Η ρωσική ρουλέτα στο παίγνιο της αποτροπής

Του Χριστόδουλου Κ. Γιαλλουρίδη

-O Πούτιν έχει κερδίσει τη μάχη της Κριμαίας και εμφανίζεται νικητής της ουκρανικής κρίσης…
-Βρισκόμαστε ενόψει μιας παγκόσμιας κρίσης, η οποία μπορεί ανά πάσα στιγμή να εκδηλωθεί και να κορυφωθεί ταχύτατα, με απρόβλεπτες συνέπειες ως προς την εμπλοκή τρίτων παραγόντων στη σύγκρουση και τις επιπτώσεις της στην παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια
-ΤΟ ΝΑΤΟ απειλεί με εμπλοκή στη σύγκρουση, εφόσον η Ουκρανία προσχωρήσει στο ΝΑΤΟ, εγκαταλείποντας τον αδέσμευτο χαρακτήρα της πολιτικής της


Πολλά πράγματα στη διεθνή πολιτική, ιδιαίτερα στον τομέα της ασφάλειας, συμβαίνουν χωρίς να έχουν σχεδιαστεί και προκαλούνται από ανεξέλεγκτα γεγονότα και αστάθμητους παράγοντες, οι οποίοι δημιουργούν το πλαίσιο μιας συγκρουσιακής δομής κλιμάκωσης, που δεν προβλεπόταν από τους εμπλεκόμενους δρώντες.

Εδώ το ζήτημα που τίθεται είναι τι επεδίωκε και τι επιδιώκει η κάθε πλευρά; Η Ρωσία και ο Πούτιν εξαρχής διεκήρυξαν την υποχρέωσή τους μετά την Κριμαία να υπερασπιστούν τις εθνοτικές ομάδες ρωσικής καταγωγής που κατοικούν πλειοψηφικά σε περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας.

Η σύγκρουση στις ρωσοκρατούμενες ανατολικές περιοχές κορυφώθηκε το τελευταίο χρονικό διάστημα με την εμπλοκή του τακτικού στρατού της Ουκρανίας, που επιχείρησε και επιχειρεί να αποκαταστήσει και να εμπεδώσει την κυριαρχία της κυβέρνησης του Κιέβου στις αμφισβητούμενες περιοχές.

Βρισκόμαστε ενόψει μιας διαγραφόμενης παγκόσμιας κρίσης, η οποία μπορεί ανά πάσα στιγμή να εκδηλωθεί και να κορυφωθεί ταχύτατα, με απρόβλεπτες συνέπειες ως προς την κλιμάκωση, τη διεύρυνση και την εμπλοκή τρίτων παραγόντων στη σύγκρουση και τις επιπτώσεις της στην παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια.

Αυτήν τη στιγμή διαδραματίζεται το παιχνίδι της αποτροπής. Ρωσικές δυνάμεις, οι οποίες αναγνωρίζονται επισήμως ως εθελοντές Ρώσοι, βρίσκονται στην Ουκρανία και πολεμούν παρά το πλευρό των φιλορωσικών δυνάμεων, οι οποίες ελέγχουν ή διεκδικούν τον έλεγχο και την κυριαρχία στις περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας. Στο ίδιο παιχνίδι της αποτροπής μπαίνει και το ΝΑΤΟ, που απειλεί με εμπλοκή στη σύγκρουση, εφόσον η Ουκρανία προσχωρήσει στο ΝΑΤΟ εγκαταλείποντας τον αδέσμευτο χαρακτήρα της πολιτικής της.

Η ένοπλη αντιπαράθεση ουκρανικών και ρωσόφιλων στρατιωτικών δυνάμεων οδήγησε σε μεγάλη ανθρωπιστική κρίση τις περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας, ενώ ο κίνδυνος ήττας και απώλειας του ελέγχου από τους ρωσόφωνους εμφανιζόταν ως ενδεχόμενος. Η Μόσχα αποφάσισε να στείλει βοήθεια ανθρωπιστική εν είδει τροφίμων και φαρμακευτικών σκευασμάτων, προς αποφυγή της κορύφωσης μιας ανθρωπιστικής κρίσης με σοβαρό ενδεχόμενο την απώλεια ζωών.

Φυσικά, πέραν του ανθρωπιστικού ζητήματος, η Μόσχα κινείται και εκινείτο πάντοτε προς την κατεύθυνση της ολόπλευρης και πολυμέτωπης στήριξης των φίλιων δυνάμεων στην Ουκρανία, με στόχο την δημιουργία των προϋποθέσεων επίτευξης του στρατηγικού στόχου της, που είναι η εμπέδωση της κυριαρχίας στις ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας. Οι ΗΠΑ και οι δυτικοί σύμμαχοι έπρεπε να ξέρουν πως η επανάληψη ενός λάθους μετατρέπει τα συγκρουσιακά φαινόμενα σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Το αρχικό λάθος ήταν η εμπλοκή τους στην εσωτερική πολιτική κρίση της Ουκρανίας με την ανατροπή του τότε προέδρου, γεγονός που οδήγησε στην απώλεια της Κριμαίας και τη μετατροπή της Ουκρανίας σε πεδίο εμφυλίων συγκρούσεων.

Αυτήν τη στιγμή ο Πούτιν έχει κερδίσει τη μάχη της Κριμαίας και εμφανίζεται νικητής της ουκρανικής κρίσης. Ο Κίσινγκερ τον Φεβρουάριο προειδοποίησε τους δυτικούς πως κάθε παρέμβαση στην Ουκρανία δημιουργεί στη Μόσχα την αίσθηση της καθεστωτικής απειλής. Το ίδιο υποστήριξε και ο γνωστός μέντορας της διεθνούς πολιτικής John Mearsheimer, υπογραμμίζοντας ότι κάθε παρέμβαση της Δύσης στην Ουκρανία είναι απολύτως ανώφελη και επιζήμια για τα δυτικά συμφέροντα.

Επιχειρείται να διορθωθεί ένα λάθος με ένα άλλο λάθος, υποδεικνύοντας στην Ουκρανία να προσχωρήσει στο ΝΑΤΟ. Επομένως σήμερα, οποιαδήποτε κίνηση που αναμένεται να γίνει από τον πρόεδρο της Ουκρανίας και την ουκρανική Βουλή, με υποβολή αιτήματος για ένταξη στο ΝΑΤΟ και η κατά τα άλλα σαφώς αναμενόμενη αποδοχή αυτής της αίτησης, οποιαδήποτε παρουσία της Ρωσίας στην Ανατολική Ουκρανία, ακόμα και στην Κριμαία, ακόμα και στο πλαίσιο ανθρωπιστικής δράσης των Ρώσων για τους λιμοκτονούντες πληθυσμούς της Ανατολικής Ουκρανίας είναι πολύ πιθανό να θεωρηθεί ως casus belli, με απρόβλεπτες συνέπειες για την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια.

Είναι μια ιστορία που στερείται πάσης λογικής, τόσο της ανθρώπινης καθημερινής, όσο και της πολιτικής λογικής της στρατηγικής, μια λογική που όφειλαν να έχουν οι ηγέτες του δυτικού κόσμου, Αμερικανοί και Ευρωπαίοι. Αφήνουμε το γεγονός πως η Ευρώπη έχει υποστεί βαρύτατο πλήγμα αυτονομίας και πολιτικής προοπτικής από αυτήν την κρίση.

Τα παθήματα δεν έγιναν ποτέ μαθήματα για τους Ευρωπαίους
Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ Ένωση αποδείχθηκε σε αυτήν την κρίση απολύτως ανίκανη να θελήσει και να μπορέσει να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της Ευρώπης, διαχωρίζοντάς τα από όποιες αμερικανικές κινήσεις σχεδιασμού και σκοπιμοτήτων, που αγγίζουν τα όρια της εγκληματικής προχειρότητας. Τα παθήματα του παρελθόντος στο Ιράκ, το Αφγανιστάν, τη Λιβύη, τη Συρία και στα Βαλκάνια, δεν έγιναν ποτέ μαθήματα για τους Ευρωπαίους, οι οποίοι ακολουθούν άκριτα τις πολιτικές επιλογές στρατηγικής ανευθυνότητας που επιδεικνύουν οι Αμερικανοί στην περίοδο από τον Ψυχρό Πόλεμο και εντεύθεν.

Θα έπρεπε να γνωρίζουν οι ηγέτες της Ευρώπης, ιδιαίτερα οι Μεγάλες Δυνάμεις, Γαλλία και Γερμανία, πως η ουκρανική κρίση ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία εκδήλωσης της ευρωπαϊκής αποφασιστικότητας να ακολουθήσει η Ευρώπη την δική της πολιτική, αυτονομούμενη και χειραφετούμενη από τους αμερικανικούς χειρισμούς, πράγμα που θα μπορούσε να συμβάλει στην αποφυγή της σύγκρουσης και την αποτροπή της εμβάθυνσης της κρίσης, κυρίως όμως θα δημιουργούσε τις προϋποθέσεις της δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας, ανεξάρτητης της αμερικανικής.

Είναι γνωστό από την ιστορία των πολιτικών συστημάτων πως κρατικές οντότητες δημιουργούνται από την αντιπαράθεση πολιτικών και την υπεράσπιση ιδίων συμφερόντων, διαχωρίζοντάς τα από των άλλων που επιδιώκουν να διαπλέκουν με τα ημέτερα. Η σημερινή κατάσταση μάς θυμίζει δυστυχώς τη γνωστή ρήση του Talley Rand προς τον Ναπολέοντα: «Μεγαλειότατε, αυτό δεν είναι έγκλημα, είναι λάθος, δηλαδή κάτι χειρότερο».


Όμως και τώρα ακόμα, εκεί που έφτασαν τα πράγματα και ενώ οι συνθήκες μπορεί να οδηγήσουν τις εξελίξεις σε κλιμάκωση ανεξέλεγκτη από την πολιτική ηγεσία, η Ευρώπη, που κουβαλά μια διπλωματική εμπειρία πολύ περισσότερων αιώνων πίσω της από την κοντόφθαλμη αμερικανική βραχύβια πολιτική ιστορία, μπορεί να εμφανιστεί ως διαμεσολαβητής, δηλαδή ως θεσμός που επιχειρεί να διασώσει την ειρήνη και τη σταθερότητα σε μιαν από τις κρισιμότερες περιοχές του κόσμου, που είναι η Ευρασία.

Γιατί ακόμη και σήμερα η ρωσική ρουλέτα δεν έχει πυροδοτήσει. Η υπόθεση της ειρήνης είναι τα χέρια Ευρωπαίων πολιτικών, που θα μπορούσαν να επιδείξουν θάρρος και πολιτική διορατικότητα, που έχει ως βάση της τη μακρά πολιτική, διπλωματική παράδοση που διαθέτει η Ευρώπη στην παρουσία της στον κόσμο.

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ
Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής
Κοσμήτορας Σχολής Διεθνών Σπουδών,
Επικοινωνίας και Πολιτισμού
Παντείου Πανεπιστημίου