να είναι εξαρτημένη ενεργειακά από τον άνθρακα και τις εισαγωγές. Καθώς έχει ξεκινήσει και στο εσωτερικό της χώρας η αντιπαράθεση με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι ειδικοί προειδοποιούν πάντως ότι η εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου θα απαιτήσει αρκετά χρόνια.
Στην χώρα μας το ΙΓΜΕ έχει εντοπίσει σχιστολιθικά κοιτάσματα στην Θράκη στην Δυτική Μακεδονια και στην Ήπειρο, μετα από έρευνα που ειχε ζητήσει στην προηγούμενη θητεία του στο ΥΠΕΚΑ ο Γιάννης Μανιατης. Δεν είναι γνωστό βεβαίως εάν είναι εμπορικά εκμεταλλεύσιμα, αλλά πρέπει πρώτα να υπάρξει κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο που θα εξασφαλίζει κατ απόλυτο τρόπο την προστασία του περιβάλλοντος και του πόσιμου νερού. Γενική εκτίμηση είναι πάντως ότι προς το παρόν η χωρα μας δεν θα πρέπει να αποσπάσει την προσοχή της από τις έρευνες που βρίσκονται σε εξέλιξη στο Ιόνιο και νοτιως της Κρήτης για την αξιοποίηση του φυσικού αερίου και πετρελαίου που υπάρχει στις περιοχές αυτές.
Εντυπωσιακές ενδείξεις στην Τουρκία
Στην Τουρκία αντιθέτως είναι εντυπωσιακές οι ενδείξεις για ύπαρξη σχιστολιθικών κοιτασμάτων τόσο στην Ανατολική Θράκη αλλά κυρίως στην Νοτιοανατολική Τουρκία στα σύνορα με την Συρία. Κοιτάσματα που για μια χώρα, όπως η Τουρκία, που είναι διψασμένη για ενέργεια και εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από τις εισαγωγές, έχουν κρίσιμη στρατηγική σημασία για την χώρα. Εξάλλου οι προσπάθειες του Ταγίπ Ερντογαν για εξεύρεση λύσης στο Κουρδικό δεν είναι άσχετες τόσο με την προώθηση συμβολαίων για αγορά φυσικού αερίου από το ιρακινό Κουρδιστάν (παρακάμπτοντας την Βαγδάτη) αλλά και για την εξασφάλιση του μελλοντικού ελέγχου των σχιστολιθικών κοιτασμάτων στην περιοχή του τουρκικού Κουρδιστάν.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της ΕΙΑ στο Νταντάς της Νοτιοανατολικής Τουρκιάς και στο Χαμιταμπατ της Αν. Θρακης εκτιμάται ότι υπάρχουν σχεδόν 4,6 τρις κυβικά μέτρα σχιστολιθικού αερίου (με τα 651 δις κυβικά μέτρα να θεωρούνται τεχνικά εκμεταλλεύσιμα) και 94 δις βαρέλια σχιστολιθικού πετρελαίου (με τα 4,7 δις βαρέλια να θεωρούνται τεχνικά εκμεταλλεύσιμα).
Το σχιστολιθικό αέριο δεν είναι κάτι το καινούργιο καθώς για πρώτη φορά εντοπίστηκε η ύπαρξη του το 1821 στην περιοχή Φρεντονια των ΗΠΑ και η εκμετάλλευση του άρχισε από την δεκαετία του 1930 ,όταν η εμπορική πια εκμετάλλευση του ξεκίνησε πριν τρεις δεκαετίες με την χρήση της μεθόδου της «υδραυλικής ρωγματωσης» (Hydraulic fracturing η πιο απλά fracking).
Αυτή αποτελεί και το μεγάλο μειονέκτημα του. Η τεχνική Fracking βασίζεται στην θραύση του υπεδάφους που απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού που φθίνουν τα 4000 κυβικά μέτρα για την διάνοιξη μιας και μόνο πηγής και μέχρι 14000 κυβικά για την θραύση του σχιστόλιθου και την εξαγωγή του αερίου.
Η χρήση τέτοιων ποσοτήτων νερού υπό πολύ μεγάλη πίεση δημιουργεί κινδύνους μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα, καθώς δεν χρησιμοποιείται καθαρό νερό αλλά υπάρχει πρόσμιξη νερού με χημικές ουσίες που μολύνουν και την επιφάνεια του εδάφους, από τα υγρά απόβλητα που παράγονται. Χημικές ουσίες χρησιμοποιούνται επίσης και για την σταθεροποίηση των πετρωμάτων μετα την εξόρυξη.
Μια ακόμη παρενέργεια είναι ότι η θραύση των σχιστολιθικών πετρωμάτων προκαλεί και σεισμούς ακόμη και μεσαίου μεγέθους με απρόβλεπτες συνέπειες για τις κατοικημένες περιοχές κοντά στις γεωτρήσεις.
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ – www.epikaira.gr
Σημαντικές ανατροπές στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων και στον ανταγωνισμό για εξασφάλιση πηγών ενέργειας, επιφέρει ο αγώνας δρόμου που έχει ξεκινήσει για τον ακριβή εντοπισμό και την δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για την εκμετάλλευση της νέας πηγής ενέργειας: του σχιστολιθικού φυσικού αερίου και πετρελαίου.Με νέες χώρες να εμφανίζονται στον χάρτη των εν δυνάμει παραγωγών ενέργειας όπως η Κίνα, άλλες περιοχές όπως η Ευρώπη να κινδυνεύουν να παραμείνουν εξαρτημένες ενεργειακά από τις εισαγωγές και άλλες χώρες όπως η Ρωσία να βλέπουν να κλυδωνίζεται η δεσπόζουσα θέση τους στις εξαγωγές ενέργειας, η υπόθεση σχιστολιθικού αερίου και πετρελαίου, μπαίνει δυναμικά στην παγκόσμια ατζέντα.
Στον ανταγωνισμό αυτό βεβαίως το προβάδισμα έχουν πάρει ήδη οι ΗΠΑ καθώς το 2000 το σχιστολιθικό αέριο αποτελούσε μόλις το 1% του παραγόμενου στις ΗΠΑ φυσικού αερίου ,το 2010 έφτασε το 20% και το 2035 η ΕΙΑ υπολογίζει ότι θα έχει φθίση το 46% της αμερικανικής παραγωγής φυσικού αερίου. Η υπόθεση του σχιστολιθικού φυσικού αερίου και πετρελαίου, έχει εγείρει μείζονα περιβαλλοντικά ζητήματα θέτοντας έτσι τουλάχιστον τις προηγμένες και ευαίσθητες σε θέματα περιβάλλοντος και δημόσιας υγείας, δυτικές κοινωνίες μπροστά από δύσκολα διλήμματα.
Είναι τελικά το σχιστολιθικό αέριο ευλογία για τις χώρες που θα στηρίξουν την ανάπτυξη τους σε «πράσινη» και φθηνή ενεργεί, ή είναι τελικά «κατάρα» με περιβαλλοντικές επιπτώσεις πολύ πιο αρνητικές που θα σφραγίσουν την ζωή και την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων σε βάθος χρόνου; Προς το παρόν η απάντηση δεν μπορεί να δοθεί με βεβαιότητα.
Στην κούρσα αυτή νέα δεδομένα προσθέτει η αναθεωρημένη έκθεση της αμερικανικής Υπηρεσίας Ενέργειας (US Energy Information Administration-EIA) που βάσει των μελετών της επανακαθορίζει προς τα επάνω τις προβλέψεις της για τα παγκόσμια σχιστολιθικά κοιτάσματα, παραθέτοντας μάλιστα πολύ χρήσιμα στοιχεία ανά χώρα και περιοχή.
Σύμφωνα με την νέα έκθεση της που δημοσιοποίησε στις 10 Ιουνίου η ΕΙΑ υπολογίζει ότι οι σχιστολιθικοί σχηματισμοί σε 41 χώρες ισοδυναμούν με το 10% των παγκόσμιων αποθεμάτων αργού πετρελαίου και το 32% των παγκόσμιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου με το σχιστολιθικό αέριο να υπολογίζεται σε 7.299 τρις κυβικά πόδια και το σχιστολιθικό πετρέλαιο σε 345 δισεκατομμύρια βαρέλια. Οι μεγαλύτερες ποσότητες σχιστολιθικού πετρελαίου εκτός των ΗΠΑ εντοπίζονται στην Ρωσία, την Κίνα, την Αργεντινή και την Λιβύη και του σχιστολιθικού αερίου στην Κίνα, την Αργεντινή, την Αλγερία, τον Καναδά και το Μέξικο.
Μεγάλος παγκόσμιος παίκτης
Η Ρωσία είναι ο πρώτος μεγάλος παγκόσμιος παίκτης στην αγορά ενέργειας που δείχνει να ανησυχεί για τις εξελίξεις με το σχιστολιθικό αέριο και πετρέλαιο, παρά το γεγονός ότι και η ίδια διαθέτει τέτοια κοιτάσματα.
Για τις τελευταίες τουλάχιστον δυο δεκαετίες η ρωσική οικονομία και η διεθνής ισχύς της χώρας στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό στο ισχυρότατο όπλο της ενέργειας. Η Ρωσία σαν η μεγαλύτερη εξαγωγός ενέργειας στον κόσμο, θα απειληθεί από την ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών ενέργειας που εκτός από την συνεπακόλουθη πτώση των τιμών, θα οδηγήσει στην κάλυψη με εθνικούς πόρους των ενεργειακών αναγκών σημερινών μεγάλων και “διψασμένων πελατών” όπως είναι η Κίνα.
Συγχρόνως η εκμετάλλευση, παρά τα σοβαρά προβλήματα που υπάρχουν, των σχιστολιθικών αποθεμάτων στην Ουκρανία, την Πολωνία, τις βαλτικές χώρες, αλλά και στην Δυτ. Ευρωπη, και ταυτόχρονα η δυνατότητα εισαγωγής σχιστολιθικού αερίου από τις ΗΠΑ, θα κλονίσουν τον μονοπωλιακό ρόλο της Ρωσίας και της Gasprom στην αγορά ενέργειας της Δυτ. Ευρωπης.
Ήδη σύμφωνα με δημοσίευμα της Κομμερσαντ της Μόσχας, η κινεζική εθνική εταιρία φυσικού αερίου της Κίνας (CNPC) ζήτησε επισήμως δια του πρόεδρου της Τζιανγκ Τζιεμιν, από την Gazprom την μείωση των τιμών του φυσικού αερίου λογω των χαμηλών τιμών στις ΗΠΑ που οφείλονται από την εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου. Οι Κινέζοι αλλά και πολλές άλλες χώρες που προμηθεύονται φυσικό αέριο από την Ρωσία, ασφυκτιούν και δικαιολογημένα επιζητούν επαναδιαπραγμάτευση καθώς σύμφωνα με τελευταία στοιχεία η τιμή του φυσικού αερίου στις ΗΠΑ φθάνει τα 140-150 δολάρια για τα 1000 κυβικά μέτρα, όταν η Gazprom ζητά από τις ευρωπαϊκές χώρες …400 δολάρια για τα 1000 κ.μ.
Φυσικά η προοπτική απεξάρτησης της Ευρώπης και της Κίνας από την Ρωσία δεν είναι άμεση, αλλά όμως η δυνατότητα εκμετάλλευσης ειδικά από το Πεκίνο των μεγάλων αποθεμάτων σχιστολιθικού αερίου (που απαιτεί και χρόνο αλλά και μεγάλες επενδύσεις), θέτουν υπό αμφισβήτηση όχι μόνο την πρωτοκαθεδρία της Ρωσίας ως εξαγωγού ενέργειας αλλά και την ίδια την ισχύ της Μόσχας που βασίζεται κυρίως στις εξαγωγές ενέργειας.
Μεσοπρόθεσμα θα επηρεάσουν άμεσα και οι χώρες του Κόλπου, όπου η βιωσιμότητα των καθεστώτων στηρίζεται κυρίως στην οικονομική ευημερία που εξασφαλίζουν οι υψηλές τιμές συμβατικής ενέργειας, ενώ τα μεγάλα οικονομικά διαθέσιμα των χωρών αυτών τους έχουν ανοίξει την «όρεξη» για ανάληψη περιφερειακού ρόλου, όπως συμβαίνει με την Σαουδική Αραβία και κυρίως το Κατάρ που αναδεικνύεται σε πιονέρο (και χρηματοδότη) του ριζοσπαστικού σουνιτισμου σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή.
Τεράστιες όμως είναι και οι προκλήσεις για την Ευρώπη, η οποία κινδυνεύει να περιθωριοποιηθεί και να απομείνει η μόνη Ήπειρος που θα είναι εξαρτημένη από τις εισαγωγές ενέργειας. Με την ακριβή ενέργεια πλήττονται τα νοικοκυριά αλλά και η παραγωγική δραστηριότητα και υπονομεύεται τελικά η ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών οικονομιών, δυσχεραίνοντας ακόμη περισσότερο την ανάκαμψη και την αντιμετώπιση της ανεργίας. Το φυσικό αέριο είναι τέσσερις φορές φθηνότερο στις ΗΠΑ από ότι στην Ευρώπη και η ηλεκτρική ενέργεια δυο φορές ακριβότερη στην Ευρώπη σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε ο ίδιος ο πρόεδρος της Κομισιόν Χοσέ Μπαροζο.
Διχαστική πρόκληση
Η ύπαρξη κοιτασμάτων σχιστολιθικού αερίου στην Ευρώπη όμως έχει δημιουργήσει μια σημαντική και έντονα διχαστική πρόκληση. Η εκμετάλλευση τους είναι κρίσιμη για την επιβίωση των ευρωπαϊκών οικονομιών συγχρόνως όμως πρέπει να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα που δημιουργούνται. Οι περιβαλλοντικές ευαισθησίες στην Ευρώπη είναι ιδιαίτερα ισχυρές, οι Ευρωπαϊκές χώρες είναι πυκνοκατοικημένες σε σχέση με άλλες χώρες όπως η Κίνα, η Αργεντινή, οι ΗΠΑ, η Αλγερία και έχουν πολύ πιο περίπλοκο ιδιοκτησιακό καθεστώς σε ότι αφορά την γη. Επίσης έχουν διαμορφωθεί τεράστια οικονομικά συμφέροντα τα οποία στηρίζονται στην εισαγωγή φυσικού αερίου και πετρελαίου είτε μέσω LNG και πλοίων είτε μέσω αγωγών, και είναι λογικό να αντιδρούν στην εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου και πετρελαίου.
Η Ε.Ε. αποφάσισε τον περασμένο Μάιο να διαμορφώσει κοινό πλαίσιο για την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων και των σχιστολιθικών, καθώς αυτή την στιγμή οι χώρες είναι διχασμένες και υπάρχει κίνδυνος ανεξέλεγκτης και χωρίς περιβαλλοντικούς περιορισμούς έναρξης εκμετάλλευσης των σχιστολιθικών κοιτασμάτων.
Η Γαλλία και η Ολλανδία έχουν απαγορεύσει το Fracking, ενώ η Γερμανία χωρίς να το έχει εγκρίνει έχει διαμορφώσει νομικό πλαίσιο για τον αυστηρότατο έλεγχο του. Η Γερμανία αντιμετωπίζει ιδιαίτερη πίεση όχι μόνο από περιβαλλοντικές οργανώσεις που παραδοσιακά είναι ισχυρές αλλά και από την επίσης ισχυρή βιομηχανία μπύρας που υποστηρίζει ότι θα πληγεί από την μόλυνση του πόσιμου ύδατος.
Η Δανία αντίθετα έχει εκδώσει δυο άδειες για σχιστολιθικό αέριο στην TOTAL, η Λιθουανία δήλωσε ότι θα επιτρέψει τις έρευνες (εκτιμάται ότι στο έδαφος της υπάρχει δεκαπλάσια ποσότητα σχιστολιθικού αερίου από τα 3,3 δις κυβ.μετρα που εισάγει ετησίως από την Ρωσία), ενώ η άρση της απαγόρευσης του fracking στην Ρουμανία και η χορήγηση στην Chevron άδειας για έρευνες κοντά στα σύνορα με την Βουλγαρία, προκάλεσε και μεγάλες διαδηλώσεις αλλά και τα επίσημα διαβήματα της Βουλγαρίας.
Η Βουλγάρα υπουργός περιβάλλοντος Μιχαηλοβα όμως λίγες ημερες αργότερα δήλωσε ότι η χώρα της έχει επαρκή περιβαλλοντική νομοθεσία οπότε η έρευνα για σχιστολιθικό αέριο μπορεί να ξεκινήσει και τελικά για να υπάρξει δυνατότητα εμπορικής εκμετάλλευσης του θα αποφασίζουν οι ίδιοι οι πολίτες. Μια τέτοια απόφαση της Βουλγαρίας πάντως θα επηρέαζε άμεσα περιβαλλοντικά και την Ελλάδα, λογω και των υδάτων που από Νέστο και Έβρο διασχίζουν το ελληνικό έδαφος πριν καταλήξουν στο Αιγαίο.
Η Πολωνία και η Ουκρανία, χώρες που έχουν υποφέρει από την εξάρτηση (όχι μόνο ενεργειακή) από την Ρωσία βρίσκονται αυτή την στιγμή στην πρώτη γραμμή -μαζί με την Βρετανία- στην προσπάθεια για εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου.
Στην Πολωνία όμως υπήρξαν τεχνικές δυσκολίες στην διάνοιξη των γεωτρήσεων αλλά και δυσαρέσκεια για την νομοθεσία και την φορολογία, που οδήγησε σε αποχώρηση από την χώρα μεγάλων εταιριών όπως η ExxonMobil, η καναδική Talisman και η αμερικανική Marathon Oil.
Στην Ουκρανία, η Royal Dutch Shell υπέγραψε ήδη συμβόλαιο για την έρευνα για σχιστολιθικό αέριο στις ανατολικές επαρχίες της χώρας, ενώ τα σχιστολιθικά κοιτάσματα στα δυτικά της χώρας ανατέθηκαν στην Chevron.
Στην Βρετανία η αποκάλυψη την περασμένη εβδομάδα από την Βρετανική Γεωλογική Εταιρία ότι τα κοιτάσματα σχιστολιθικού αερίου που εντοπίζονται στην Βόρεια Αγγλία ξεπερνούν κατά πολύ τις προηγούμενες εκτιμήσεις και φθίνουν τα 1.300 τρις κυβικά πόδια, προκάλεσαν αρχικό ενθουσιασμό, καθώς η βρετανική οικονομία συνεχίζει να είναι εξαρτημένη ενεργειακά από τον άνθρακα και τις εισαγωγές. Καθώς έχει ξεκινήσει και στο εσωτερικό της χώρας η αντιπαράθεση με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι ειδικοί προειδοποιούν πάντως ότι η εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου θα απαιτήσει αρκετά χρόνια.
Στην χώρα μας το ΙΓΜΕ έχει εντοπίσει σχιστολιθικά κοιτάσματα στην Θράκη στην Δυτική Μακεδονια και στην Ήπειρο, μετα από έρευνα που ειχε ζητήσει στην προηγούμενη θητεία του στο ΥΠΕΚΑ ο Γιάννης Μανιατης. Δεν είναι γνωστό βεβαίως εάν είναι εμπορικά εκμεταλλεύσιμα, αλλά πρέπει πρώτα να υπάρξει κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο που θα εξασφαλίζει κατ απόλυτο τρόπο την προστασία του περιβάλλοντος και του πόσιμου νερού. Γενική εκτίμηση είναι πάντως ότι προς το παρόν η χωρα μας δεν θα πρέπει να αποσπάσει την προσοχή της από τις έρευνες που βρίσκονται σε εξέλιξη στο Ιόνιο και νοτιως της Κρήτης για την αξιοποίηση του φυσικού αερίου και πετρελαίου που υπάρχει στις περιοχές αυτές.
Εντυπωσιακές ενδείξεις στην Τουρκία
Στην Τουρκία αντιθέτως είναι εντυπωσιακές οι ενδείξεις για ύπαρξη σχιστολιθικών κοιτασμάτων τόσο στην Ανατολική Θράκη αλλά κυρίως στην Νοτιοανατολική Τουρκία στα σύνορα με την Συρία. Κοιτάσματα που για μια χώρα, όπως η Τουρκία, που είναι διψασμένη για ενέργεια και εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από τις εισαγωγές, έχουν κρίσιμη στρατηγική σημασία για την χώρα. Εξάλλου οι προσπάθειες του Ταγίπ Ερντογαν για εξεύρεση λύσης στο Κουρδικό δεν είναι άσχετες τόσο με την προώθηση συμβολαίων για αγορά φυσικού αερίου από το ιρακινό Κουρδιστάν (παρακάμπτοντας την Βαγδάτη) αλλά και για την εξασφάλιση του μελλοντικού ελέγχου των σχιστολιθικών κοιτασμάτων στην περιοχή του τουρκικού Κουρδιστάν.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της ΕΙΑ στο Νταντάς της Νοτιοανατολικής Τουρκιάς και στο Χαμιταμπατ της Αν. Θρακης εκτιμάται ότι υπάρχουν σχεδόν 4,6 τρις κυβικά μέτρα σχιστολιθικού αερίου (με τα 651 δις κυβικά μέτρα να θεωρούνται τεχνικά εκμεταλλεύσιμα) και 94 δις βαρέλια σχιστολιθικού πετρελαίου (με τα 4,7 δις βαρέλια να θεωρούνται τεχνικά εκμεταλλεύσιμα).
Το σχιστολιθικό αέριο δεν είναι κάτι το καινούργιο καθώς για πρώτη φορά εντοπίστηκε η ύπαρξη του το 1821 στην περιοχή Φρεντονια των ΗΠΑ και η εκμετάλλευση του άρχισε από την δεκαετία του 1930 ,όταν η εμπορική πια εκμετάλλευση του ξεκίνησε πριν τρεις δεκαετίες με την χρήση της μεθόδου της «υδραυλικής ρωγματωσης» (Hydraulic fracturing η πιο απλά fracking).
Αυτή αποτελεί και το μεγάλο μειονέκτημα του. Η τεχνική Fracking βασίζεται στην θραύση του υπεδάφους που απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού που φθίνουν τα 4000 κυβικά μέτρα για την διάνοιξη μιας και μόνο πηγής και μέχρι 14000 κυβικά για την θραύση του σχιστόλιθου και την εξαγωγή του αερίου.
Η χρήση τέτοιων ποσοτήτων νερού υπό πολύ μεγάλη πίεση δημιουργεί κινδύνους μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα, καθώς δεν χρησιμοποιείται καθαρό νερό αλλά υπάρχει πρόσμιξη νερού με χημικές ουσίες που μολύνουν και την επιφάνεια του εδάφους, από τα υγρά απόβλητα που παράγονται. Χημικές ουσίες χρησιμοποιούνται επίσης και για την σταθεροποίηση των πετρωμάτων μετα την εξόρυξη.
Μια ακόμη παρενέργεια είναι ότι η θραύση των σχιστολιθικών πετρωμάτων προκαλεί και σεισμούς ακόμη και μεσαίου μεγέθους με απρόβλεπτες συνέπειες για τις κατοικημένες περιοχές κοντά στις γεωτρήσεις.
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ – www.epikaira.gr
