Μουσταφά Κοτς: Ο αμφιλεγόμενος «τελευταίος κροίσος» της Τουρκίας Ο αιφνίδιος θάνατος του επιχειρηματία σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής

Ηταν το πρόσωπο του κραταιού φιλοδυτικού επιχειρηματικού κατεστημένου της Τουρκίας, «σουλτάνος των μπίζνες» και «πρίγκιπας» μιας οικογενειακής δυναστείας που αντιπροσωπεύει το 9% των εξαγωγών της χώρας και το 18% της συνολικής κεφαλαιοποίησης του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης.Με τέτοια δύναμη και επιρροή στην οικονομία και βέβαια στην πολιτική ο Μουσταφά Κοτς έμεινε αμφιλεγόμενος ως το τέλος: πολλοί τον έβλεπαν ως άνθρωπο των Αμερικανών και της διαπλοκής των μεγάλων συμφερόντων, του «βαθέος τουρκικού κράτους» της πολιτικής και του στρατού, ενώ είναι γνωστές οι διακυμάνσεις στις σχέσεις που είχε την τελευταία δεκαετία με τους ισλαμιστές της κυβέρνησης Ερντογάν. Το μόνο βέβαιο; Ο ξαφνικός θάνατός του, από καρδιακό επεισόδιο, σε ηλικία μόλις 55 ετών, είναι το τέλος μιας ολόκληρης εποχής για την αυτοκρατορία Κοτς, η οποία ξεκίνησε το 1926, σχεδόν ταυτόχρονα με την ίδρυση του σύγχρονου τουρκικού κράτους από τις στάχτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο «τελευταίος κροίσος», όπως τον ονομάζουν τα τουρκικά ΜΜΕ, ήταν γιος και εγγονός δαιμόνιων επιχειρηματιών που έχτισαν την Koc Holding, την μεγαλύτερη εταιρεία της Τουρκίας και έναν από τους μεγαλύτερους ομίλους παγκοσμίως. Με σπουδές στην Ελβετία και στις ΗΠΑ, ο Μουσταφά ήταν πρόεδρος αυτού του κολοσσού από το 2003, όταν ανέλαβε από τον πατέρα του, Ραχμί Κοτς.

«Παιδί» του αυτοδημιούργητου «πατριάρχη» Βεχμπί Κοτς, ο όμιλος, με έδρα την Κωνσταντινούπολη, αποτελείται σήμερα από περισσότερες από 100 εταιρείες που απασχολούν 90.000 εργαζομένους. Είναι ο μόνος τουρκικός όμιλος στον κατάλογο του Fortune 500.


Μεταξύ πολλών άλλων, η Koc Holding κατέχει τη μεγαλύτερη βιομηχανική επιχείρηση της Τουρκίας, τον όμιλο διύλισης πετρελαίου Tupras, την Arcelik, μια εταιρεία παραγωγής ειδών οικιακής χρήσης, την εταιρεία υγραερίου Aygaz, την εταιρεία διανομής καυσίμων Opet, την αμυντική βιομηχανία Otokar και την τράπεζα Yapi Kredi. Εχει κοινοπραξίες με τη Fiat και τη Ford αντιπροσωπεύοντας περίπου το 45% της βιομηχανίας αυτοκινήτων της Τουρκίας.

Το 2015 το περιοδικό «Forbes» υπολόγισε την προσωπική περιουσία του Μουσταφά Κοτς σε 1,05 δισ. δολάρια. Τον κληρονομούν η σύζυγος και οι δύο κόρες του, ενώ τα ηνία της δυναστείας αναμένεται να τα αναλάβει τώρα ο μικρότερος αδελφός του, ο 48χρονος Αλί Κοτς.

Ταραγμένες σχέσεις με τον Ερντογάν

Η οικογένεια θεωρείται ένας από τους ισχυρότερους προμαχώνες εκδημοκρατισμού και προοδευτικών ιδεών στη χώρα, ενώ ήταν γνωστές οι ταραγμένες σχέσεις Κοτς - Ερντογάν, στον απόηχο της λαϊκής εξέγερσης στο Πάρκο Γκεζί.Το 2013, στο απόγειο των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων στην πλατεία Ταξίμ στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης, το «Divan Istanbul Hotel», ιδιοκτησίας του Κοτς, άνοιξε τις πόρτες του στον κόσμο που έτρεχε να γλιτώσει από τη βίαιη καταστολή και τα δακρυγόνα που έριχνε η αστυνομία στο κοντινό Γκεζί.

Οργισμένος ο Ερντογάν κατηγόρησε τον επιχειρηματία ότι προστατεύει «εγκληματίες» και για την ιατρική βοήθεια που προσέφερε στους διαδηλωτές, ενώ ακολούθησαν αρκετές επιδρομές εφοριακών σε εννέα εταιρείες του ομίλου, συμπεριλαμβανομένων και των διυλιστηρίων Tupras. Τότε εφημερίδες έγραφαν για ανοιχτό πόλεμο κυβέρνησης - Κοτς.

Ο Μουσταφά Κοτς έδωσε συνεντεύξεις προτρέποντας σε αυστηρό ύφος τον Ερντογάν να «κινήσει μεταρρυθμίσεις για να διασφαλίσει μια ειρηνική κοινωνία χωρίς να βλάψει περαιτέρω την οικονομία της Τουρκίας».

Αλλά οι σχέσεις είχαν δει και ρόδινες μέρες. Επικεφαλής της κατ' εξοχήν δυναστείας της κοσμικής επιχειρηματικής ελίτ της Τουρκίας, ο Κοτς είχε στηρίξει στην αρχή τον πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Στα πρώτα χρόνια της ανόδου του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), όταν ο Ερντογάν πρόβαλλε το εκσυγχρονιστικό, φιλοευρωπαϊκό πρόσωπο, είχε στο πλευρό του τον όμιλο Κοτς. Οι σχέσεις πήραν την κατιούσα με την όλο και πιο ισλαμιστική στροφή του κυβερνώντος AKP: αφού ξεδόντιασε το κοσμικό κεμαλικό κατεστημένο και τους πασάδες του στρατού, ο Ερντογάν ξεδίπλωσε ένα νεο-οθωμανικό όραμα και ανέδειξε νέα τζάκια ισλαμιστών επιχειρηματιών, κάτι που δεν βόλευε τα οικονομικά συμφέροντα της δυναστείας Κοτς.

Στη συνέχεια, όμως, τα πράγματα εξομαλύνθηκαν και πάλι: ο Ερντογάν παρευρέθη σε τελετή εγκαινίων μονάδας της Tupras τον Δεκέμβριο του 2014, σε μια ένδειξη ότι οι σχέσεις είχαν βγει από την κατάψυξη.

Και πολύ πρόσφατα υπήρξαν σημάδια νέας συμφιλίωσης. Πηγές από το Προεδρικό Μέγαρο δήλωσαν ότι Ερντογάν και Κοτς είχαν μιλήσει στο τηλέφωνο την περασμένη Τετάρτη το βράδυ, λίγες ώρες προτού πεθάνει ο μεγιστάνας. Ο πρόεδρος συλλυπήθηκε με θερμά λόγια την οικογένεια και παρέστη προσωπικώς στην κηδεία μαζί με σύσσωμη την πολιτική και οικονομική ελίτ της Τουρκίας.

ΒΗΜΑ