kapopoulos@pegasus.gr
«Μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες», το μεγαλεπήβολο αυτό σύνθημα του τότε υπουργού Εξωτερικών και νυν πρωθυπουργού της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου σφράγισε μαζί με το βιβλίο με τίτλο «Στρατηγικό Βάθος» και τη φιλόδοξη, αν μη τι άλλο, σε επικοινωνιακό επίπεδο πολιτική του Ερντογάν. Σήμερα και τα δύο συνθήματα μάλλον ως κακεντρεχές αντιτουρκικό ανέκδοτο μπορούν να καταγραφούν.
Για να μην αδικούμε όμως τους Ερντογάν ?Νταβούτογλου, η περίφημη φράση «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες» ελέχθη σε μια άλλη εποχή που τώρα θυμίζει μακρινό παρελθόν.
Ήταν τότε που ο Ερντογάν και ο Ασαντ περνούσαν μαζί τις θερινές τους διακοπές, τότε που οι πρώτες κυρίες έβγαιναν παρέα στην αγορά και όχι μόνον. Ο νυν Σουλτάνος και τότε Πασάς που ζητά την ανατροπή του πρώην αδελφού του Μπασάρ είχε προτείνει Τελωνειακή Ενωση και Ελεύθερη Διακίνηση χωρίς διαβατήρια ανάμεσα στις δύο χώρες. Κάνοντας μάλιστα λογοπαίγνιο με την τουρκική ονομασία της Δαμασκού που είναι Σαμ, είπε ότι αν στην Ευρώπη έχουν κάνει τη Ζώνη Σέγκεν, εγώ και ο αδελφός μου Μπασάρ θα φτιάξουμε τη Ζώνη Σαμγκεν!
Την ίδια εποχή ο Ερντογάν έκανε τα πρώτα δειλά ανοίγματα στο Κουρδικό, έψαχνε να βρει μεθόδευση αποκατάστασης σχέσεων με την Αρμενία, επικοινωνούσε με το Ιράν που οι ΗΠΑ το ήθελαν σε διεθνή καραντίνα και συντηρούσε ένα καλό κλίμα διαλόγου και επικοινωνίας με την Αθήνα, τόσο με την κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή, όσο και με την κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου. Τότε λοιπόν τα «μηδενικά προβλήματα» φάνταζαν ως Ρεαλπολιτίκ, ως σύγχρονη επανέκδοση της γνωστής ρήσης του Κεμάλ «Ειρήνη στη χώρα, ειρήνη στον κόσμο», μια επιγραφή που μαζί με το «Είμαι υπερήφανος να λέω ότι είμαι Τούρκος» κοσμεί δημόσια κτίρια αλλά και τις αναρίθμητες προτομές του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας.
Ειδυλλιακή εικόνα
Oταν Ασαντ και Ερντογάν ήταν... αδέρφια
Στο σημείο αυτό αρχίζει η διολίσθηση του Ερντογάν σε ένα χωρίς προηγούμενο τυχοδιωκτισμό, που σήμερα έχει οδηγήσει την Αγκυρα σε πρωτοφανή στα ιστορικά χρονικά διεθνή και περιφερειακή απομόνωση, που δεν είχε γνωρίσει ούτε καν η Οθωμανική Αυτοκρατορία στην τερματική φάση της παρακμής της.
Το τέλος των... ψευδαισθήσεων
Το αδιέξοδο της πολιτικής Ερντογάν - Νταβούτογλου με όλους τους γείτονες
Αρκεί μια καταγραφή χωρίς ιδιαίτερο σχολιασμό, για να συλλάβουμε το αδιέξοδο των Ερντογάν - Νταβούτογλου:
- Με το Ισραήλ οι σχέσεις βρίσκονται σε μηδενικό επίπεδο και έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα. Αν διεκδικείς τον ρόλο του Σελίμ του νικητή των Σιιτών και του πορθητή της Δαμασκού, της Ιερουσαλήμ και του Καΐρου, πρέπει τουλάχιστον σε επικοινωνιακό επίπεδο να συντηρείς μια σκληρή ρητορική κατά του Ισραήλ. Επιπλέον η Χαμάς στη Γάζα είναι η μόνη ομογάλακτη του ΑΚΡ κυβερνητική εξουσία στη Μέση Ανατολή.
- Με την Αίγυπτο ίδιο, αν όχι χειρότερο, κλίμα από ό,τι με το Ισραήλ. Ο Ερντογάν καταγγέλλει τον Σίσι ως στυγνό δικτάτορα και ανοίγει μέτωπο όχι μόνον με την Ουάσιγκτον, αλλά και τη Μόσχα, που τον στηρίζουν αλλά και με τη Σαουδική Αραβία. Η Τουρκία και το Κατάρ είναι πλέον στον Αραβομοσουλμανικό Κόσμο οι μόνοι υποστηρικτές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
- Η σύγκρουση με Ριάντ και Εμιράτα στην Αίγυπτο οροθέτησε ως λυκοσυμμαχία τη συνεργασία μαζί τους στην ενίσχυση των κάθε λογής Τζιχαντιστών στη Συρία. Άλλωστε για τη Σαουδική Αραβία και τα αυταρχικά, με σχετική εξαίρεση το Κατάρ, Εμιράτα, κινήματα τύπου ΑΚΡ ή Μουσουλμανικής Αδελφότητας είναι θανάσιμοι αντίπαλοι, καθώς συνδυάζουν το Ισλάμ και έναν σχετικό εκδημοκρατισμό.
- Αν με το Ιράν την εποχή της απομόνωσης της Τεχεράνης η προθυμία του Ερντογάν να παίξει ρόλο μεσολαβητή με τις ΗΠΑ και τη Δύση είχε κάποιο αντίκρισμα, σήμερα με δεδομένη την ταχύτατη προσέγγιση Τεχεράνης - ΗΠΑ και με δεδομένες επίσης τις προθέσεις της Τουρκίας να συγκροτήσει σουνιτικό κράτος σε τμήματα της Συρίας και του Ιράκ, οι σχέσεις είναι ήδη στο επίπεδο του ανταγωνισμού και της αμοιβαίας καχυποψίας, με ανοικτό το ενδεχόμενο συγκρουσιακής μετεξέλιξής τους.
- Σε ό,τι αφορά την Ρωσία, ενεργειακό και εμπορικό σημαντικό εταίρο της Τουρκίας, η άψογη στάση του Ερντογάν στη σύγκρουση στην Ουκρανία δεν διασφαλίζει από μόνη της προσέγγιση με τη Μόσχα. Στη Συρία και στο λιμάνι του Ταρτούς βρίσκεται η μοναδική βάση της Ρωσίας στη Μεσόγειο και η πολιτική Ερντογάν στην περιοχή απειλεί ζωτικά συμφέροντα της Μόσχας. Επιπλέον το Κρεμλίνο έχει προωθήσει στενή συνεργασία με την Αίγυπτο αλλά και το Ισραήλ και κυρίως και πάνω από όλα επιδιώκει μια συνεργασία με τις ΗΠΑ στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή, για να αποτρέψει δραστηριοποίηση των Τζιχαντιστών στον Νότιο Καύκασο, στο Νταγκεστάν και στην Τσετσενία, αλλά και στην υπόλοιπη τουρκόφωνη και μουσουλμανική πρώην Σοβιετική Κεντρική Ασία. Επιπλέον η Μόσχα φαίνεται να επιδιώκει τη χαλάρωση της πίεσης της Ουάσιγκτον στην Ουκρανία, με αντάλλαγμα την εποικοδομητική συνεργασία μαζί της στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή και τη Νοτιοδυτική Ασία. Ετσι τα νεοθωμανικά οράματα του Ερντογάν για σουνιτική κυριαρχία απειλούν ευθέως ζωτικά συμφέροντα της Μόσχας.
- Σε ό,τι αφορά τις ΗΠΑ, έχουν πλέον συνειδητοποιήσει ότι η Τουρκία του Ερντογάν δεν ενδιαφέρεται να ενταχθεί στην αμερικανική ατζέντα για την ευρύτερη περιοχή, αλλά έχει δική της ατζέντα, στην οποία καλούνται να προσαρμοσθούν η Ουάσιγκτον και η Ε.Ε. Αλλωστε, όταν ο Ερντογάν λέει ευθέως ότι προτεραιότητά του είναι η καταπολέμηση της κουρδικής τρομοκρατίας και η ανατροπή του Ασαντ, τι άλλο εννοεί; Οταν απαγορεύει στο ΡΚΚ να προστρέξει στην υπεράσπιση του Κομπάνι και όταν μετά τη ρήξη πολεμοφοδίων από τις ΗΠΑ στη μαρτυρική πόλη δέχεται εκ των πραγμάτων να διευκολύνει τη μετάβαση Κούρδων Πεσμεργκά του Βορείου Ιράκ, είναι φανερό ότι υποχωρεί μεν για να αποφύγει ανοικτή σύγκρουση, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν βρίσκεται στο ίδιο στρατόπεδο με τις ΗΠΑ, τη Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα και την Ιορδανία.
- Ιδια δυναμική απομόνωσης και με τις προκλήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Εκτός από την ένταση στις σχέσεις με την Αθήνα και τη Λευκωσία, αλλά και τις αρνητικές παρενέργειες στη διαπραγμάτευση με την Ε.Ε. -που είναι στην ουσία κλινικά νεκρή εδώ και καιρό- οι τυχοδιωκτισμοί του «Μπαρμπαρός» ανοίγουν πρόσθετα μέτωπα, με το Ισραήλ, τις ΗΠΑ, αλλά και με τη Ρωσία.
Από το 1926 και μετά όταν η Τουρκία παραιτήθηκε από τη διεκδίκηση της περιοχής της Μοσούλης στο Βόρειο Ιράκ και με εξαίρεση την αρπαγή από την υπό Γαλλική Διοίκηση Συρία το 1938, της περιοχής της Αλεξανδρέττας, η Άγκυρα υπήρξε μια συντηρητική δύναμη υπέρ του status quo.
Ο Ερντογάν έπαιξε με τη φωτιά: Την ώρα που έκανε τολμηρά ανοίγματα στους Κούρδους εντός και εκτός συνόρων δυναμιτίζει την ενότητα της Συρίας και του Ιράκ. Σήμερα πληρώνει αυτό τον τυχοδιωκτισμό με πρωτοφανή διεθνή και περιφερειακή απομόνωση. Αύριο είναι πολύ πιθανόν να έχει να αντιμετωπίσει νέα ένοπλη εξέγερση του ΡΚΚ στη Νοτιοανατολική Περιοχή της χώρας, αλλά και τρομοκρατική δράση των Τζιχαντιστών εντός συνόρων.
