Σπύρος Λίτσας Στη
διεθνή πολιτική τα δεδομένα υφίστανται για να καταρρέουν εκκωφαντικά,
συμπαρασύροντας στο διάβα τους βεβαιότητες. Από τα πλέον χαρακτηριστικά
παραδείγματα που δείχνει το πόσο προσεκτικοί οφείλουμε να είμαστε όλοι
όταν επιδιώκουμε να αποδώσουμε έναν χαρακτηρισμό διεθνοπολιτικής
βαρύτητας είναι αυτό το λόρδου James Bryce, πρέσβη του Ηνωμένου
Βασιλείου στις ΗΠΑ από το 1907 έως το 1913.Στο έργο του «The
American Commonwealth», που κυκλοφόρησε το 1927, γράφει με μια
εξαιρετικά εύστροφη αστοχία τα παρακάτω: «Ο ρόλος της εξωτερικής
πολιτικής των ΗΠΑ θυμίζει τις περιγραφές των ταξιδιωτών στην Ιρλανδία
σχετικά με τα τοπικά φίδια? δεν υπάρχουν φίδια στην Ιρλανδία»! Πολλές
δεκαετίες μετά τα φίδια συνεχίζουν να μην υφίστανται στις καταπράσινες
πεδιάδες της ιρλανδικής νήσου, αλλά η βαρύτητα των αποφάσεων των ΗΠΑ στο
επίπεδο της εξωτερικής πολιτικής επηρεάζει το σύνολο του διεθνούς
συστήματος.Θυμήθηκα αυτό το πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα για να καταδείξω πώς αλλάζουν τα δεδομένα στο επίπεδο της διεθνούς πολιτικής. Τη μια στιγμή ένα κράτος βρίσκεται στα σκοινιά, παγιδευμένο από δεκαετίες λανθασμένων επιλογών, καθυστερήσεων και αστοχιών, και όμως αρκούν μια ορθολογική σύλληψη για το πώς θα κινηθεί το διεθνοπολιτικό εκκρεμές στο αμέσως προσεχές διάστημα και μια γενναία δόση αποφασιστικότητας ως προς τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας και της κοινωνίας και τότε όλα αλλάζουν.
Δεν χωρά αμφιβολία ότι η Ελλάδα σήμερα βρίσκεται εξαιτίας δικών της σφαλμάτων, που ξεκινούν πολύ πριν από την κρίση του 2010, ίσως και από την έναρξη της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας το 1974, στη γωνία των εξελίξεων. Ασφαλώς και ο λανθασμένος τρόπος, καθώς και η μεγάλη καθυστέρηση που οι Βρυξέλλες και κυρίως η Γερμανία χειρίστηκαν την κρίση στην πρώτη φάση της ενίσχυσαν το πρόβλημα, αλλά σε καμία των περιπτώσεων δεν μπορεί ο ορθολογικός αναλυτής να υποστηρίξει ότι για την κρίση «φταίνε οι ξένοι» [sic]!
Από τη στιγμή λοιπόν που φέρουμε αποκλειστικά και κύρια την ευθύνη της σημερινής κατάστασης ως Πολιτεία αλλά και κοινωνία, αυτό μας προσφέρει και μια εξαιρετικά ευοίωνη προοπτική. Εμείς φέραμε την κατάσταση εδώ που βρίσκεται με τα σφάλματα, τις αστοχίες μας και την ανοχή μας, εμείς μπορούμε να αλλάξουμε ξανά την κίνηση των δεδομένων και να μπορέσουμε από την άκρη του γκρεμού να βρεθούμε να καβαλάμε το κύμα της κρίσης. Για να μπορέσουμε, βέβαια, να πετύχουμε κάτι τέτοιο θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι η πορεία στο διεθνές γίγνεσθαι δεν είναι ποτέ -πώς θα μπορούσε να είναι άλλωστε- μοναχική και ότι οι ευκαιρίες που μας δίνονται, έστω και υπό τη μορφή προτασεολογίας, θα πρέπει να αξιοποιούνται στοχευμένα και με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Αν το μοντέλο λειτουργίας του ελληνικού κράτους χωλαίνει σε κάτι, αυτό είναι η αδυναμία του να θέτει χρονοδιαγράμματα και να παρακολουθεί τα κόστη, τις ζημίες και τα οφέλη των πολιτικών που εφαρμόζει.
Αν καταφέρουμε και θέσουμε σε κίνηση τη λειτουργία του έξυπνου κράτους, κινηθούμε δημιουργικά στον τομέα των νέων τεχνολογιών, στηρίξουμε με νύχια και με δόντια τον εφοπλιστικό κλάδο που συνεχίζει ακόμα και σήμερα να παράγει αξιοσύνη, πρωτοπορία και εφευρετικότητα και αξιοποιήσουμε τη γεωστρατηγική μας υπεραξία μέσα από τις δυτικές δομές άμυνας και ασφάλειας στα Βαλκάνια και στην ανατολική Μεσόγειο, τότε η μεταβολή της σημερινής κατάστασης θα είναι εντυπωσιακά γρήγορη και με αυξημένες προοπτικές επιτυχίας.
Αντιθέτως, αν θεωρήσουμε ότι η τωρινή συγκυρία θα υπάρχει εις το διηνεκές, αν πιστέψουμε ότι οι πάντες μας κατατρέχουν, αν μετατρέψουμε τη σημερινή εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση σε νόρμα ηττοπάθειας που θα περάσει στα παιδιά μας ως πολιτική κουλτούρα, τότε όχι μόνο δεν θα επιτύχουμε να βγούμε από το τέλμα, αλλά στο τέλος θα οικοδομήσουμε ένα κράτος που θα φοβάται να υφίσταται στο τρικυμιώδες διεθνές γίγνεσθαι. Ο συγκεκριμένος κίνδυνος είναι και ο πιο σοβαρός από όλους γιατί γεννά μια παθητικότητα και μια ντετερμινιστική ηττοπάθεια που ποτέ μέχρι σήμερα δεν χαρακτήρισε την εθνική και την αστική οντολογία μας.
Σπύρος Λίτσα
