ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΕΛΛΙΣ
Παρά την οικονομική κρίση ο ρόλος της
Ελλάδας στη λειτουργία του ΝΑΤΟ παραμένει κρίσιμος, επισημαίνει σε
συνέντευξή του στην «Κ» ο βοηθός γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Θρασύβουλος
Σταματόπουλος, λίγες ημέρες πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της Συμμαχίας
στην Ουαλία, την πρώτη στην οποία θα συμμετάσχει ο Αντώνης Σαμαράς. Η
προηγούμενη είχε διεξαχθεί τον Μάιο του ’12, στο Σικάγο, λίγες μόλις
εβδομάδες προτού αναλάβει πρωθυπουργός. Ο κ. Σαμαράς δεν αποκλείεται να
έχει την ευκαιρία σύντομων επαφών με τον Αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ
Ομπάμα, όπως και τον Ταγίπ Ερντογάν.Στην κορυφή της ατζέντας θα βρεθεί η ρήξη με τη Μόσχα που απειλεί να βυθίσει την ανθρωπότητα σε έναν νέο «Ψυχρό Πόλεμο» και η μορφή που θα πάρει η δομή του ΝΑΤΟ ώστε να αντιμετωπίσει τη ρωσική συμπεριφορά που εκλαμβάνεται ως επιθετική. Καθώς οι σχέσεις επιδεινώνονται ραγδαία, το ΝΑΤΟ εξετάζει την ενίσχυση δυνάμεων, τη μεταφορά υλικού και τον επαναπροσδιορισμό στόχευσης συγκεκριμένων οπλικών συστημάτων. Ο κ. Σταματόπουλος, που είναι ο πρώτος Ελληνας που αναλαμβάνει βοηθός γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, μεταφέρει την αγανάκτηση που επικρατεί στους κόλπους της Συμμαχίας και μιλά για «φθίνουσες» πιθανότητες αποκατάστασης των σχέσεων. Παράλληλα, υπογραμμίζει ότι η Συμμαχία έχει αποφασίσει με τον πλέον «απόλυτο» τρόπο ότι θα απευθύνει πρόσκληση στα Σκόπια για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων μόνο εφόσον προηγουμένως έχει επιλυθεί το ζήτημα της ονομασίας, μιλά για την ανησυχία που προκαλούν οι τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους» και τονίζει ότι η λύση του Κυπριακού θα ενισχύσει την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
– Πόσο σημαντική είναι η ελληνική συμβολή στην άμυνα της Ευρώπης;
– Η Ελλάδα, η οποία είναι μέλος του ΝΑΤΟ για περισσότερο από έξι δεκαετίες, διαθέτει ακόμα και σήμερα μια από τις μεγαλύτερες ένοπλες δυνάμεις των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ, είτε μιλάμε για στρατό ξηράς είτε για ναυτικό ή αεροπορία. Κατά καιρούς έχει ειπωθεί ότι, από άποψης ποσοστών, η συνεισφορά της Ελλάδας σε επιχειρήσεις δεν ήταν πάντα η μεγαλύτερη. Αλλά δεν μπορούμε να συγκρίνουμε τις συνεισφορές των κρατών με ποσοστά μόνο. Για παράδειγμα, αν μια χώρα διαθέτει στρατό 300 ανδρών και διαθέτει 30 σε νατοϊκές επιχειρήσεις, συνεισφέρει το 10% του συνόλου των δυνάμεών της. Ο αριθμός αυτός όμως δεν είναι συγκρίσιμος με μια χώρα που διαθέτει ένα στρατό 100.000 ανδρών και διαθέτει 1.000 σε νατοϊκές επιχειρήσεις, και άρα σε ποσοστά συνεισφέρει μόνο 1% του συνόλου των δυνάμεών της.
– Η οικονομική κρίση έχει περιορίσει τον ρόλο της χώρας;
– Η κρίση είχε αναπόφευκτα μια άμεση επίπτωση στη δυνατότητα της χώρας να συμμετάσχει σε επιχειρήσεις είτε υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ είτε της Ε.Ε. ή του ΟΗΕ. Αλλά τούτο δεν είχε επίπτωση στο πολιτικό και γεωστρατηγικό βάρος της χώρας. Η χρήση ελληνικών αεροπορικών και ναυτικών βάσεων κατά τη διάρκεια της επιχείρησης στη Λιβύη το 2011 αποτελεί απόδειξη. Παράλληλα, θα πρέπει να τονιστεί ότι, αν και οι αμυντικές δαπάνες της χώρας μειώθηκαν σημαντικά τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα εξακολουθεί, μαζί με τις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία και την Εσθονία, να αποτελεί μέρος μιας μικρής ομάδας χωρών που δαπανούν πάνω από το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Μόνο και μόνο για τον λόγο αυτό, η φωνή της Ελλάδας έχει ειδικό βάρος.
Mήνυμα στη Μόσχα
– Πόσο έχουν επιδεινωθεί οι σχέσεις με τη Ρωσία;
– Οι εξελίξεις στην Ουκρανία από τον περασμένο Μάρτιο μέχρι σήμερα έχουν αναμφισβήτητα επηρεάσει τις σχέσεις του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία, αλλά και τον αμυντικό σχεδιασμό της Συμμαχίας. Η Ρωσία αποτελούσε μέχρι και πριν από λίγους μήνες έναν από τους βασικότερους εταίρους του ΝΑΤΟ. Το Συμβούλιο ΝΑΤΟ-Ρωσίας, το οποίο δημιουργήθηκε το 2002 και στο οποίο συμμετέχουν ισότιμα οι 28 χώρες του ΝΑΤΟ και η Ρωσία, αποτελούσε το καθοδηγητικό όργανο της πρακτικής συνεργασίας, αλλά και, κυρίως, ένα πλαίσιο πολιτικού διαλόγου. Οι πρόσφατες εξελίξεις και ιδιαίτερα η παράνομη κατοχή και προσάρτηση της Κριμαίας επηρέασαν καταλυτικά τις σχέσεις μας.
Οι υπ. Εξωτερικών των 28 χωρών-μελών του ΝΑΤΟ αποφάσισαν τον περασμένο Απρίλιο να διακόψουν το σύνολο της πρακτικής συνεργασίας, αλλά να διατηρήσουν τον πολιτικό διάλογο σε υψηλό επίπεδο. Ο σκοπός της απόφασης ήταν αφενός να δοθεί ένα ξεκάθαρο μήνυμα αποδοκιμασίας των ρωσικών ενεργειών και αφετέρου να διατηρηθεί ένας δίαυλος επικοινωνίας. Η απόφαση επιβεβαιώθηκε τον περασμένο Ιούνιο και αναμένουμε να υιοθετηθεί και σε επίπεδο ηγετών στη Σύνοδο Κορυφής. Ο απώτερος στόχος είναι οι σχέσεις αυτές να αποκατασταθούν, εφόσον βέβαια η Ρωσία σεβαστεί τους βασικούς κανόνες του διεθνούς δικαίου και τα πράγματα επανέλθουν στην προ της κρίσης κατάσταση. Υπό το φως των τελευταίων εξελίξεων, δυστυχώς οι πιθανότητες για την αποκατάσταση των σχέσεων αυτών εμφανίζονται φθίνουσες. Την Παρασκευή, το Συμβούλιο του ΝΑΤΟ, σε έκτακτη συνεδρίαση, ενημερώθηκε για τις ιδιαίτερα ανησυχητικές εξελίξεις στη Νοτιοανατολική Ουκρανία. Εν συνεχεία, συναντήθηκε με τον Ουκρανό πρέσβη στο ΝΑΤΟ και εξέφρασε την υποστήριξή του στις ουκρανικές αρχές.
– Τα επόμενα βήματα του ΝΑΤΟ;
– Η Συμμαχία θα υιοθετήσει στη Σύνοδο Κορυφής ένα «Σχέδιο Δράσης Ετοιμότητας», το οποίο θα απαντά στο νέο περιβάλλον ασφαλείας και αντλεί την έμπνευσή του από τις εξελίξεις στην περιοχή και εν γένει τη ρωσική στάση, αλλά δεν στρέφεται εναντίον καμίας χώρας. Είναι ένα σχέδιο αμιγώς αμυντικό, το οποίο θα παράσχει διαβεβαιώσεις ασφαλείας κυρίως στους ανατολικούς συμμάχους
– Πόσο θα βοηθήσει η λύση του Κυπριακού στην καλύτερη λειτουργία της άμυνας της Ευρώπης;
– Η επίλυση του Κυπριακού θα προσέφερε αναμφισβήτητα αρκετά πλεονεκτήματα στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, κυρίως μέσω της περαιτέρω αξιοποίησης των προοπτικών στις σχέσεις του ΝΑΤΟ με την Ε.Ε. Ομως, ακόμη και αν επιλυθεί το Κυπριακό, οι σχέσεις ΝΑΤΟ-Ε.Ε. δεν θα μεταμορφωθούν από τη μία μέρα στην άλλη. Το Κυπριακό είναι η κορυφή του παγόβουνου. Υπάρχουν πολλά άλλα θεμελιώδη ζητήματα, τα οποία προς το παρόν δεν έρχονται στην επιφάνεια γιατί διάφορες χώρες αρέσκονται να κρύβονται πίσω από το Κυπριακό. Το περιβάλλον ασφαλείας στην Ανατ. Μεσόγειο έχει αλλάξει και συνεχίζει να αλλάζει ριζικά από το 1974 μέχρι τώρα. Εχοντας υπ’ όψιν την κατάσταση στη Συρία, το Ιράκ, τους Κούρδους στις χώρες αυτές, τις ευαίσθητες ισορροπίες στον Λίβανο και την Ιορδανία, και βεβαίως την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, το Κυπριακό έρχεται ίσως σε δεύτερη μοίρα και, δυστυχώς, η επίλυσή του έχει πάψει να αποτελεί προτεραιότητα, παρά το πρόσφατο αμερικανικό ενδιαφέρον.
Απόσυρση από Αφγανιστάν
– Πού βρίσκεται η διαδικασία απόσυρσης από το Αφγανιστάν;
– Στη Σύνοδο Κορυφής θα γίνει η τελευταία συνάντηση σε αυτό το επίπεδο των εκπροσώπων των σχεδόν πενήντα χωρών που απαρτίζουν τη Διεθνή Δύναμη Σταθεροποίησης και Βοηθείας (ISAF), που βρίσκεται υπό νατοϊκή διοίκηση από το 2003 και η οποία θα τερματιστεί στο τέλος του χρόνου. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη πολυεθνική δύναμη που συγκροτήθηκε τα τελευταία 70 χρόνια. Πάντως, ο τερματισμός της επιχείρησης δεν θα σημάνει και το τέλος της νατοϊκής παρουσίας στη χώρα. Το ΝΑΤΟ θα αναπτύξει μία εκπαιδευτική αποστολή, η οποία, εφόσον το νομικό της καθεστώς έχει καθοριστεί μέχρι τότε, θα ξεκινήσει την 1η Ιανουαρίου 2015. Το ΝΑΤΟ θα συνεχίσει επίσης να συνεισφέρει στην οικονομική ενίσχυση του αφγανικού στρατού και θα προωθήσει μια νέα διαρκή εταιρική σχέση με τη χώρα.
– Πόσο ανησυχεί το ΝΑΤΟ για την ενίσχυση του «Ισλαμικού Κράτους»;
– Οι εξελίξεις στο Ιράκ και τη Συρία, όπου έχει εξαπλωθεί το αυτοαποκαλούμενο «Ισλαμικό Κράτος», αποτελούν πηγή αποσταθεροποίησης όλης της περιοχής. Πρόκειται για αδίστακτους τρομοκράτες. Η εδραίωσή τους στην περιοχή, καθώς και η πιθανή εξάπλωση της ιδεολογίας τους σε άτομα ή μέσω ατόμων τα οποία έχουν ασπαστεί την τρομοκρατική ιδεολογία και ζουν στις χώρες μας αποτελεί άμεση απειλή για όλες τις δυτικές χώρες, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης. Βεβαίως, η αποτελεσματική αντιμετώπιση της απειλής δεν μπορεί να γίνει με στρατιωτικά μέσα μόνο. Μεσοπρόθεσμα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν τα αίτια της ενδυνάμωσης της οργάνωσης αυτής, καθώς και οι λόγοι που την κάνουν αποδεκτή σε ευρύτερα στρώματα του τοπικού πληθυσμού, τα οποία βεβαίως δεν είναι τρομοκράτες.
– Το ΝΑΤΟ σχεδιάζει να αναλάβει δράση;
– Σε αυτήν τη φάση δεν προβλέπεται οποιοσδήποτε ρόλος για το ΝΑΤΟ. Βεβαίως, αν η οργάνωση επιτεθεί σε χώρα-μέλος της Συμμαχίας ή σε δυνάμεις της που σταθμεύουν στην περιοχή και η χώρα αυτή επικαλεστεί το άρθρο 5 περί συλλογικής άμυνας, τα δεδομένα μπορεί να αλλάξουν.
Η ένταξη περνάει μέσα από το όνομα
– Τι μήνυμα στέλνει το ΝΑΤΟ στην ΠΓΔΜ σε ό,τι αφορά την προοπτική ένταξής της;
– H απόφαση της Συνόδου Κορυφής του Βουκουρεστίου δεν είναι σχετική, αλλά απόλυτη. Θα ήθελα επίσης να ξεκαθαρίσω, δεδομένου ότι την εποχή εκείνη ήμουν ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ και συνεισέφερα στην απόφαση αυτή, ότι η Ελλάδα δεν έθεσε βέτο στην ένταξη της ΠΓΔΜ. Η απόφαση πάρθηκε ομόφωνα από τις τότε 26 χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ και επαναλαμβάνεται έκτοτε σε κάθε Σύνοδο Κορυφής. Η Σύνοδος της Ουαλίας δεν θα αποτελέσει εξαίρεση. Το ΝΑΤΟ θα απευθύνει πρόσκληση στην ΠΓΔΜ να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις μόνο μετά την επίλυση του ζητήματος της ονομασίας. Τη θέση αυτή έχει επανειλημμένα επισημάνει ο γενικός γραμματέας όσο και το Συμβούλιο του ΝΑΤΟ, χωρίς περιστροφές, στους αξιωματούχους της ΠΓΔΜ. Μέχρι στιγμής, όμως, δεν έχει υπάρξει ανταπόκριση από πλευράς Σκοπίων, εξού και η απουσία προοπτικής πρόσκλησης στο εγγύς μέλλον.
– Αλλά ζητήματα στην ατζέντα της συνόδου;
– Η Σύνοδος Κορυφής θα ασχοληθεί και με το ζήτημα της συλλογικής άμυνας, που είναι ένας από τους τρεις βασικούς πυλώνες του ΝΑΤΟ. Το «Σχέδιο Δράσης Ετοιμότητας» ουσιαστικά ενισχύει τη συλλογική άμυνα. Θα συζητηθούν και άλλα εξίσου σημαντικά ζητήματα, όπως η διαχείριση κρίσεων και οι εταιρικές σχέσεις με τρίτες χώρες. Δύο αυξημένης σημασίας και ελληνικού ενδιαφέροντος τομείς με τους οποίους θα καταπιαστούν οι ηγέτες είναι η θαλάσσια ασφάλεια και η ανάπτυξη των αμυντικών δυνατοτήτων τρίτων χωρών της ευρύτερης γειτονίας. Η ανάπτυξη των στρατιωτικών δυνατοτήτων σε τρίτες χώρες θα επιτρέψει την αποφυγή, ή τουλάχιστον τη μείωση, των κινδύνων που προέρχονται από ανεξέλεγκτες καταστάσεις, όπου οι δυνάμεις ασφαλείας μιας χώρας δεν έχουν τη δυνατότητα να επιβάλουν την τάξη, όπως, για παράδειγμα, στη Λιβύη.
