Ο τέως υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς,
στην πρώτη έπειτα από πολλούς μήνες συνέντευξή του σε εφημερίδα,
τονίζει στην «Εφ.Συν.» ότι η διατήρηση κυβέρνησης προοδευτικών δυνάμεων
αποτελεί εμπόδιο για τις δυνάμεις εποπτείας. Ο συγγραφέας, που καθιέρωσε
με τα βιβλία του τον όρο «αποικία χρέους», επισημαίνει πως μια
κυβέρνηση Τσίπρα είναι σημαντικό εργαλείο ενάντια στην αποικία χρέους,
ένα οχυρό που δεν πρέπει να πέσει.
• Είστε ο συγγραφέας που καθιέρωσε με το βιβλίο «Ελλάδα, αποικία χρέους» τον όρο «αποικία χρέους». Αλήθεια, πώς γίνεται μια κυβέρνηση της Αριστεράς να παίρνει την εξουσία σε μια τέτοια χώρα και να υπογράφει μια συμφωνία που πολλοί τη χαρακτηρίζουν «τρίτο μνημόνιο»;
To 1930, στην Ινδία, αποικία-κορόνα του βρετανικού αυτοκρατορικού στέμματος, διεξήχθησαν περιφερειακές και τοπικές εκλογές τις οποίες και κέρδισε το κόμμα των Νεχρού και Γκάντι. Οι δυο τους υπήρξαν οι σημαντικότερες προσωπικότητες στο κόμμα που οδήγησε την Ινδία στην ανεξαρτησία. Τότε, οι Βρετανοί προσπάθησαν να ανατρέψουν αυτές τις τοπικές κυβερνήσεις και να διασπάσουν το κίνημα ανεξαρτησίας.Το παράδειγμα διδάσκει ότι οι πολιτικοί αγώνες διεξάγονται σε οποιεσδήποτε συνθήκες και η πλευρά της εθνικής κυριαρχίας και ανεξαρτησίας επιδιώκει πάντα να κατακτά όσο περισσότερες θέσεις αγώνα. Από σημερινής σκοπιάς, σε καθεστώς «αποικίας χρέους», η διατήρηση της κυβερνητικής κορυφής από προοδευτικές δυνάμεις αποτελεί εμπόδιο για τις δυνάμεις εποπτείας. Μια κυβέρνηση όπως αυτή του Αλέξη Τσίπρα είναι ένα σημαντικό εργαλείο ενάντια στην αποικία χρέους, ένα οχυρό που δεν πρέπει να πέσει. Αυτό μας μαθαίνει η ιστορία, η πείρα από την πάλη θέσεων τους τελευταίους δύο αιώνες.
• Τελικά, σε τι διαφέρει μια τέτοια κυβέρνηση από τους «άλλους»;
Οτι «μια τέτοια κυβέρνηση» εξυπηρετεί τα συμφέροντα των πολλών και όχι της ολιγαρχίας. Συμβιβάζεται και θα εφαρμόσει ένα πρόγραμμα τη λογική του οποίου δεν υιοθετεί και την αντιμάχεται. Θα αξιοποιήσει κάθε ρήγμα σ' αυτό το πρόγραμμα, ενώ σε όλα τα υπόλοιπα πεδία πολιτικής θα κινηθεί με τη δική της λογική στη βάση των λαϊκών συμφερόντων. Πρόκειται για δύσκολη άσκηση, που απαιτεί τη μέγιστη συγκέντρωση δυνάμεων. Δεν μας διακατέχει το «σύνδρομο της Στοκχόλμης», ούτε, βέβαια, παρουσιάζουμε την υποχώρηση ως λάφυρο νίκης, όπως έκαναν οι προηγούμενοι.
• Είχατε θέσει από την αρχή της διαπραγμάτευσης τη γεωπολιτική παράμετρο και μάλιστα η ίδια η Μέρκελ παραδέχτηκε ότι και για γεωπολιτικούς λόγους η Γερμανία δεν ήθελε να φύγει η Ελλάδα από την ευρωζώνη. Ομως τελικά το «τρίτο μνημόνιο» υπογράφτηκε. Τι δεν πήγε καλά;
Σε πρόσφατο κείμενό μου ανέλυσα τον κίνδυνο που υπάρχει από τον οικονομισμό. Από μια αντίληψη ακόμα και μέσα στην Αριστερά, που θεωρεί ότι τα πάντα κρίνονται από τα οικονομικά και υποτιμά την πολιτική και τη γεωπολιτική. Μάλιστα υπάρχει και μια ακραία θέση σε τμήμα της Αριστεράς που είναι κοντά στη λογική του νεοφιλελευθερισμού.Σύμφωνα με αυτήν, η λύση όλων έγκειται στη νομισματική πολιτική και στο νόμισμα. Η πατριωτική-δημοκρατική εξωτερική μας πολιτική μπόρεσε να βάλει τη γεωπολιτική παράμετρο στις συζητήσεις που γίνονταν για το μέλλον της Ελλάδας σε σχέση με την Ε.Ε. Η παράμετρος αυτή βοήθησε να αποκτήσουμε συμμαχίες και να δημιουργήσουμε ρήγματα στην άλλη πλευρά. Μην ξεχνάτε ότι η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας είναι σαφώς ισχυρότερη απ' ό,τι είναι η οικονομική της ισχύ.
• Ποιο είναι το πλαίσιο συνεργασίας σας με τον ΣΥΡΙΖΑ, πού συγκλίνετε και πού διατηρείτε επιφυλάξεις;
Ολος ο κόσμος είδε τη μάχη που έδωσε ο πρωθυπουργός της χώρας Αλέξης Τσίπρας για μια έντιμη συμφωνία. Προς αυτό δεν υπήρξαν προβλήματα. Αντίθετα, δεν έγινε σχεδιασμένα και με συνοχή η αναγκαία υποχώρηση.
Αυτό προκάλεσε μια προσωρινή έκρηξη των εσωκομματικών προβλημάτων του ΣΥΡΙΖΑ. Εμφανίστηκαν πολλά «εγώ» και υποτιμήθηκε το «εμείς». Ζήτημα κρίσιμο κατά τη δική μου πολιτική κουλτούρα. Σας θυμίζω, ακόμα, ότι στην κίνηση «Πράττω», στην οποία συμμετέχω, τα ζητήματα της γεωπολιτικής, της εθνικής κυριαρχίας, εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, του χειρισμού της μετανάστευσης, αλλά και του πολιτισμού έχουν πιο κεντρική θέση απ' ό,τι σε τμήματα του ΣΥΡΙΖΑ.
• Εχετε μια μακρά πολιτική δράση που ξεκινάει από τα χρόνια της δικτατορίας, αλλά δεν έχετε ποτέ εκτεθεί σε εκλογές ως υποψήφιος βουλευτής. Γιατί τώρα πρώτη φορά με τον ΣΥΡΙΖΑ;
Από το 1963, ως μαθητής της πρώτης Γυμνασίου συμμετέχω στα κοινά. Αφορμή είχε σταθεί τότε το Κυπριακό. Από τότε μέχρι σήμερα ασχολούμαι συστηματικά με την εξωτερική πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις. Είτε πρακτικά, ως υπάλληλος του υπουργείου Εξωτερικών, από όπου αφυπηρέτησα με τον βαθμό του πρεσβευτή, είτε ακαδημαϊκά, ως διδάσκων εξωτερική πολιτική και διεθνείς σχέσεις.
Δεν είμαι, κατά συνέπεια, επαγγελματίας πολιτικός, αλλά πολιτικό ον με την αριστοτέλεια έννοια. Σε αυτήν τη βάση δέχτηκα να γίνω υπουργός Εξωτερικών, που ήταν μεγάλη τιμή. Κατά την ανάληψη των καθηκόντων μου χρησιμοποίησα τη φράση του Πλάτωνα, ότι «δεν αναλαμβάνω ούτε από φιλοχρηματία ούτε από φιλοδοξία, αλλά ως πολίτης που η πόλη ανάγκη έχει».
Ο πρόεδρος Τσίπρας με παρακάλεσε να είμαι όπως όλοι οι υπουργοί της κυβέρνησής του στα ψηφοδέλτια και, ως συνέχεια των πιο πάνω, ανταποκρίθηκα σ' αυτήν την προσωπική ιστορική εξαίρεση.
• Με τον Παναγιώτη Λαφαζάνη βρεθήκατε δύο φορές στο ίδιο κόμμα και δύο φορές χωρίσατε. Επειδή προφανώς το θέμα δεν είναι προσωπικό, πώς κρίνετε πολιτικά την πρωτοβουλία του να ηγηθεί της διάσπασης του ΣΥΡΙΖΑ που οδήγησε στην πτώση της κυβέρνησης;
Οχι «δύο φορές». Μόνο μία φορά ήμασταν στο ίδιο κόμμα, το ΚΚΕ. Το 1989 ο Λαφαζάνης έδωσε όλες του τις δυνάμεις για τη συγκυβέρνηση της Αριστεράς με τη Ν.Δ. Εγώ έφυγα και δεν εντάχθηκα ποτέ ξανά σε κόμμα. Ούτε στον ΣΥΡΙΖΑ. Η διαφωνία του Λαφαζάνη είναι απόλυτο και σεβαστό δικαίωμα. Απλώς είναι έξω από τον δικό μου πολιτικό πολιτισμό το ότι διατήρησε, παρά τη διαφωνία του, τις κομματικές θέσεις μέχρι τον Αύγουστο. Εγώ, όταν έφυγα από το ΚΚΕ, τις επέστρεψα όλες αμέσως.
• Ως υπουργός Εξωτερικών, προσπαθήσατε να κρατήσετε ψηλά τη σημαία της χώρας σε μια περίοδο που η Ελλάδα περνούσε τη μεγαλύτερη κρίση της σύγχρονης Ιστορίας της. Απέδωσε αυτή η πολιτική σας στα Βαλκάνια;
Μετά την πτώση του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού», στα Βαλκάνια, ακολούθησε η Ελλάδα δύο στρατηγικές. Η πρώτη, από το 1992 μέχρι και το 2003: ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων στην ενδοχώρα της Βαλκανικής Χερσονήσου. Η δεύτερη, από το 2003 μέχρι σήμερα, ήταν η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτών των χωρών, όπου η καθεμία επεδίωκε μεμονωμένα να ενταχθεί στην Ε.Ε.
Η δική μας πολιτική ήταν ένας συνδυασμός αυτών των δύο στρατηγικών: η ευρωπαϊκή πορεία των Βαλκανικών κρατών στην Ε.Ε. θα πρέπει να συνδυάζεται με την ευρύτερη βαλκανική συνεργασία και τη διαμόρφωση δικτύων στην «ενδοχώρα» της περιοχής μας. Παντού, οι μικρομεσαίες χώρες, κράτη-μέλη της Ε.Ε. και εν όψει της διεύρυνσής της σε 35-40 μέλη, ενισχύουν την επιμέρους συνεργασία τους συμμετέχοντας σε συλλογικότητες, όπως των 4 κρατών της ανατολικο-κεντρικής Ε.Ε., των Σκανδιναβικών, των Μπενελούξ, των Βαλτικών.
• Με την ΠΓΔΜ και το Κοσσυφοπέδιο;
Ορισμένοι πιστεύουν ότι η αδράνεια είναι ισχύς στις διεθνείς σχέσεις. Κάνουν μεγάλο λάθος! Η αδράνεια είναι πολιτική κενού. Δίνει τη δυνατότητα να καταλάβει θέσεις κάποιος τρίτος συχνά σε βάρος σου. Η Ελλάδα δεν έχει κανένα λόγο να αφήσει να καταληφθούν τα βόρειά της από τρίτες δυνάμεις. Γι' αυτό προωθήσαμε μια ενεργητική εξωτερική πολιτική που στηρίζεται στο τρίπτυχο: διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο, το συμφέρον της Ευρώπης και της περιοχής, το ελληνικό εθνικό συμφέρον που είναι και το κλειδί.
• Στα ελληνοτουρκικά;
Βρισκόμαστε και τα δύο κράτη σε προεκλογική περίοδο. Τους τελευταίους μήνες προωθήσαμε τη δημιουργία «καναλιών επικοινωνίας». Ανοίξαμε εκ νέου διάλογο για στρατιωτικά ΜΟΕ, ειδικότερα ναυτιλιακά. Αποτρέψαμε τη δημιουργία παράνομου πεδίου βολής στο οποίο συμπεριλαμβανόταν ελληνικός χώρος. Σας θυμίζω ότι τότε, για πρώτη φορά μετά από 60 χρόνια, η Τουρκία αναγκάστηκε να πάρει πίσω κινήσεις της.
• Και το Κυπριακό;
Στηρίζουμε την αναζήτηση μιας δημοκρατικής λύσης του Κυπριακού στη βάση μιας διζωνικής-δικοινοτικής ομοσπονδίας, όπου θα λαμβάνονται υπόψη τα δικαιώματα των τριών μικρών μειονοτήτων.
Για μια συμφωνία που θα διασφαλίζει ότι οι Τουρκοκύπριοι θα νιώθουν το νησί σπίτι τους και οι Ελληνοκύπριοι ασφαλείς σε μια Κύπρο χωρίς κατοχικά στρατεύματα. Η Ελλάδα δήλωσε εξαρχής ότι επιθυμεί και αγωνίζεται για την κατάργηση των εγγυήσεων και των δικαιωμάτων των εγγυητριών δυνάμεων. Με αυτή μας την κίνηση πιστεύω ότι θέσαμε με σαφήνεια στο κέντρο των συζητήσεων το θεμέλιο του κυπριακού ζητήματος.
• Η κρίση στο μεταναστευτικό είναι πλέον ευρωπαϊκό θέμα. Η μεγάλη ροή προσφύγων έρχεται από την Τουρκία, γιατί η Ευρώπη δεν την πιέζει να πάρει μέτρα;
Το θέμα της νέας προσφυγικής ροής, που θα προέκυπτε ως αποτέλεσμα των πολέμων σε Β. Αφρική και Μ. Ανατολή, το έθεσα στα όργανα της Ε.Ε. αμέσως μόλις ανέλαβα υπουργός Εξωτερικών. Πολλοί, στο εξωτερικό και εδώ, με λοιδόρησαν ότι τάχα απειλώ την Ε.Ε. με αυτήν μου την ανάλυση.
Ετσι, όμως, χάθηκε πολύτιμος χρόνος προετοιμασίας της Ε.Ε. Η Ε.Ε. δεν επέβαλε την εφαρμογή των συμφωνιών επαναπροώθησης που έχει με χώρες όπως το Πακιστάν, το Αφγανιστάν και την Τουρκία, με αποτέλεσμα το προσφυγικό και μεταναστευτικό κύμα να μεγαλώνει ακόμα περισσότερο.
Ο ΟΗΕ, που κάποια στελέχη του μάς έκαναν ανόητη κριτική, δηλώνει σήμερα «οικονομική πτώχευση» ως προς τα κονδύλια που διαθέτει για τους καταυλισμούς προσφύγων σε Τουρκία, Λίβανο και αλλού. Με 43 σεντς ανά μέρα για κάθε πρόσφυγα ήταν αναμενόμενο να υπάρξει ενίσχυση της προσφυγικής ροής προς την Ε.Ε.
Πόλεμοι, οικονομική δυσπραγία του ΟΗΕ, η μη εφαρμογή των συμφωνιών της Ε.Ε. με τρίτους, το χάσιμο χρόνου, δημιούργησαν ένα εκρηκτικό πρόβλημα στον ευρωπαϊκό Νότο. Τελευταία, Γερμανία και Γαλλία αντιμετωπίζουν το ζήτημα πιο ορθολογικά και δεν ακολουθούν τη συμπεριφορά κάποιων νέων μελών της Ε.Ε.
• Είστε ο συγγραφέας που καθιέρωσε με το βιβλίο «Ελλάδα, αποικία χρέους» τον όρο «αποικία χρέους». Αλήθεια, πώς γίνεται μια κυβέρνηση της Αριστεράς να παίρνει την εξουσία σε μια τέτοια χώρα και να υπογράφει μια συμφωνία που πολλοί τη χαρακτηρίζουν «τρίτο μνημόνιο»;
To 1930, στην Ινδία, αποικία-κορόνα του βρετανικού αυτοκρατορικού στέμματος, διεξήχθησαν περιφερειακές και τοπικές εκλογές τις οποίες και κέρδισε το κόμμα των Νεχρού και Γκάντι. Οι δυο τους υπήρξαν οι σημαντικότερες προσωπικότητες στο κόμμα που οδήγησε την Ινδία στην ανεξαρτησία. Τότε, οι Βρετανοί προσπάθησαν να ανατρέψουν αυτές τις τοπικές κυβερνήσεις και να διασπάσουν το κίνημα ανεξαρτησίας.Το παράδειγμα διδάσκει ότι οι πολιτικοί αγώνες διεξάγονται σε οποιεσδήποτε συνθήκες και η πλευρά της εθνικής κυριαρχίας και ανεξαρτησίας επιδιώκει πάντα να κατακτά όσο περισσότερες θέσεις αγώνα. Από σημερινής σκοπιάς, σε καθεστώς «αποικίας χρέους», η διατήρηση της κυβερνητικής κορυφής από προοδευτικές δυνάμεις αποτελεί εμπόδιο για τις δυνάμεις εποπτείας. Μια κυβέρνηση όπως αυτή του Αλέξη Τσίπρα είναι ένα σημαντικό εργαλείο ενάντια στην αποικία χρέους, ένα οχυρό που δεν πρέπει να πέσει. Αυτό μας μαθαίνει η ιστορία, η πείρα από την πάλη θέσεων τους τελευταίους δύο αιώνες.
• Τελικά, σε τι διαφέρει μια τέτοια κυβέρνηση από τους «άλλους»;
Οτι «μια τέτοια κυβέρνηση» εξυπηρετεί τα συμφέροντα των πολλών και όχι της ολιγαρχίας. Συμβιβάζεται και θα εφαρμόσει ένα πρόγραμμα τη λογική του οποίου δεν υιοθετεί και την αντιμάχεται. Θα αξιοποιήσει κάθε ρήγμα σ' αυτό το πρόγραμμα, ενώ σε όλα τα υπόλοιπα πεδία πολιτικής θα κινηθεί με τη δική της λογική στη βάση των λαϊκών συμφερόντων. Πρόκειται για δύσκολη άσκηση, που απαιτεί τη μέγιστη συγκέντρωση δυνάμεων. Δεν μας διακατέχει το «σύνδρομο της Στοκχόλμης», ούτε, βέβαια, παρουσιάζουμε την υποχώρηση ως λάφυρο νίκης, όπως έκαναν οι προηγούμενοι.
• Είχατε θέσει από την αρχή της διαπραγμάτευσης τη γεωπολιτική παράμετρο και μάλιστα η ίδια η Μέρκελ παραδέχτηκε ότι και για γεωπολιτικούς λόγους η Γερμανία δεν ήθελε να φύγει η Ελλάδα από την ευρωζώνη. Ομως τελικά το «τρίτο μνημόνιο» υπογράφτηκε. Τι δεν πήγε καλά;
Σε πρόσφατο κείμενό μου ανέλυσα τον κίνδυνο που υπάρχει από τον οικονομισμό. Από μια αντίληψη ακόμα και μέσα στην Αριστερά, που θεωρεί ότι τα πάντα κρίνονται από τα οικονομικά και υποτιμά την πολιτική και τη γεωπολιτική. Μάλιστα υπάρχει και μια ακραία θέση σε τμήμα της Αριστεράς που είναι κοντά στη λογική του νεοφιλελευθερισμού.Σύμφωνα με αυτήν, η λύση όλων έγκειται στη νομισματική πολιτική και στο νόμισμα. Η πατριωτική-δημοκρατική εξωτερική μας πολιτική μπόρεσε να βάλει τη γεωπολιτική παράμετρο στις συζητήσεις που γίνονταν για το μέλλον της Ελλάδας σε σχέση με την Ε.Ε. Η παράμετρος αυτή βοήθησε να αποκτήσουμε συμμαχίες και να δημιουργήσουμε ρήγματα στην άλλη πλευρά. Μην ξεχνάτε ότι η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας είναι σαφώς ισχυρότερη απ' ό,τι είναι η οικονομική της ισχύ.
• Ποιο είναι το πλαίσιο συνεργασίας σας με τον ΣΥΡΙΖΑ, πού συγκλίνετε και πού διατηρείτε επιφυλάξεις;
Ολος ο κόσμος είδε τη μάχη που έδωσε ο πρωθυπουργός της χώρας Αλέξης Τσίπρας για μια έντιμη συμφωνία. Προς αυτό δεν υπήρξαν προβλήματα. Αντίθετα, δεν έγινε σχεδιασμένα και με συνοχή η αναγκαία υποχώρηση.
Αυτό προκάλεσε μια προσωρινή έκρηξη των εσωκομματικών προβλημάτων του ΣΥΡΙΖΑ. Εμφανίστηκαν πολλά «εγώ» και υποτιμήθηκε το «εμείς». Ζήτημα κρίσιμο κατά τη δική μου πολιτική κουλτούρα. Σας θυμίζω, ακόμα, ότι στην κίνηση «Πράττω», στην οποία συμμετέχω, τα ζητήματα της γεωπολιτικής, της εθνικής κυριαρχίας, εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, του χειρισμού της μετανάστευσης, αλλά και του πολιτισμού έχουν πιο κεντρική θέση απ' ό,τι σε τμήματα του ΣΥΡΙΖΑ.
• Εχετε μια μακρά πολιτική δράση που ξεκινάει από τα χρόνια της δικτατορίας, αλλά δεν έχετε ποτέ εκτεθεί σε εκλογές ως υποψήφιος βουλευτής. Γιατί τώρα πρώτη φορά με τον ΣΥΡΙΖΑ;
Από το 1963, ως μαθητής της πρώτης Γυμνασίου συμμετέχω στα κοινά. Αφορμή είχε σταθεί τότε το Κυπριακό. Από τότε μέχρι σήμερα ασχολούμαι συστηματικά με την εξωτερική πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις. Είτε πρακτικά, ως υπάλληλος του υπουργείου Εξωτερικών, από όπου αφυπηρέτησα με τον βαθμό του πρεσβευτή, είτε ακαδημαϊκά, ως διδάσκων εξωτερική πολιτική και διεθνείς σχέσεις.
Δεν είμαι, κατά συνέπεια, επαγγελματίας πολιτικός, αλλά πολιτικό ον με την αριστοτέλεια έννοια. Σε αυτήν τη βάση δέχτηκα να γίνω υπουργός Εξωτερικών, που ήταν μεγάλη τιμή. Κατά την ανάληψη των καθηκόντων μου χρησιμοποίησα τη φράση του Πλάτωνα, ότι «δεν αναλαμβάνω ούτε από φιλοχρηματία ούτε από φιλοδοξία, αλλά ως πολίτης που η πόλη ανάγκη έχει».
Ο πρόεδρος Τσίπρας με παρακάλεσε να είμαι όπως όλοι οι υπουργοί της κυβέρνησής του στα ψηφοδέλτια και, ως συνέχεια των πιο πάνω, ανταποκρίθηκα σ' αυτήν την προσωπική ιστορική εξαίρεση.
• Με τον Παναγιώτη Λαφαζάνη βρεθήκατε δύο φορές στο ίδιο κόμμα και δύο φορές χωρίσατε. Επειδή προφανώς το θέμα δεν είναι προσωπικό, πώς κρίνετε πολιτικά την πρωτοβουλία του να ηγηθεί της διάσπασης του ΣΥΡΙΖΑ που οδήγησε στην πτώση της κυβέρνησης;
Οχι «δύο φορές». Μόνο μία φορά ήμασταν στο ίδιο κόμμα, το ΚΚΕ. Το 1989 ο Λαφαζάνης έδωσε όλες του τις δυνάμεις για τη συγκυβέρνηση της Αριστεράς με τη Ν.Δ. Εγώ έφυγα και δεν εντάχθηκα ποτέ ξανά σε κόμμα. Ούτε στον ΣΥΡΙΖΑ. Η διαφωνία του Λαφαζάνη είναι απόλυτο και σεβαστό δικαίωμα. Απλώς είναι έξω από τον δικό μου πολιτικό πολιτισμό το ότι διατήρησε, παρά τη διαφωνία του, τις κομματικές θέσεις μέχρι τον Αύγουστο. Εγώ, όταν έφυγα από το ΚΚΕ, τις επέστρεψα όλες αμέσως.
• Ως υπουργός Εξωτερικών, προσπαθήσατε να κρατήσετε ψηλά τη σημαία της χώρας σε μια περίοδο που η Ελλάδα περνούσε τη μεγαλύτερη κρίση της σύγχρονης Ιστορίας της. Απέδωσε αυτή η πολιτική σας στα Βαλκάνια;
Μετά την πτώση του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού», στα Βαλκάνια, ακολούθησε η Ελλάδα δύο στρατηγικές. Η πρώτη, από το 1992 μέχρι και το 2003: ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων στην ενδοχώρα της Βαλκανικής Χερσονήσου. Η δεύτερη, από το 2003 μέχρι σήμερα, ήταν η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτών των χωρών, όπου η καθεμία επεδίωκε μεμονωμένα να ενταχθεί στην Ε.Ε.
Η δική μας πολιτική ήταν ένας συνδυασμός αυτών των δύο στρατηγικών: η ευρωπαϊκή πορεία των Βαλκανικών κρατών στην Ε.Ε. θα πρέπει να συνδυάζεται με την ευρύτερη βαλκανική συνεργασία και τη διαμόρφωση δικτύων στην «ενδοχώρα» της περιοχής μας. Παντού, οι μικρομεσαίες χώρες, κράτη-μέλη της Ε.Ε. και εν όψει της διεύρυνσής της σε 35-40 μέλη, ενισχύουν την επιμέρους συνεργασία τους συμμετέχοντας σε συλλογικότητες, όπως των 4 κρατών της ανατολικο-κεντρικής Ε.Ε., των Σκανδιναβικών, των Μπενελούξ, των Βαλτικών.
• Με την ΠΓΔΜ και το Κοσσυφοπέδιο;
Ορισμένοι πιστεύουν ότι η αδράνεια είναι ισχύς στις διεθνείς σχέσεις. Κάνουν μεγάλο λάθος! Η αδράνεια είναι πολιτική κενού. Δίνει τη δυνατότητα να καταλάβει θέσεις κάποιος τρίτος συχνά σε βάρος σου. Η Ελλάδα δεν έχει κανένα λόγο να αφήσει να καταληφθούν τα βόρειά της από τρίτες δυνάμεις. Γι' αυτό προωθήσαμε μια ενεργητική εξωτερική πολιτική που στηρίζεται στο τρίπτυχο: διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο, το συμφέρον της Ευρώπης και της περιοχής, το ελληνικό εθνικό συμφέρον που είναι και το κλειδί.
• Στα ελληνοτουρκικά;
Βρισκόμαστε και τα δύο κράτη σε προεκλογική περίοδο. Τους τελευταίους μήνες προωθήσαμε τη δημιουργία «καναλιών επικοινωνίας». Ανοίξαμε εκ νέου διάλογο για στρατιωτικά ΜΟΕ, ειδικότερα ναυτιλιακά. Αποτρέψαμε τη δημιουργία παράνομου πεδίου βολής στο οποίο συμπεριλαμβανόταν ελληνικός χώρος. Σας θυμίζω ότι τότε, για πρώτη φορά μετά από 60 χρόνια, η Τουρκία αναγκάστηκε να πάρει πίσω κινήσεις της.
• Και το Κυπριακό;
Στηρίζουμε την αναζήτηση μιας δημοκρατικής λύσης του Κυπριακού στη βάση μιας διζωνικής-δικοινοτικής ομοσπονδίας, όπου θα λαμβάνονται υπόψη τα δικαιώματα των τριών μικρών μειονοτήτων.
Για μια συμφωνία που θα διασφαλίζει ότι οι Τουρκοκύπριοι θα νιώθουν το νησί σπίτι τους και οι Ελληνοκύπριοι ασφαλείς σε μια Κύπρο χωρίς κατοχικά στρατεύματα. Η Ελλάδα δήλωσε εξαρχής ότι επιθυμεί και αγωνίζεται για την κατάργηση των εγγυήσεων και των δικαιωμάτων των εγγυητριών δυνάμεων. Με αυτή μας την κίνηση πιστεύω ότι θέσαμε με σαφήνεια στο κέντρο των συζητήσεων το θεμέλιο του κυπριακού ζητήματος.
• Η κρίση στο μεταναστευτικό είναι πλέον ευρωπαϊκό θέμα. Η μεγάλη ροή προσφύγων έρχεται από την Τουρκία, γιατί η Ευρώπη δεν την πιέζει να πάρει μέτρα;
Το θέμα της νέας προσφυγικής ροής, που θα προέκυπτε ως αποτέλεσμα των πολέμων σε Β. Αφρική και Μ. Ανατολή, το έθεσα στα όργανα της Ε.Ε. αμέσως μόλις ανέλαβα υπουργός Εξωτερικών. Πολλοί, στο εξωτερικό και εδώ, με λοιδόρησαν ότι τάχα απειλώ την Ε.Ε. με αυτήν μου την ανάλυση.
Ετσι, όμως, χάθηκε πολύτιμος χρόνος προετοιμασίας της Ε.Ε. Η Ε.Ε. δεν επέβαλε την εφαρμογή των συμφωνιών επαναπροώθησης που έχει με χώρες όπως το Πακιστάν, το Αφγανιστάν και την Τουρκία, με αποτέλεσμα το προσφυγικό και μεταναστευτικό κύμα να μεγαλώνει ακόμα περισσότερο.
Ο ΟΗΕ, που κάποια στελέχη του μάς έκαναν ανόητη κριτική, δηλώνει σήμερα «οικονομική πτώχευση» ως προς τα κονδύλια που διαθέτει για τους καταυλισμούς προσφύγων σε Τουρκία, Λίβανο και αλλού. Με 43 σεντς ανά μέρα για κάθε πρόσφυγα ήταν αναμενόμενο να υπάρξει ενίσχυση της προσφυγικής ροής προς την Ε.Ε.
Πόλεμοι, οικονομική δυσπραγία του ΟΗΕ, η μη εφαρμογή των συμφωνιών της Ε.Ε. με τρίτους, το χάσιμο χρόνου, δημιούργησαν ένα εκρηκτικό πρόβλημα στον ευρωπαϊκό Νότο. Τελευταία, Γερμανία και Γαλλία αντιμετωπίζουν το ζήτημα πιο ορθολογικά και δεν ακολουθούν τη συμπεριφορά κάποιων νέων μελών της Ε.Ε.
