Παρά την επίσημη ρητορική, οι σχέσεις του Ισραήλ με τη Λευκωσία και την Αθήνα είναι συνάρτηση των σχέσεών του με την Αγκυρα. Υπενθυμίζουμε ότι οι Ισραηλινοί στράφηκαν προς τα δύο ελληνικά κράτη όταν η τουρκοϊσραηλινή στρατηγική σχέση εισήλθε σε κρίση. Για να προωθήσει τις ηγετικές φιλοδοξίες της, η Τουρκία του Ερντογάν αυτοπροβλήθηκε σαν η χώρα που έχει και τη βούληση και τη δύναμη να υποστηρίξει την με υψηλό συμβολισμό υπόθεση των Παλαιστινίων.
Ας σημειωθεί ότι στη δεκαετία του 1990 τα ισραηλινά μαχητικά είχαν την άδεια να πραγματοποιούν ασκήσεις στη νότια Τουρκία. Το αντάλλαγμα που έπαιρνε η Αγκυρα ήταν πληροφορίες, συμπαραγωγές οπλικών συστημάτων και υποστήριξη των τουρκικών θέσεων από το πανίσχυρο εβραϊκό λόμπι στις ΗΠΑ.
Ο Ερντογάν είχε επίγνωση ότι η Τουρκία δεν θα μπορούσε να γίνει ηγέτης του μεταοθωμανικού χώρου εάν δεν ανασκεύαζε τη διάχυτη εντύπωση πως είναι σύμμαχος του Ισραήλ. Γι’ αυτό και μετατράπηκε σε υπερασπιστή των Παλαιστινίων, καταγγέλλοντας τις ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα και αναπτύσσοντας σχέσεις με τη «Χαμάς» και με τη «Χεζμπολάχ» στον Λίβανο.
Ακολούθησε το επεισόδιο στο Νταβός (αρχές του 2009), όταν ο Ερντογάν συγκρούσθηκε δημοσίως και σκληρά με τον Ισραηλινό Πρόεδρο Πέρες για το Παλαιστινιακό. Οι μουσουλμάνοι παρακολούθησαν με θαυμασμό και ευγνωμοσύνη τον ηγέτη μιας ομόδοξης χώρας να τα βάζει με το Ισραήλ. Η «Χαμάς», η «Χεζμπολάχ» και η Τεχεράνη εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη τους.
Με τη στάση της, η νεοοθωμανική Τουρκία εδραίωσε το κύρος της και έγινε σημείο αναφοράς σ’ ένα χώρο που την αντιμετώπιζε με επιφύλαξη, αφενός λόγω των σχέσεών της με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, αφετέρου λόγω του αυτοκρατορικού παρελθόντος της. Οι Ισραηλινοί αρχικά αντέδρασαν χαμηλότονα, επειδή θεωρούν την Τουρκία κομβική χώρα και δεν ήθελαν να τα σπάσουν μαζί της. Οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις, όμως, ξεπέρασαν το όριο θραύσης με το επεισόδιο στο Μαβί Μαρμαρά, που κόστισε τη ζωή σε εννέα Τούρκους ακτιβιστές (31 Μαΐου 2010).
Τον περασμένο Μάρτιο, υπό την ασφυκτική πίεση του επισκεπτόμενου το Ισραήλ Ομπάμα, κι αφού είχαν προηγηθεί έντονες προσπάθειες της αμερικανικής διπλωματίας να γεφυρώσει το χάσμα, ο Νετανιάχου ζήτησε συγγνώμη από τον Ερντογάν για εκείνο το επεισόδιο. Το αποτέλεσμα ήταν η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων και το ξεπάγωμα ορισμένων προγραμμάτων συνεργασίας.
Είναι προφανές ότι η συριακή κρίση διευκόλυνε την επαναπροσέγγιση. Η γεφύρωση του χάσματος, ωστόσο, δεν επανέφερε τις τουρκοϊσραηλινές σχέσεις στο προηγούμενο επίπεδο, επειδή η πολιτική εμπιστοσύνη έχει διαρραγεί. Και όλα δείχνουν ότι δεν θα τις επαναφέρει ούτε στο ορατό μέλλον, παρά το γεγονός ότι μία μερίδα της ισραηλινής πολιτικής ελίτ επιδιώκει την επαναπροσέγγιση με την Αγκυρα.
Το ρήγμα στις τουρκοϊσραηλινές σχέσεις και η Αραβική Ανοιξη στένεψαν πολύ τον δρόμο που συνδέει το εβραϊκό κράτος με τη Δύση. Του υπενθύμισαν ότι σ’ αυτή την περιοχή το γεωπολιτικό παιχνίδι επηρεάζεται καθοριστικά από το θρησκευτικό - πολιτισμικό κριτήριο. Αυτός είναι ο καθοριστικός γεωπολιτικός λόγος που το Ισραήλ στράφηκε προς την ελεύθερη Κύπρο και την Ελλάδα, εκτιμώντας την αξία που έχουν για την εθνική του ασφάλεια. Η ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου προσέθεσε στον γεωπολιτικό και ένα γεωοικονομικό λόγο.
Ο δρόμος του φυσικού αερίου
ΟΙ ΙΣΡΑΗΛΙΝΟΙ δεν βλέπουν με καλό μάτι τη φιλοδοξία της Τουρκίας να παίζει ηγετικό ρόλο στην ανατολική Μεσόγειο. Η επίσκεψη Αβραμόπουλου είναι μία πρόσθετη ένδειξη ότι και γι’ αυτό τον λόγο έχουν αποφασίσει να συνεχίσουν την οικοδόμηση της στρατηγικής σχέσης τους με τη Λευκωσία και την Αθήνα. Πολλά θα κριθούν, όμως, από τον δρόμο που το Ισραήλ θα επιλέξει για να διοχετεύσει το φυσικό αέριό του στη διεθνή αγορά, εάν τελικώς αποφασίσει ότι θα κάνει εξαγωγές και δεν θα το κρατήσει ως ενεργειακό απόθεμα.
Εάν το διοχετεύσει μέσω Τουρκίας (με την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού), οι δύο χώρες θα αλληλεξαρτηθούν σε πολύ μεγάλο βαθμό, γεγονός που αναπόφευκτα θα τις συνδέσει και πολιτικά. Οι επιπτώσεις για την Κυπριακή Δημοκρατία και για την Ελλάδα θα είναι δυσμενείς.
Στο οικονομικό επίπεδο, το κόστος για την εξαγωγή του κυπριακού φυσικού αερίου θα αυξηθεί, επειδή δεν θα υπάρχουν οικονομίες κλίμακας, αν και αυτό θα εξαρτηθεί από το εάν θα ανακαλυφθούν νέα μεγάλα κοιτάσματα στην κυπριακή ΑΟΖ. Πιθανόν να ασκηθούν πιέσεις στη Λευκωσία από την τρόικα να διοχετεύσει και το κυπριακό φυσικό αέριο στις ευρωπαϊκές αγορές μέσω Τουρκίας.
Εάν, όπως φαίνεται πιθανότερο, επιλεγεί η λύση της υγροποίησης και του ισραηλινού και του κυπριακού φυσικού αερίου στη νότια Κύπρο, η στρατηγική σχέση του Ισραήλ με τα δύο ελληνικά κράτη θα παγιωθεί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις ισορροπίες στην ανατολική Μεσόγειο.
Αν και το θεώρημα «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου» δεν αναφέρεται, είναι προφανές ότι παίζει ρόλο στην ανάπτυξη της στρατηγικής σχέσης στον άξονα Ελλάδα - Κύπρος - Ισραήλ. Κι αυτό έχει πρόσθετη σημασία αυτή την περίοδο που τόσο η Ελλάδα όσο και η Κυπριακή Δημοκρατία έχουν μετατραπεί σε αποικίες χρέους.
