Του Γιώργου Καπόπουλουkapopoulos@pegasus.gr
Η εικόνα σοκάρει και τα λόγια τρομάζουν. Πρώτα η εικόνα του τουρκικού στρατού που αντί να παρέμβει εκτός συνόρων για να βοηθήσει τους πολιορκημένους Κούρδους στο Κομπάνι της Συρίας δίπλα στη μεθόριο, αντί να επιτρέψει στους μαχητές του ΡΚΚ από τη Νοτιοανατολική Τουρκία αλλά και την Κοιλάδα Καντίλ του Βορείου Ιράκ να βοηθήσουν τα αδέλφια τους, χτύπησε εντός συνόρων με τους βομβαρδισμούς θέσεις του ΡΚΚ, παραβιάζοντας μια εκεχειρία δύο και πλέον χρόνων και θέτοντας σε κίνδυνο τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις.
Όμως τη στήριξη των Κούρδων στο Κομπάνι από τον τουρκικό στρατό είχαν ζητήσει με επίταση και έμφαση οι ΗΠΑ, ταυτόχρονα με την ενεργοποίηση της αεροπορικής βάσης του Ινστσιρλίκ, μια κίνηση με μεγάλη επιχειρησιακή αλλά και συμβολική σημασία.Ετσι η απόφαση της Αγκύρας αντί να στηρίξει τους Κούρδους στο Κομπάνι να βομβαρδίσει το ΡΚΚ εντός Τουρκίας είναι πρόκληση προς τις ΗΠΑ, με την άρνηση διάθεσης της βάσης του Ιντσιρλίκ να ολοκληρώνει το σκηνικό αντιπαράθεσης δύο πρώην συμμάχων.
Η πολιτική των Ερντογάν-Νταβούτογλου εντός και εκτός συνόρων στο Κουρδικό έχει ναυαγήσει. Στο εσωτερικό, από τις μεγάλες προσδοκίες του διαλόγου με τον Οτσαλάν για πολιτική λύση, έχουμε ολική επαναφορά στις πολεμικές συγκρούσεις του παρελθόντος, που ήταν η πάγια συνταγή αντιμετώπισης του Κουρδικού, από το Κεμαλικό Κατεστημένο - Βαθύ Κράτος.
Εκτός συνόρων η Τουρκία, αφού διατάραξε τις σχέσεις της με το Ισραήλ, στάθηκε απέναντι στο στρατιωτικό καθεστώς της Αιγύπτου και στήριξε με κάθε δυνατό τρόπο κάθε οργάνωση που πολεμούσε τον Ασαντ στη Συρία, τώρα βρίσκεται σε μετωπική αντιπαράθεση με την πολιτική των ΗΠΑ στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή και θα μπορούσε να συγκρουσθεί και με την Τεχεράνη, αλλά και να καταγράψει σοβαρές τριβές στις σχέσεις της με τη Μόσχα.
Από την άλλη μεριά, στην Αγκυρα, δεν ήθελαν με κανένα τρόπο το de facto ανεξάρτητο κουρδικό Βόρειο Ιράκ να θέσει υπό τον έλεγχό του τη Μοσούλη και το Κιρκούκ με τα τεράστια σε ποσότητα και υψηλής ποιότητας κοιτάσματα πετρελαίου και μετά την έναρξη της εμφύλιας σύγκρουσης στη Συρία το 2011, να μην ενωθεί η κουρδική οντότητα του Βορείου Ιράκ με την κουρδική Βορειοανατολική Συρία, τη δημιουργία της οποίας προώθησε ο Ασαντ, πρώτον, για να ανακόψει τους Τζιχαντιστές και δεύτερον, για να δημιουργήσει μια ασπίδα απέναντι σε ενδεχόμενη εισβολή της Τουρκίας.
ΟΙ ΤΖΙΧΑΝΤΙΣΤΕΣ
Ολους τους παραπάνω στόχους υπηρετούσε η δημιουργία, η εκπαίδευση, ο εξοπλισμός και η χρηματοδότηση των Τζιχαντιστών, που με κύριο χρηματοδότη τα κράτη της Αραβικής Χερσονήσου λειτουργούσε υπό τον συντονισμό της Τουρκίας λόγω γεωγραφικής εγγύτητας με το θέατρο των συγκρούσεων.Ολα τα παραπάνω ήταν απολύτως συμβατά με τη συμμαχική συνεργασία με τις ΗΠΑ από την άνοιξη του 2011 μέχρι το φθινόπωρο του 2013.
Στο διάστημα αυτό, ο κοινός παρονομαστής των συγκρουόμενων σε άλλα πεδία στοχεύσεων, των ΗΠΑ, του Ισραήλ, της Τουρκίας και των κρατών της Αραβικής Χερσονήσου, δεν ήταν άλλος από τον τερματισμό της επιρροής του Ιράν στη Μέση Ανατολή, ένα στόχος που προϋπέθετε την πτώση του Μπααθικού Αλαουιτικού Καθεστώτος Ασαντ στη Δαμασκό. Όλα άλλαξαν ή μάλλον άρχισαν να αλλάζουν από την άνοιξη του 2013, όταν Ουάσιγκτον και Τεχεράνη άρχισαν μυστικές διαπραγματεύσεις στο Ομάν, με στόχο μια πλήρη και συνολική εξομάλυνση των διμερών σχέσεων.
Στο σημείο αυτό φάνηκε να χάνεται ο κοινός παρονομαστής ζωτικών συμφερόντων των ΗΠΑ με την Τουρκία και τα κράτη της Αραβικής Χερσονήσου. Η Ουάσιγκτον άρχισε να πιέζει τους εταίρους της να διακόψουν την ενίσχυση των Τζιχαντιστών και ακόμη περισσότερο να τους θέσουν υπό έλεγχο.
Το σκηνικό άρχισε να τίθεται εκτός ελέγχου από τον περασμένο Ιούνιο, όταν άρχισε η προέλαση των Τζιχαντιστών με την κατάληψη της Μοσούλης και την προώθηση του μετώπου των πολεμικών συγκρούσεων στα περίχωρα της Βαγδάτης.
Η επέμβαση των ΗΠΑ άρχισε με βομβαρδισμούς στο Ιράκ, που στη συνέχεια επεκτάθηκαν στη Συρία και δεν μπόρεσε, όπως ήταν αναμενόμενο, να αλλάξει τα δεδομένα στο πεδίο της μάχης. Τη σκληρή αλήθεια την γνωρίζουν όλοι.
Οι Κούρδοι Πεσμεργκά του Βορείου Ιράκ δεν επαρκούν για να αναχαιτίσουν και πολύ περισσότερο να συντρίψουν τους Τζιχαντιστές. Χρειάζεται παρέμβαση και εμπλοκή όχι ανταρτών, αλλά τακτικού στρατού, με τρεις δυνατές επιλογές:
- Πρώτον, τον τουρκικό στρατό, με την
Αγκυρα, όμως, να έχει δηλώσει ότι ενδιαφέρεται για την εγκαθίδρυση ζώνης
ασφαλείας βάθους τριάντα χιλιομέτρων εντός της Συρίας. Το σενάριο
πλήρους στρατιωτικής εμπλοκής από τουρκικής πλευράς δεν θα αποβλέπει
στην αποδυνάμωση-εξουδετέρωση του ISIS, αλλά στην ανατροπή του Ασαντ.
-
Δεύτερον δυνάμεις του Ιράν -φρουρά της Επανάστασης ή τακτικός στρατός-
που επιχειρησιακά μεν θα ήταν πολύτιμη βοήθεια στη κυβέρνηση του Ιράκ,
αλλά πολιτικά θα ήταν καταστροφή, καθώς θα επικύρωνε τον θρησκευτικό
χαρακτήρα της σύγκρουσης ως πόλεμο Σουνιτών εναντίον των Σιιτών.
- Τρίτη εκδοχή η παρουσία αμερικανικών χερσαίων δυνάμεων, ένα ενδεχόμενο που δεν μπορεί να αποκλεισθεί. Μιλάμε όμως για περιορισμένη παρουσία, με πρόσχημα την προστασία της εκεί πρεσβείας των ΗΠΑ και άλλων αμερικανικών υπηρεσιών, η οποία και αυτή θα φέρει σε δύσκολη θέση τους Σιίτες ως συνεργαζόμενων με άπιστους σταυροφόρους.
Μετωπική σύγκρουση του Ερντογάν με τις ΗΠΑ
Το Ιράν προβάλλει ως ο επερχόμενος προνομιακός εταίρος των ΗΠΑ στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή
Η Τουρκία των Ερντογάν - Νταβούτογλου δεν είναι η μόνη δύναμη της
περιοχής που γνωρίζει κρίση στις σχέσεις με τις ΗΠΑ. Ίδιο σκηνικό
καταγράφηκε και πέρσι με τη Σαουδική Αραβία, με το σαουδαραβικό λόμπι
στην Ουάσιγκτον να κάνει ό,τι μπορεί για να βραχυκυκλώσει τις
διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-Ιράν. Όμως επειδή τα κοινά συμφέροντα
Ουάσιγκτον-Ριάντ δεν περιορίζονται στη Μέση Ανατολή, αλλά αφορούν και
την παγκόσμια πετρελαϊκή αγορά, οι Σαουδάραβες, στη συνέχεια και τα
υπόλοιπα κράτη του Κόλπου, με εξαίρεση το Κατάρ, αποφάσισαν πρώτον, να
μην αντιπαρατεθούν με τις ΗΠΑ και δεύτερον, να αποκαταστήσουν τον δικό
τους δίαυλο επικοινωνίας με το Ιράν.Δίπλα στην Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία υπάρχει και τρίτος δυσαρεστημένος, το Ισραήλ, του Νετανιάχου, που εξακολουθεί να διακηρύττει και μάλιστα από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη ότι το Ιράν είναι μεγαλύτερος κίνδυνος από τους Τζιχαντιστές, για τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή.
Από τους τρεις δυσαρεστημένους, η Τουρκία είναι η πιο αδιάλλακτη και προκλητική απέναντι στις ΗΠΑ, διακηρύττει ότι έχει τη δική της Ατζέντα και ότι αν δεν μπορεί να την επιβάλλει, τουλάχιστον μπορεί να εκβιάσει ανταλλάγματα για να μην παρεμποδίσει την αμερικανική ατζέντα.
Βρισκόμαστε μπροστά σε μια εντυπωσιακή και πλήρη αλλαγή σκηνικού: το Ιράν προβάλλει σαν ο επερχόμενος προνομιακός εταίρος των ΗΠΑ στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή, αλλά και στη Νοτιοδυτική Ασία, με την Τουρκία να επιλέγει την τακτική των παρενοχλήσεων, ένα μήνυμα προς την Ουάσιγκτον ότι τίποτε δεν μπορεί να γίνει ερήμην της και το Ισραήλ βυθισμένο στη χειρότερη απομόνωση της ιστορίας του.
Ο Ερντογάν αρέσκεται σε ιστορικές αναφορές, καθώς ταυτίζεται με τον Σουλτάνο Σελίμ τον Πρώτο που κατέκτησε στις αρχές του 16ου αιώνα τη Δαμασκό, τη Βαγδάτη, την Ιερουσαλήμ και το Κάιρο και έκανε ένα βήμα παραπάνω, ταυτίζοντας τον ρόλο και την παρέμβαση των ΗΠΑ και των άλλων δυτικών συμμάχων τους με τον Λόρενς της Αραβίας. Η γοητεία όμως που ασκεί στον Πασά και νυν Σουλτάνο Ερντογάν το οθωμανικό παρελθόν μπορεί να γίνει μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία στην αρνητική της πλευρά.
Από την πολιορκία της Βιέννης και μετά κάθε φορά που ξεσπούσε μια κρίση στα Βαλκάνια ή στη Μέση Ανατολή η επικράτεια του οθωμανικού κράτους συρρικνωνόταν συνεχώς.
Σήμερα, με τα συνθήματα «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες» και «στρατηγικό βάθος στη Μέση Ανατολή» του Νταβούτογλου να είναι ειρωνική αντίστιξη με μια επί τόπου εμπλοκή της Αγκυρας που φαίνεται αδιέξοδο, μπορεί να τεθεί το ερώτημα αν η εμπλοκή της Τουρκίας στη Συρία από το 2011 και μετά θα έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια του ελέγχου των εξελίξεων στο Κουρδικό εντός και εκτός συνόρων.
