Του Αθανασιου ΕλλιςΤο αυξημένο ενδιαφέρον του για τη διατήρηση της σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου διεμήνυσε προς την Ελλάδα και την Τουρκία ο νέος υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αγκυρα και σε συνομιλία που είχε στη συνέχεια με τον Ελληνα ομόλογό του, Δημήτρη Αβραμόπουλο. Η Ουάσιγκτον παρακολουθεί τις εξελίξεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις καθώς η διαφορετική προσέγγιση Αθήνας - Αγκυρας σε ό,τι αφορά την υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη γεννά ανησυχίες για ενδεχόμενη ένταση. Υπό αυτό το πρίσμα, η αμερικανική διπλωματία παρότρυνε τις δύο πλευρές να αποφύγουν μονομερείς κινήσεις και να εντείνουν τις προσπάθειες για επίλυση των διαφορών τους.
Οι επαφές του κ. Κέρι με την τουρκική ηγεσία στην Αγκυρα έλαβαν χώρα δύο μόλις ημέρες πριν από τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Κορυφής Ελλάδας - Τουρκίας στην Κωνσταντινούπολη, ενώ ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας είχε λίγες ημέρες αργότερα τηλεφωνική επικοινωνία και με τον Ελληνα ομόλογό του, Δημήτρη Αβραμόπουλο, με τον οποίο συζήτησαν την ανάγκη διασφάλισης της ομαλότητας στην περιοχή. Εξέφρασαν την επιθυμία να συναντηθούν σύντομα, πιθανώς στην Ουάσιγκτον, ενώ εξετάσθηκε ακόμη και το ενδεχόμενο επίσκεψης του κ. Κέρι στην Αθήνα πριν ή μετά την περιοδεία του προέδρου Ομπάμα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη που θα πραγματοποιηθεί την ερχόμενη εβδομάδα, από τις 20 έως τις 22 Μαρτίου.
Καθώς η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών αποτελεί το πλέον ακανθώδες ζήτημα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ενδιαφέρουσα παράμετρος των εξελίξεων μπορεί στην πορεία να αποτελέσει η ένθερμη υποστήριξη του Δικαίου της Θάλασσας από τον κ. Κέρι, ο οποίος, ως πρόεδρος της επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας μέχρι πρότινος, είχε καταβάλει επίπονες προσπάθειες για την επικύρωση της Σύμβασης του 1982, την οποία η Τουρκία επικαλείται επιλεκτικά (στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά όχι στο Αιγαίο) και, σε αντίθεση με την Ελλάδα, δεν έχει επικυρώσει. «Το ενδιαφέρον του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ για τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας θα μπορούσε να αποτελέσει στοιχείο της προσέγγισής του σε περιφερειακά ζητήματα, στη Μεσόγειο, την Ασία και αλλού», επισήμανε στην «Κ» ο Αμερικανός διευθυντής του ιδρύματος German Marshall Fund στην Ευρώπη, Ιαν Λέσερ.
Κίνα - Φιλιππίνες Στο πλαίσιο αυτό, τη δική της αξία αποκτά η διένεξη Κίνας - Φιλιππίνων για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, και η κίνηση της Μανίλας να παραπέμψει το ζήτημα στο δικαστήριο, ενώ το Πεκίνο επιμένει σε διμερείς διαπραγματεύσεις. Υστερα από ενημέρωση που έκανε στον Τζον Κέρι για την προσφυγή στο δικαστήριο με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας, ο υπουργός Εξωτερικών των Φιλιππίνων δήλωσε ότι του υπογράμμισε «τη σημασία αυτής της πρωτοβουλίας για τη μελλοντική σταθερότητα στην περιοχή μας και γενικότερα για τη χρήση του Διεθνούς Δικαίου», και πρόσθεσε πως ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας τού «εξέφρασε την υποστήριξή του στις προσπάθειες των Φιλιππίνων να επιλύσουν τις συγκρουόμενες διεκδικήσεις μέσω του Διεθνούς Δικαίου».
Υπενθυμίζεται ότι η πάγια θέση της Ελλάδας παραμένει πως η διευθέτηση των όποιων διαφορών υπάρχουν θα πρέπει να γίνει με βάση το Διεθνές Δίκαιο, ενώ η Τουρκία διαφωνεί και προκρίνει τον διμερή διάλογο, θέσεις που κατεγράφησαν και σε πρόσφατες συνεντεύξεις που παραχώρησαν στην «Κ» οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών.
Κατά την επίσκεψη Κέρι στην Αγκυρα, η κυβέρνηση Ερντογάν ζήτησε από τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών να υπάρξει αυξημένη εμπλοκή της Ουάσιγκτον ώστε να ευοδωθεί ο ελληνοτουρκικός διάλογος που προχωρά με αργούς ρυθμούς, όπως και στο Κυπριακό, για το οποίο τουρκικές διπλωματικές πηγές τόνισαν στην «Κ» ότι το μήνυμα προς τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών ήταν πως «η κυβέρνηση Σαμαρά στην Ελλάδα και η εκλογή Αναστασιάδη στην Κύπρο δημιουργούν ένα παράθυρο ευκαιρίας». Ο κ. Κέρι υποσχέθηκε να ασχοληθεί με το θέμα, αν και η αίσθηση διπλωματών και στις δύο πλευρές του Αιγαίου είναι πως ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών δεν θα βιασθεί να ασχοληθεί με τα Ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό, αλλά θα περιμένει πρώτα να καταγραφεί μια αίσθηση προόδου.
Νέος γύρος αντιπαράθεσης Με ρηματική διακοίνωση που κατέθεσε στον ΟΗΕ, η Αγκυρα αμφισβητεί τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, δηλώνοντας ότι δεν σχεδιάζει έρευνες σε ελληνική υφαλοκρηπίδα, καθώς, όπως υποστηρίζει, οι άδειες που δόθηκαν στην κρατική τουρκική εταιρεία πετρελαίων αφορούν περιοχές της Αν. Μεσογείου που βρίσκονται εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδας όπου, όπως επισημαίνεται, η Τουρκία έχει δικαιώματα έρευνας και εξόρυξης φυσικών πηγών.
Η Αγκυρα δεν αναγνωρίζει ότι τα νησιά έχουν δικαίωμα σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, απορρίπτοντας τις πρόνοιες του Δικαίου της Θάλασσας, το οποίο, άλλωστε, δεν έχει επικυρώσει, αν και μιλάει για χρήση των δικαιωμάτων της που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο. Ενα από τα επίμαχα «οικόπεδα», όπου η Τουρκία αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να διεξαγάγει έρευνες, απέχει μόλις 6 μίλια από το Καστελλόριζο.
Η Αθήνα απάντησε ότι το δικαίωμα των νησιών σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ απορρέει από το Δίκαιο της Θάλασσας και επισήμανε πως θα υπερασπισθεί την κυριαρχία της, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που παρέχει το Διεθνές Δίκαιο.
