Της Εύας Αναστασιάδου
Η αύξηση της συχνότητας των κρουσμάτων κατά εμπορικών πλοίων στα νερά του Ινδικού Ωκεανού από το 2007 και μετά, κατέστησε επικίνδυνο τον διάπλου στην περιοχή, απειλώντας την απρόσκοπτη διεξαγωγή της διεθνούς ναυσιπλοΐας. Παρότι η πειρατεία αποτελούσε πάντα μια υπαρκτή απειλή, από το 2008 και μετά τα περιστατικά έγιναν πιο επικίνδυνα μιας και οι πειρατές της Σομαλίας ήταν οι πρώτοι που επιχείρησαν να επιβιβαστούν σε εν κινήσει εμπορικά πλοία με σκοπό να τα καταλάβουν και να κρατήσουν αιχμάλωτο το πλήρωμα έναντι αντιτίμου.
Διαβάστε το πρώτο μέρος της έρευνας:
Σε διεθνές επίπεδο, τόσο μεμονωμένα τα κράτη όσο και οι διεθνείς θεσμοί, ξεκίνησαν μια διαδικασία αναπροσαρμογής προκειμένου να θεσμοθετήσουν δράσεις και ενέργειες για τη λήψη μέτρων αυτοπροστασίας των πλοίων. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Εξωτερικών, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον Ιούνιο του 2014 υιοθετήθηκε η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (European Maritime Security Strategy), η οποία αποτελεί το πλαίσιο εντός του οποίου θα συντονίζονται και θα δρουν οι αρμόδιες εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές.
Επιπλέον στην περιοχή επιχειρούν το ΝΑΤΟ σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έχει, επίσης, αναπτύξει ανάλογη δράση με την αποστολή EU NAVFOR Somalia – Operation Atalanta (προστασία ναυσιπλοΐας και αποτροπή) ενώ αρκετά κράτη, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία και άλλες, απέστειλαν ναυτικές δυνάμεις. Παράλληλα, η διεθνής Ναυτιλία αναπροσαρμόζει, συνεχώς, τις ενέργειες της, ως προς τη λήψη μέτρων αυτοπροστασίας των πλοίων. Ο συναφής Οδηγός Βέλτιστων Πρακτικών Διαχείρισης (Best Management Practices Version 4 - BMP4) ανανεώθηκε και εμπλουτίσθηκε τελευταία φορά τον Αύγουστο 2011.
Μία από τις πιο καθοριστικές ωστόσο αποφάσεις ήταν η θεσμοθέτηση της οδηγίας 1838 του Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, τον Οκτώβρη του 2008, η οποία επιτρέπει τη χρήση στρατιωτικών δυνάμεων από εμπορικά πλοία που περνούν από την περιοχή. Η οδηγία αυτή σηματοδότησε τη μεγαλύτερη εξάπλωση των εταιρειών παροχής υπηρεσιών και τη δράση τους στο χώρο της ναυσιπλοΐας.
Η Ελλάδα, μία χώρα με μεγάλη παράδοση στη ναυτιλία, έχει υποστηρίξει σε πολιτικό και επιχειρησιακό επίπεδο, κάθε πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών και της Ε.Ε. αποδεικνύοντας εμπράκτως το ενδιαφέρον της και τη σημασία που αποδίδει για μια αποτελεσματική πολιτική στο θέμα της καταπολέμησης και εξάλειψης της πειρατείας.
Η ίδρυση Ιδιωτικών Στρατιωτικών Εταιρειών διανύει μία ακμάζουσα πορεία την τελευταία δεκαετία στη χώρα μας λόγω της αυξανόμενης ζήτησης υπαλλήλων ασφαλείας. Σε αντίθεση με άλλες χώρες, στην Ελλάδα μέχρι στιγμής υπάρχουν κυρίως εταιρείες που εξειδικεύονται στην παροχή υπηρεσιών για την προστασία της ναυσιπλοΐας. Το 2012 η κυβέρνηση αποφάσισε με τον Νόμο 4058/16.03.2012 να ρυθμίσει το ζήτημα αυτό της παρουσίας ενόπλων φρουρών επί εμπορικών πλοίων που φέρουν τη σημαία του κράτους.
Με τον τρόπο αυτό διαμορφώθηκε συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο που καλύπτει θέματα συναφή με τους όρους, τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία επιβίβασης και δράσης ενόπλων ιδιωτών σε υπό ελληνική σημαία εμπορικά πλοία προς άμυνα για την προστασία των επιβαινόντων, του πλοίου και του φορτίου αυτού καθώς και υποχρεώσεις σύμφωνα με τις οποίες είναι δυνατή η παραμονή ή ο διάπλους εμπορικών πλοίων υπό σημαία τρίτων κρατών και επιτρέπουν την επιβίβαση σε αυτά ενόπλων φρουρών, από την ελληνική επικράτεια.
Επειδή αποτέλεσε μια αρκετά κερδοφόρα επιχείρηση, η ανάπτυξη του κλάδου ήταν ραγδαία και οδήγησε στη δημιουργία πλήθους επιχειρήσεων. Όπως έχει υποστηρίξει ο Πάνος Μωραΐτης, Γενικός Διευθυντής της Aspida maritime Security, μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες παροχής ασφαλείας στην Ελλάδα, η γραφειοκρατία για να είναι μία εταιρεία πλήρως νόμιμη είναι πολύπλοκη.
Επιπλέον, το ζήτημα της οπλοφορίας είναι σύνθετο, διότι αρχικά πρέπει να βρεθεί ένας νόμιμος προμηθευτής όπλων, ο οποίος με όλες τις απαιτούμενες διαδικασίες και τα έγγραφα, να κάνει εξαγωγή, εισαγωγή και πώληση όπλων. Επίσης, η έλλειψη σαφούς νομοθετικού πλαισίου που να ορίζει αυστηρά το περιβάλλον ίδρυσης αλλά και να καθορίζει κάποιον ελεγκτικό μηχανισμό που θα ασκεί πίεση για ορθή και νόμιμη λειτουργία, κάνει ακόμα πιο τρωτά τα πράγματα.
Υπάρχει το περιθώριο από εταιρείες να μην ακολουθήσουν αυστηρά τη νομοθεσία, να οδηγηθούν σε παραλήψεις και ο επαγγελματισμός τους να μην είναι δεδομένος. Η εκπαίδευση μπορεί να μην είναι ικανοποιητική και η ποιότητα των ατόμων που προσλαμβάνουν αμφίβολη. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος μη καταγραφής του ακριβούς αριθμού υπαλλήλων, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους σε περίπτωση ομηρίας και δημιουργείται περιθώριο ατιμωρησίας ενός πιθανού αδικήματος.
Σύμφωνα με τον Διευθυντή της Aspida maritime Security, θέλει ιδιαίτερη προσοχή η επιλογή εταιρείας παροχής υπηρεσιών. Ισχυρίζεται ότι πολλές εταιρείες δεν έχουν σωστή αδειοδότηση ούτε για τη λειτουργία τους, ούτε για την οπλοφορία και οπλοχρησία. Κάθε κράτος έχει διαφορετικούς περιορισμούς και προϋποθέσεις για τον ορθό τρόπο δράσης των ένοπλων φρουρών. Χρειάζεται ο πάροχος υπηρεσιών να έχει την εμπειρία και την επαγγελματικότητα που αρμόζει ώστε να καλύπτει κάθε ενδεχόμενο προκειμένου να είναι 100% νόμιμος.
Η ύπαρξη παρόχων υπηρεσιών με τις λεγόμενες πρακτικές cowboy, όταν δηλαδή λειτουργούν και δρουν αυτοβούλως, χωρίς να ακολουθούν πιστά τα νομοθετικά πλαίσια στα οποία υπόκεινται, γεννά αμφιβολίες και κινδύνους στη διεθνή ναυσιπλοΐα. Τα πλοία, το πλήρωμα και το φορτίο δεν προστατεύονται ικανοποιητικά, μια πιθανή αυθαιρεσία των ένοπλων φρουρών μπορεί να περάσει ατιμώρητη, αλλά επίσης υπάρχει και η πιθανότητα της κλιμάκωσης της βίας αν οι χειρισμοί τους δεν είναι προσεκτικοί και με βάση τους κανόνες βέλτιστης πρακτικής.
Η ύπαρξη ένοπλων φρουρών στα πλοία, σύμφωνα με έρευνες των τελευταίων ετών, έχει αποδείξει ότι μπορεί να μειώσει τον αριθμό των επιθέσεων μιας και λειτουργεί αποτρεπτικά. Επομένως, η δράση αυτής της βιομηχανίας φαίνεται να αποτελεί μία πρακτική που όχι μόνο θα συνεχιστεί αλλά θα γιγαντωθεί στο μέλλον. Μόνο οι εταιρείες ελληνικών συμφερόντων (που δεν εδρεύουν όλες στον ελληνικό χώρο) έχουν φτάσει τουλάχιστον τις 80, και δεδομένης της εκτεταμένης χρήσης των υπαλλήλων τους, αναμένονται να πολλαπλασιαστούν.
Είναι λοιπόν πλέον αναγκαίος ο εκσυγχρονισμός τόσο του εθνικού όσο και του διεθνούς συστήματος προκειμένου να περιλαμβάνει πιο αυστηρές προϋποθέσεις αδειοδότησης και ελέγχου και να καθορίσουν με ακρίβεια το εύρος δράσης τους, το είδος των αποστολών και των υπηρεσιών που θα τους εκχωρούνται, καθώς και τους λόγους τυχόν αναστολής της δράσης τους. Είναι επιπλέον, επιβεβλημένη η ίδρυση και δράση ενός διεθνούς φορέα/ οργανισμού που θα επιβλέπει και θα επιβάλλει κυρώσεις, όταν προκύπτουν ενοχοποιητικά στοιχεία, ώστε να μειωθούν στο ελάχιστο τα λάθη και οι παραλείψεις, οι συνέπειες των οποίων μπορεί να είναι καταστροφικές.
TVXS
