Του Γιώργου Καπόπουλουkapopoulos@pegasus.gr
Μετά την Κύπρο, τι; Στο Eurogroup της 15ης Μαρτίου έσπασε το ταμπού της ασφάλειας των καταθέσεων, καθώς σε λίγες βδομάδες έγινε σαφές ότι μετά το 2015 οι τράπεζες στην Ευρωζώνη θα χρηματοδοτούνται καταρχήν εκ των έσω (bail in), μια σαφής δήλωση ότι η φόρμουλα διάσωσης που εφαρμόσθηκε σε Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία δεν θα ισχύσει για τα μεγάλα μεγέθη, Ισπανία και Ιταλία.
Το πρώτο ταμπού, το «κούρεμα» των κρατικών ομολόγων, το είχαν σπάσει τον Οκτώβριο του 2010 στην Ντοβίλ οι Μέρκελ-Σαρκοζί, για να πυροδοτήσουν γενικευμένη επίθεση των αγορών. Δύο βήματα αναδίπλωσης και εθνικής περιχαράκωσης αντί της εμβάθυνσης της ολοκλήρωσης στην Ευρωζώνη μέσω του ευρω-ομολόγου, της οικονομικής και πολιτικής ένωσης.
Μένει το τρίτο ταμπού, η διατήρηση της Ευρωζώνης στη σημερινή της σύνθεση. Η αποβολή ή ο εξαναγκασμός σε αποχώρηση χώρας-μέλους εξακολουθεί να εμπεριέχει κίνδυνο ανεξέλεγκτης συνολικής κατάρρευσης. Το σενάριο αποχώρησης του Νότου με ορίζοντα το 2013, που επεξεργάσθηκε ο αναλυτής της Morgan Stanley Charles Goodhart, το Καλοκαίρι του 2010 (βλέπε «ΗτΣ 13-15 Αυγούστου 2010) απεδείχθη μη ρεαλιστική επιλογή στην Κύπρο, όταν προσγειώθηκε το αεροσκάφος με τα 5,5 δισ. ευρώ έκτακτης ρευστότητας, η μετωπική σύγκρουση με το Βερολίνο είναι συνώνυμη του χάους και της ανεξέλεγκτης κατάρρευσης. Μένει το σενάριο σταδιακής πλήρους αποδέσμευσης του Βερολίνου από την Ευρωζώνη, λογική κατάληξη της σημερινής γραμμής συνεχούς ευρωπαϊκής αναδίπλωσης.
Με άλλοθι τη Λισαβόνα
Τον Ιούνιο του 2012, η Γερμανία προσυπέγραψε την απευθείας χρηματοδότηση των τραπεζών της Ευρωζώνης από τον Μόνιμο Μηχανισμό ESM υπό την πίεση των Μόντι-Ραχόι, και απεδέχθη την Κοινή Εποπτεία των Τραπεζών με ορίζοντα τις αρχές του 2013. Από τον Σεπτέμβριο μέχρι και τον Οκτώβριο ακύρωσε την υπογραφή της.Στο ίδιο διάστημα η Επιτροπή, όπως ομολόγησε πρόσφατα ο αρμόδιος επίτροπος Μπαρνιέ, επεξεργαζόταν το σενάριο γι «κούρεμα» των καταθέσεων. Δεν απέμενε παρά μια απονευρωμένη Τραπεζική Ενωση, ο ορίζοντας της οποίας είχε μετατεθεί για τις αρχές του 2014.
Την περασμένη βδομάδα στο Eurogroup που υιοθέτησε το «κούρεμα» των καταθέσεων σπάζοντας με τον πιο πανηγυρικό και επίσημο τρόπο το δεύτερο ταμπού, ο Σόιμπλε άγγιξε και το τρίτο, τη συνοχή της Ευρωζώνης: Η Τραπεζική Ενωση σύμφωνα με τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών προϋποθέτει την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λισαβόνας, την ομοφωνία δηλαδή των «27» και συν την Κροατία 28 χωρών-μελών της Ε.Ε.Το γερμανικό σενάριο είναι ξεκάθαρο:
Πρώτα το «κούρεμα» των ομολόγων και στη συνέχεια των καταθέσεων, που κλειδώνει την αρχική από την Ανοιξη του 2010 θέση του Βερολίνου ότι κάθε χώρα-μέλος της Ευρωζώνης είναι υπεύθυνη για το δημόσιο και το τραπεζικό της χρέος, ένα ξεκάθαρο μήνυμα που δεν επιδέχεται παρερμηνείες: Αν θέλετε να παραμείνετε στην Ευρωζώνη, θα πληρώσετε το κόστος της επιλογής σας, καθώς η Γερμανία δεν θα διακινδυνεύσει ενδεχόμενη απώλεια της πιστοληπτικής αξιολόγησης ΑΑΑ μέσω των εγγυήσεων που θα πρέπει να δώσει στον Μόνιμο Μηχανισμό, και σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται να απεμπολήσει το συγκριτικό πλεονέκτημα του μηδενικού έως αρνητικού κόστους δημόσιου δανεισμού μέσω της δημιουργίας ευρω-ομολόγου.
Αν όλα πάνε καλά και δεν προκύψει με αφορμή την πολιτική κρίση στην Ιταλία και τις άμεσες παρενέργειές της στην Ισπανία συνολική μη ελέγξιμη αποσταθεροποίηση μέσα στους επόμενους μήνες που να μπορεί να πλήξει την Μέρκελ, τις παραμονές των γερμανικών εκλογών του Σεπτεμβρίου, τότε το τι θα συμβεί το 2014 είναι προβλέψιμο.
Η Γερμανία θα παρουσιάσει ένα συνολικό πακέτο προτάσεων για την Ευρωζώνη, στη γραμμή της αυτοχρηματοδότησης της παραμονής των προβληματικών χωρών-μελών, που θα κατοχυρώνει το ηγεμονικό προβάδισμα που κεφαλαιοποίησε έναντι των εταίρων της από την Ανοιξη του 2010 μέχρι και τότε, και θα ζητήσει την υιοθέτησή του στο πλαίσιο μιας δραστικής αναθεώρησης της Συνθήκης της Λισαβόνας.
Στο πλαίσιο αυτό, στην καλύτερη περίπτωση είναι δεδομένη η εμπλοκή μέσω μιας ατέρμονης χρονοβόρας διαπραγμάτευσης, με χώρες όπως η Βρετανία και η Τσεχία να πρωταγωνιστούν και στη χειρότερη το πλήρες ναυάγιο. Με δεδομένο ότι στον παραπάνω ορίζοντα η κατάσταση πραγμάτων στον Νότο και στη Γαλλία θα έχει επιδεινωθεί δραματικά, το Βερολίνο θα μπορεί να επιρρίψει τις ευθύνες του αδιεξόδου στους εταίρους του και να αναζητήσει τον δικό του δρόμο είτε μέσω επιστροφής στο εθνικό νόμισμα, είτε μέσω μιας Μικρής Βόρειας Νομισματικής Ενωσης, που θα είναι επί της ουσίας μια Ζώνη Μάρκου.
ΤΟ ΠΑΖΛ ΤΟΥ ΒΟΡΡΑ
Αυτή η Βόρεια Ζώνη υπάρχει άλλωστε de facto εντός και εκτός Ευρωζώνης: Η Γερμανία βρίσκεται πολύ πιο κοντά στις εκτός ΟΝΕ Πολωνία και Σουηδία από ό,τι με την Ισπανία και την Ιταλία, ενώ η Εσθονία και η Σλοβακία είναι υποδειγματικοί χρήστες του κοινού νομίσματος, με την Λετονία υποψήφια για τον ίδιο ρόλο, και με τη γειτονική Φινλανδία να διεκδικεί τον ρόλο του πιο ευθυγραμμισμένου με το Βερολίνο μέλους της Ευρωζώνης. Ερωτήματα υπάρχουν για την Ολλανδία, που είναι υποθηκευμένη από τη φούσκα των στεγαστικών δανείων, αλλά και για την Αυστρία που υπεραμύνεται του τραπεζικού απόρρητου και του χαμηλού φορολογικού συντελεστή.
Ενα είναι βέβαιο, ότι η σημερινή υβριδική κατάσταση μεταξύ οριακής αλληλεγγύης στο παρά πέντε και συνεχούς ευρωπαϊκής αναδίπλωσης περιχαράκωσης της Γερμανίας δεν μπορεί να συνεχισθεί επ' αόριστον, καθώς εμπεριέχει τον κίνδυνο συνολικής συστημικής κρίσης που δεν θα περιορισθεί στον Νότο. Αυτή ακριβώς τη διαπίστωση έκανε πρόσφατα ο Σόρος και αυτή ακριβώς είναι η προσέγγιση δύο αρθρογράφων της International Herald Tribune, προχθές Πέμπτη.
