Του Κώστα Ράπτη
Η απόφαση των “28” να διατηρήσουν τις κυρώσεις κατά
της Ρωσίας, παρά την εφαρμογή της εκεχειρίας που συμφωνήθηκε στο Μινσκ
για την Ανατολική Ουκρανία, καταδεικνύει, όπως προηγουμένως και η ομιλία
Obama στη Γ.Σ. των Ηνωμένων Εθνών (όπου η “ρωσική επιθετικότητα”
κατετάγη στις τρεις μεγαλύτερες απειλές για τον πλανήτη, ανάμεσα στην
επιδημία του Ebola και το Ισλαμικό Κράτος) ότι η αντιπαράθεση της Δύσης
με τη Μόσχα αποτελεί “μαραθώνιο” και όχι “σπριντ”. Για τον λόγο αυτό και
το Κρεμλίνο επιχειρεί να ενισχύσει το πολιτικό και οικονομικό του
οπλοστάσιο, ώστε να υπερβεί την περικύκλωσή του.
Το ενεργειακό “χαρτί” είναι προφανώς για την Μόσχα το πιο ισχυρό – και στον τομέα αυτό η ρωσική “αντεπίθεση” εκτυλίχθηκε τις τελευταίες ημέρες σε τρία διαφορετικά μέτωπα. Το πρώτο είναι η διαπραγμάτευση (με μεσολάβηση της Ε.Ε.) για την τροφοδοσία της Ουκρανίας με ρωσικό φυσικό αέριο, όπου η προκαταρκτική συμφωνία την οποία έσπευσε να ανακοινώσει ο επίτροπος Oettinger την περασμένη εβδομάδα, αποδείχθηκε ότι ερμηνεύεται τελείως διαφορετικά από τις δύο εμπλεκόμενες πλευρές. Σε κάθε περίπτωση, η Gazprom επιλέγει σκληρή διαπραγματευτική τακτική (ενθαρρυμένη προφανώς από το γεγονός ότι σε ορισμένους από τους “28” επικρατούν διαθέσεις υποχώρησης) και επιμένει στην αποπληρωμένη των συσσωρευμένων ουκρανικών χρεών, ύψους 5,3 δισ. δολαρίων, σε μόνο δύο δόσεις, εκ των οποίων η πρώτη θα πρέπει να καταβληθεί πριν από την αποκατάσταση της παροχής αερίου που διεκόπη τον Ιούνιο. Στο δε ζήτημα της τιμής η καλύτερη προσφορά της είναι τα 385 δολάρια ανά χίλια κυβικά μέτρα. Την ίδια στιγμή, η ροή ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη αποκαλύπτεται ότι έχει μειωθεί κατά 15% συνολικά το τρίτο τρίμηνο, σύμφωνα με το Bloomberg, και η διέλευση από την Ουκρανία κατά 54%.
Δεύτερο μέτωπο αναδεικνύεται αυτό της Αρκτικής, καθώς το Σάββατο ο επικεφαλής της Rosneft, Igor Sechin ανακοίνωσε ότι η πλατφόρμα Universitetskaya εντόπισε πετρέλαιο στη Θάλασσα Κάρα, μια περιοχή 1.200 τετραγωνικών χιλιομέτρων, όπου, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις βρίσκονται κοιτάσματα 87 δισ. βαρελιών – μεγαλύτερα από του Κόλπου του Μεξικού! Η ανακοίνωση έρχεται λίγες μέρες πριν από την 10η Οκτωβρίου, οπότε ο προνομιακός εταίρος της Rosneft, η αμερικανική ExxonMobil θα πρέπει, λόγω των κυρώσεων, να διακόψει τις εργασίες της στο ρωσικό έδαφος. Η εκμετάλλευση του νέου αυτού πετρελαϊκού Ελντοράντο, που προορίζεται να αντικαταστήσει τα σταδιακώς εξαντλούμενα σιβηριανά κοιτάσματα, αποτελεί βεβαίως μακρόπνοο εγχείρημα, το οποίο η Ρωσία δεν έχει την τεχνογνωσία να εκτελέσει χωρίς δυτική σύμπραξη. Ωστόσο, το δέλεαρ εμπνέει νευρικότητα στην ExxonMobil και την ωθεί να κινητοποιήσει το λόμπι της στη Ουάσιγκτον υπέρ του μετριασμού ή της άρσης των κυρώσεων.
Το τρίτο μέτωπο είναι αυτό της Κασπίας Θάλασσας, όπου και σημειώθηκαν το τελευταίο 24ωρο οι πιο εντυπωσιακές εξελίξεις. Στο Αστραχάν της Ρωσίας ολοκληρώθηκε η τέταρτη μέσα σε 12 χρόνια Σύνοδος Κορυφής της Κασπίας με τη συμμετοχή των προέδρων της Ρωσίας Vladimir Putin, του Τουρκμενιστάν Gurbanguly Berdymukhammedov, του Αζερμπαϊτζάν Ilham Aliyev, του Καζαχστάν Nursultan Nazarbaev και του Ιράν Hassan Rowhani. Κύριο αποτέλεσμα της Συνόδου ήταν η πολιτική συμφωνία επί μίας συνθήκης (που αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί κατά το τεχνικό της μέρος στο επόμενο ραντεβού των πέντε ηγετών στο Καζαχστάν) που αναμένεται να οριοθετήσει τις δικαιοδοσίες των κρατών πέριξ της Κασπίας σε ό,τι αφορά τα χωρικά ύδατα, τον βυθό και τα δικαιώματα αλιείας, ναυσιπλοϊας και εξόρυξης. Συμφωνήθηκε επίσης ότι δεν θα επιτρέπεται η παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων τρίτων χωρών στην Κασπία, ενώ δρομολογήθηκε και η ολοκλήρωση μέχρι τέλους του 2016 σιδηροδρομικού δακτυλίου που θα συνδέει όλα τα λιμάνια της περιοχής.
Υπενθυμίζεται ότι το νομικό καθεστώς της Κασπίας ρυθμίζεται από τις συμφωνίες του 1921 και 1940 μεταξύ Ιράν και Σοβιετικής Ένωσης, τις οποίες δεν αναγνωρίζουν τα νεώτερα κράτη του Καζαχστάν, του Τουρκμενιστάν και του Αζερμπαϊτζάν. Η διαφωνία συνίσταται στο ότι αν η Κασπία αντιμετωπισθεί ως λίμνη, η εκμετάλλευση των πόρων της θα πρέπει βάσει διεθνούς δικαίου να γίνεται με τη συναίνεση και συμμετοχή όλων των παράκτιων κρατών, ειδάλλως οι δικαιοδοσίες κατανέμονται με εφαρμογή του Δικαίου της Θάλασσας, οπότε το Καζαχστάν θα είναι ο μεγάλος κερδισμένος, ως η χώρα με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή. Η σολομώντεια συμφωνία που επιτεύχθηκε προβλέπει κοινή εκμετάλλευση πέρα από μία ζώνη 25 ναυτικών μιλίων από τις ακτές της κάθε χώρας.
Η σημασία αυτής της διευθέτησης δεν εξαντλείται μόνο στους υδρογονάνθρακες που κρύβει η ίδια η Κασπία, αλλά επεκτείνεται και στο ότι ακυρώνεται το ευφάνταστο σχέδιο Δυτικών δυνάμεων να διοχετευθεί στις αγορές το φυσικό αέριο του Τουρκμενιστάν (που διαθέτει τα τέταρτα μεγαλύτερα κοιτάσματα στον κόσμο) μέσω υποθαλάσσιου αγωγού με το Αζερμπαϊτζάν, με ταυτόχρονη παράκαμψη του Ιράν και της Ρωσίας.
Επιπλέον, σε μία συγκυρία κατά την οποία η Τεχεράνη βγαίνει σταδιακά από την απομόνωσή της και προβάλλει (όπως το έδειξε η ομιλία Rohani στην Γ.Σ. του OHE) ως “φυσικός σύμμαχος” της Δύσης στην Μέση Ανατολή και ως αναντικατάστατος εταίρος για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, ενδεχομένως δε και για μια “αλλαγή καθεστώτος” στη Δαμασκό (όπως αυτή που κατόπιν ενεργειών του Ιράν επιτεύχθηκε το καλοκαίρι στη Βαδγάτη), η Ρωσία έχει κάθε λόγο να προσπαθεί να την δελεάσει και να την δεσμεύσει σε κοινά Projects – ιδίως για την περίπτωση που ναυαγήσουν οι συνομιλίες “5+1” για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Αποτελεί άλλωστε το Ιράν έναν δυνάμει ανταγωνιστή στον ενεργειακό τομέα, όσο και αν ο Rohani διαβεβαίωσε στο Αστραχάν ότι η χώρα του δεν επιθυμεί να αντικαταστήσει τη Ρωσία στο ρόλο του προμηθευτή της Ευρώπης σε φυσικό αέριο.
Το ενεργειακό “χαρτί” είναι προφανώς για την Μόσχα το πιο ισχυρό – και στον τομέα αυτό η ρωσική “αντεπίθεση” εκτυλίχθηκε τις τελευταίες ημέρες σε τρία διαφορετικά μέτωπα. Το πρώτο είναι η διαπραγμάτευση (με μεσολάβηση της Ε.Ε.) για την τροφοδοσία της Ουκρανίας με ρωσικό φυσικό αέριο, όπου η προκαταρκτική συμφωνία την οποία έσπευσε να ανακοινώσει ο επίτροπος Oettinger την περασμένη εβδομάδα, αποδείχθηκε ότι ερμηνεύεται τελείως διαφορετικά από τις δύο εμπλεκόμενες πλευρές. Σε κάθε περίπτωση, η Gazprom επιλέγει σκληρή διαπραγματευτική τακτική (ενθαρρυμένη προφανώς από το γεγονός ότι σε ορισμένους από τους “28” επικρατούν διαθέσεις υποχώρησης) και επιμένει στην αποπληρωμένη των συσσωρευμένων ουκρανικών χρεών, ύψους 5,3 δισ. δολαρίων, σε μόνο δύο δόσεις, εκ των οποίων η πρώτη θα πρέπει να καταβληθεί πριν από την αποκατάσταση της παροχής αερίου που διεκόπη τον Ιούνιο. Στο δε ζήτημα της τιμής η καλύτερη προσφορά της είναι τα 385 δολάρια ανά χίλια κυβικά μέτρα. Την ίδια στιγμή, η ροή ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη αποκαλύπτεται ότι έχει μειωθεί κατά 15% συνολικά το τρίτο τρίμηνο, σύμφωνα με το Bloomberg, και η διέλευση από την Ουκρανία κατά 54%.
Δεύτερο μέτωπο αναδεικνύεται αυτό της Αρκτικής, καθώς το Σάββατο ο επικεφαλής της Rosneft, Igor Sechin ανακοίνωσε ότι η πλατφόρμα Universitetskaya εντόπισε πετρέλαιο στη Θάλασσα Κάρα, μια περιοχή 1.200 τετραγωνικών χιλιομέτρων, όπου, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις βρίσκονται κοιτάσματα 87 δισ. βαρελιών – μεγαλύτερα από του Κόλπου του Μεξικού! Η ανακοίνωση έρχεται λίγες μέρες πριν από την 10η Οκτωβρίου, οπότε ο προνομιακός εταίρος της Rosneft, η αμερικανική ExxonMobil θα πρέπει, λόγω των κυρώσεων, να διακόψει τις εργασίες της στο ρωσικό έδαφος. Η εκμετάλλευση του νέου αυτού πετρελαϊκού Ελντοράντο, που προορίζεται να αντικαταστήσει τα σταδιακώς εξαντλούμενα σιβηριανά κοιτάσματα, αποτελεί βεβαίως μακρόπνοο εγχείρημα, το οποίο η Ρωσία δεν έχει την τεχνογνωσία να εκτελέσει χωρίς δυτική σύμπραξη. Ωστόσο, το δέλεαρ εμπνέει νευρικότητα στην ExxonMobil και την ωθεί να κινητοποιήσει το λόμπι της στη Ουάσιγκτον υπέρ του μετριασμού ή της άρσης των κυρώσεων.
Το τρίτο μέτωπο είναι αυτό της Κασπίας Θάλασσας, όπου και σημειώθηκαν το τελευταίο 24ωρο οι πιο εντυπωσιακές εξελίξεις. Στο Αστραχάν της Ρωσίας ολοκληρώθηκε η τέταρτη μέσα σε 12 χρόνια Σύνοδος Κορυφής της Κασπίας με τη συμμετοχή των προέδρων της Ρωσίας Vladimir Putin, του Τουρκμενιστάν Gurbanguly Berdymukhammedov, του Αζερμπαϊτζάν Ilham Aliyev, του Καζαχστάν Nursultan Nazarbaev και του Ιράν Hassan Rowhani. Κύριο αποτέλεσμα της Συνόδου ήταν η πολιτική συμφωνία επί μίας συνθήκης (που αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί κατά το τεχνικό της μέρος στο επόμενο ραντεβού των πέντε ηγετών στο Καζαχστάν) που αναμένεται να οριοθετήσει τις δικαιοδοσίες των κρατών πέριξ της Κασπίας σε ό,τι αφορά τα χωρικά ύδατα, τον βυθό και τα δικαιώματα αλιείας, ναυσιπλοϊας και εξόρυξης. Συμφωνήθηκε επίσης ότι δεν θα επιτρέπεται η παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων τρίτων χωρών στην Κασπία, ενώ δρομολογήθηκε και η ολοκλήρωση μέχρι τέλους του 2016 σιδηροδρομικού δακτυλίου που θα συνδέει όλα τα λιμάνια της περιοχής.
Υπενθυμίζεται ότι το νομικό καθεστώς της Κασπίας ρυθμίζεται από τις συμφωνίες του 1921 και 1940 μεταξύ Ιράν και Σοβιετικής Ένωσης, τις οποίες δεν αναγνωρίζουν τα νεώτερα κράτη του Καζαχστάν, του Τουρκμενιστάν και του Αζερμπαϊτζάν. Η διαφωνία συνίσταται στο ότι αν η Κασπία αντιμετωπισθεί ως λίμνη, η εκμετάλλευση των πόρων της θα πρέπει βάσει διεθνούς δικαίου να γίνεται με τη συναίνεση και συμμετοχή όλων των παράκτιων κρατών, ειδάλλως οι δικαιοδοσίες κατανέμονται με εφαρμογή του Δικαίου της Θάλασσας, οπότε το Καζαχστάν θα είναι ο μεγάλος κερδισμένος, ως η χώρα με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή. Η σολομώντεια συμφωνία που επιτεύχθηκε προβλέπει κοινή εκμετάλλευση πέρα από μία ζώνη 25 ναυτικών μιλίων από τις ακτές της κάθε χώρας.
Η σημασία αυτής της διευθέτησης δεν εξαντλείται μόνο στους υδρογονάνθρακες που κρύβει η ίδια η Κασπία, αλλά επεκτείνεται και στο ότι ακυρώνεται το ευφάνταστο σχέδιο Δυτικών δυνάμεων να διοχετευθεί στις αγορές το φυσικό αέριο του Τουρκμενιστάν (που διαθέτει τα τέταρτα μεγαλύτερα κοιτάσματα στον κόσμο) μέσω υποθαλάσσιου αγωγού με το Αζερμπαϊτζάν, με ταυτόχρονη παράκαμψη του Ιράν και της Ρωσίας.
Επιπλέον, σε μία συγκυρία κατά την οποία η Τεχεράνη βγαίνει σταδιακά από την απομόνωσή της και προβάλλει (όπως το έδειξε η ομιλία Rohani στην Γ.Σ. του OHE) ως “φυσικός σύμμαχος” της Δύσης στην Μέση Ανατολή και ως αναντικατάστατος εταίρος για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, ενδεχομένως δε και για μια “αλλαγή καθεστώτος” στη Δαμασκό (όπως αυτή που κατόπιν ενεργειών του Ιράν επιτεύχθηκε το καλοκαίρι στη Βαδγάτη), η Ρωσία έχει κάθε λόγο να προσπαθεί να την δελεάσει και να την δεσμεύσει σε κοινά Projects – ιδίως για την περίπτωση που ναυαγήσουν οι συνομιλίες “5+1” για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Αποτελεί άλλωστε το Ιράν έναν δυνάμει ανταγωνιστή στον ενεργειακό τομέα, όσο και αν ο Rohani διαβεβαίωσε στο Αστραχάν ότι η χώρα του δεν επιθυμεί να αντικαταστήσει τη Ρωσία στο ρόλο του προμηθευτή της Ευρώπης σε φυσικό αέριο.
Πηγή:www.capital.gr
