Το πιο ακραίο διεθνές έγκλημα της περιόδου, η κατάληψη του Ιράκ από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, δεν ήταν κατά συνέπεια καταπάτηση του κανόνα της παγκόσμιας τάξης - γιατί, αν και απέτυχε να κερδίσει διεθνή στήριξη, δεν ξεπερνούσε τις "κόκκινες γραμμές" (π.χ.) των Κινέζων ή των Ρώσων.Από την άλλη, η κατάληψη της Κριμαίας από τον Πούτιν και οι φιλοδοξίες του για την Ουκρανία ξεπερνούν τις αμερικανικές "κόκκινες γραμμές".

Η μονόπλευρη άποψη

Οπότε, όπως αναφέρει ο Πίτερ Μπέικερ στους New York Times, "ο Ομπάμα επικεντρώνεται στο να απομονώσει τη Ρωσία του Πούτιν κόβοντας τούς οικονομικούς και πολιτικούς δεσμούς της με τον έξω κόσμο, περιορίζοντας τις επεκτατικές της φιλοδοξίες στη γειτονιά της και κάνοντας την κράτος-παρία".Εν ολίγοις, οι αμερικανικές "κόκκινες γραμμές" είναι αυστηρές σε ό,τι αφορά τα ρωσικά σύνορα. Οι φιλοδοξίες της Ρωσίας "στη γειτονιά της" καταπατούν την παγκόσμια τάξη και δημιουργούν κρίσεις, σύμφωνα με τη λογική της Ουάσιγκτον.Υπάρχει πάντως μια γενίκευση. Σε άλλες χώρες συχνά επιτρέπεται να βάζουν "κόκκινες γραμμές" στα σύνορά τους ("κόκκινες γραμμές" έχουν και οι Ηνωμένες Πολιτείες). Αλλά αυτό δεν ισχύει για το Ιράκ, για παράδειγμα, ή το Ιράν, το οποίο απειλείται συχνά με επίθεση από τις Ηνωμένες Πολιτείες.Τέτοιες απειλές παραβιάζουν όχι μόνο τη Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών, αλλά και το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης που καταδίκασε τη Ρωσία και το οποίο υπέγραψαν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Το ψήφισμα ξεκινούσε τονίζοντας την απαγόρευση, βάσει της Χάρτας του ΟΗΕ, «της απειλής ή της χρήσης βίας" στις διεθνείς διενέξεις.

Η κρίση των πυραύλων στην Κούβα αποκάλυψε τις "κόκκινες γραμμές" των μεγάλων δυνάμεων. Ο κόσμος πλησίασε επικίνδυνα κοντά σε πυρηνικό πόλεμο όταν ο πρόεδρος Κένεντι απέρριψε την προσφορά του Χρουστσόφ για τερματισμό της κρίσης με ταυτόχρονη δημόσια απόσυρση των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα και των αμερικανικών βλημάτων από την Τουρκία. (Οι πύραυλοι των ΗΠΑ είχε ήδη προγραμματιστεί να αντικατασταθούν από πολύ πιο θανατηφόρα υποβρύχια Polaris ως μέρος ενός συστήματος που απειλούσε με μαζική καταστροφή τη Ρωσία.)

Στενός κλοιός

Και σε αυτή τη περίπτωση, οι "κόκκινες γραμμές" των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν τοποθετημένες στα σύνορα της Ρωσίας και αυτό ήταν αποδεκτό από όλες τις πλευρές.Η εισβολή των ΗΠΑ στην Ινδοκίνα, όπως η εισβολή στο Ιράκ, δεν ξεπέρασε καμία "κόκκινη γραμμή", όπως δεν έχουν ξεπεράσει καμία "κόκκινη γραμμή" πολλές άλλες λεηλασίες των ΗΠΑ ανά τον κόσμο. Για να επαναλάβουμε το κρίσιμο σημείο: Οι αντίπαλοι μερικές φορές επιτρέπεται να έχουν "κόκκινες γραμμές", αλλά και στα σύνορά τους υπάρχουν οι "κόκκινες γραμμές" που βάζει η Αμερική. Αν οι "επεκτατικές" βλέψεις (ενός αντιπάλου) στη γειτονιά του "ξεπερνούν" τις "κόκκινες γραμμές" των Ηνωμένων Πολιτειών, τότε ο κόσμος αντιμετωπίζει κρίση...

Στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού του Harvard - MIT για τη Διεθνή Ασφάλεια, ο καθηγητής της Οξφόρδης Γουέν Φουνγκ Κόνγκ εξηγεί πως υπάρχει "μια μακρά (και διακομματική) παράδοση στην αμερικανική στρατηγική σκέψη: Διαδοχικές αμερικανικές κυβερνήσεις έχουν υπερτονίσει πως είναι ζωτικής σημασίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποτραπεί η κυριαρχία ενός εχθρικού ηγεμόνα σε οποιαδήποτε από τις σημαντικές περιοχές του κόσμου".Επιπλέον, είναι γενικά αποδεκτό ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει "να διατηρήσουν την κυριαρχία τους," γιατί "είναι η ηγεμονία των ΗΠΑ που διατηρεί την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα", ένας τεχνητός όρος για να περιγραφεί η υποταγή (του κόσμου) στις απαιτήσεις των ΗΠΑ.Αλλά, στην πραγματικότητα, ο κόσμος σκέφτεται διαφορετικά και βλέπει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως «κράτος - παρία» και ως «τη μεγαλύτερη απειλή για την παγκόσμια ειρήνη", χωρίς μάλιστα ανταγωνιστή, ακόμη και στις δημοσκοπήσεις. Αλλά τι ξέρει ο κόσμος;

"Αυτό δεν σας αφορά"...

Το άρθρο του Κονγκ αφορά στην κρίση στην Ασία που, κατά την Ουάσιγκτον, προκαλείται από την άνοδο της Κίνας, η οποία κινείται προς την «οικονομική πρωτοκαθεδρία στην Ασία» και, όπως και η Ρωσία, έχει κι αυτή "επεκτατικές βλέψεις στη γειτονιά της", ξεπερνώντας έτσι τις αμερικανικές "κόκκινες γραμμές".Το πρόσφατο ταξίδι του προέδρου Ομπάμα στην Ασία στόχο είχε να επιβεβαιώσει την παραπάνω "μακρά (και διακομματική) παράδοση" της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής με διπλωματική γλώσσα.Η σχεδόν καθολική αποδοκιμασία του Πούτιν από τη Δύση περιλαμβάνει αναφορά και στη «συναισθηματική τοποθέτησή» του ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους «μας εξαπάτησαν ξανά και ξανά, πήραν αποφάσεις πίσω από την πλάτη μας, παρουσιάζοντάς μας ειλημμένες αποφάσεις για την επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ανατολή, για την ανάπτυξη των στρατιωτικών υποδομών στα σύνορά μας. Πάντα μας έλεγαν το ίδιο πράγμα: 'Λοιπόν, αυτό δεν σας αφορά'".

Τα παράπονα του Πούτιν είναι ακριβή ως προς τα γεγονότα. Όταν ο πρόεδρος Γκορμπατσόφ αποδέχθηκε τη συμμετοχή της (ενωμένης) Γερμανίας ως μέλος του ΝΑΤΟ -μια εντυπωσιακή παραχώρηση υπό το πρίσμα της Ιστορίας- επρόκειτο για quid pro quo. Η Ουάσιγκτον συμφώνησε ότι το ΝΑΤΟ δεν θα κινούνταν ούτε "μία ίντσα προς Ανατολάς", αναφερόμενη στην Ανατολική Γερμανία. Η υπόσχεση έσπασε αμέσως και όταν ο Γκορμπατσόφ παραπονέθηκε τον ενημέρωσαν ότι επρόκειτο μονάχα για μια προφορική υπόσχεση, άρα χωρίς ισχύ...

Ιστορία και "ιστορίες"

Ο πρόεδρος Κλίντον προχώρησε στην επέκταση του ΝΑΤΟ πολύ μακρύτερα προς τα ανατολικά, στα σύνορα της Ρωσίας. Σήμερα υπάρχουν συζητήσεις για την επέκταση του ΝΑΤΟ ακόμη και στην Ουκρανία, βαθιά μέσα στην ιστορικά ρωσική "γειτονιά". Αλλά αυτή η επέκταση "δεν περιλαμβάνει" τους Ρώσους, διότι η ευθύνη των Ηνωμένων Πολιτειών για τη «διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας» απαιτεί οι αμερικανικές "κόκκινες γραμμές" να είναι πάνω στα ρωσικά σύνορα.
Η προσάρτηση της Κριμαίας ήταν παράνομη, παραβίαζε τη διεθνή νομοθεσία και συγκεκριμένες συνθήκες. Δεν είναι εύκολο να βρούμε κάτι αντίστοιχο τα τελευταία χρόνια - η εισβολή στο Ιράκ άλλωστε είναι ένα τρομακτικά μεγαλύτερο έγκλημα.Όμως μας έρχεται στο μυαλό ένα συγκρίσιμο παράδειγμα: ο αμερικανικός έλεγχος του κόλπου του Γκουαντάναμο στη νοτιοανατολική Κούβα. Το Γκουαντάναμο αποσπάστηκε από την Κούβα με την απειλή όπλου το 1903 και δεν εγκαταλείφθηκε, παρά τις απαιτήσεις της Κούβας από τότε που έγινε ανεξάρτητη το 1959.

Ωστόσο, η αξίωση της Ρωσίας είναι μακράν ισχυρότερη. Ακόμη και πέρα από την ισχυρή εσωτερική υποστήριξη υπέρ της προσάρτησης, η Κριμαία είναι ιστορικά ρωσική, έχει το λιμάνι της που είναι έδρα του ρωσικού στόλου και τεράστια στρατηγική σημασία. Οι ΗΠΑ δεν είχαν καμία αξίωση στο Γκουαντάναμο, εκτός από το μονοπώλιο της βίας.

"Τρομοκρατία μεγάλης κλίμακας"

Ένας λόγος για τον οποίο αρνούνται οι Ηνωμένες Πολιτείες να επιστρέψουν το Γκουαντάναμο στην Κούβα, πιθανότατα, είναι ότι πρόκειται για βασικό λιμάνι και ο αμερικανικός έλεγχος της περιοχής περιορίζει σημαντικά την ανάπτυξη της Κούβας. Πρόκειται για σημαντικό αμερικανικό πολιτικό στόχο -που μετρά 50 χρόνια ζωής- και τρομοκρατία μεγάλης κλίμακας και οικονομικό πόλεμο.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ισχυρίζονται πως είναι "σοκαρισμένες" από τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κούβα, προσπερνώντας το γεγονός πως οι χειρότερες από αυτές λαμβάνουν χώρα στο Γκουαντάναμο, ότι οι ποινές κατά της Κούβας δεν μπορούν να συγκριθούν με αυτές των πελατών της Ουάσιγκτον και ότι η Κούβα υφίσταται σοβαρή, αδιάκοπη επίθεση από τις ΗΠΑ από την εποχή της ανεξαρτησίας της.

Αλλά τίποτε από όλα αυτά δεν συνιστά παραβίαση των "κόκκινων γραμμών" για κανέναν ούτε μπορεί να προκαλέσει παγκόσμια κρίση. Εμπίπτουν στην κατηγορία των αμερικανικών εισβολών, όπως εκείνες στην Ινδοκίνα και το Ιράκ, στην συνηθισμένη πολιτική της ανατροπής κοινοβουλευτικών καθεστώτων και στην εγκατάσταση μοχθηρών δικτατοριών - του αποτρόπαιου ιστορικού των άλλων πράξεών μας για την «προάσπιση της ειρήνης και της σταθερότητας».

* Δημοσιεύθηκε στο New York Times Syndicate και στο www.alternet.org

Μετάφραση - Επιμέλεια: Αναστασία Γιάμαλη