Αίγυπτος, ένα αποτυχημένο κράτος;

Οι ΗΠΑ θα πρέπει να αυξήσουν τη χρηματοδότηση για έργα που επικεντρώνονται στη διακυβέρνηση, στην κοινωνία των πολιτών, και στην ενίσχυση του κράτους δικαίου.

TO BHMA - The Project Syndicate-Barak Barfi

Οι αδικημένοι οπαδοί του ανατραπέντος προέδρου της Αιγύπτου Μοχάμεντ Μόρσι και οι περιχαρείς διαδηλωτές που ώθησαν τον στρατό να τον απομακρύνει έχουν διαιρέσει την Αίγυπτο σε δύο ασυμβίβαστα στρατόπεδα, που και τα δύο αντανακλούν και ενισχύουν τα βαθύτερα προβλήματα της χώρας. Πράγματι, η Αίγυπτος είναι πλέον σε μεγάλο βαθμό μια ακυβέρνητη χώρα, που ζει από γενναιόδωρες ξένες ελεημοσύνες.

Ο Μόρσι ποτέ δεν εκτίμησε σωστά την αδύναμη θέση του. Αν και εξελέγη δημοκρατικά, επέλεξε να κυβερνήσει με μη δημοκρατικό τρόπο. Ηταν αποφασισμένος να κάνει εκκαθαρίσεις στο δικαστικό σώμα και στην εισαγγελία, υποστηρίζοντας ότι οι δικαστές ήταν ευθυγραμμισμένοι με τους διαδηλωτές που αντιτίθενται στην κυβέρνησή του.

Ο Μόρσι δεν ανέχονταν αντιπολίτευση και προώθησε ένα αμφιλεγόμενο σχέδιο για ισλαμιστικό Σύνταγμα. Δεν επικεντρώθηκε στα διαρθρωτικά προβλήματα που ώθησαν μια υπάκουη κοινωνία να ξεχυθεί στους δρόμους πριν από δυόμισι χρόνια για να ρίξει από την εξουσία τον προκάτοχό του, Χόσνι Μουμπάρακ.

Ακριβώς το ίδιο καταστροφική με το ύφος διακυβέρνησης του Μόρσι ήταν η νοοτροπία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Οι δεκαετίες των διώξεων εναντίον της έχουν ενσταλάξει στους ηγέτες της την πεποίθηση ότι ο κόσμος είναι εναντίον τους. Η ανάληψη της εξουσίας επέτεινε την παράνοια τους.

Οι ηγέτες της Αδελφότητας πίστευαν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ελίτ της Αιγύπτου ήταν αποφασισμένοι να μην τους επιτρέψουν να επιτύχουν. Για τον λόγο αυτό, αρνήθηκαν να κάνουν άνοιγμα στους κοσμικούς αντιπάλους τους για να τους προσφέρουν ένα κομμάτι της πολιτικής πίτας. Ακόμη και τα μέλη του πιο πουριτανικού ισλαμικού κόμματος Νουρ δεν κλήθηκαν να συμμετάσχουν στην κυβέρνηση.

Αλλά δεν ήταν μόνο οι πολιτικοί της Αδελφότητας - άπειροι με τους τρόπους της δημοκρατίας - που σκόνταψαν. Η συζήτηση στις ΗΠΑ, πρωταρχικό σύμμαχο και χορηγό της Αιγύπτου, δεν επικεντρώθηκε στην ενίσχυση των θεσμών της Αιγύπτου, αλλά εστίασε την προσοχή στο πώς θα αποκρινόταν ο στρατός από την εξουσία με την αναστολή της βοήθειας. Πολυμερείς δανειστές όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ήταν προσκολλημένοι σε δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις, όπως η μείωση των δαπανηρών επιδοτήσεων, αντί να ενισχύσουν μια πολιορκούμενη οικονομία.
 

Σήμερα, μια δημοκρατική μετάβαση, που η Δύση προσπάθησε να την παρουσιάσει σαν μοντέλο προς μίμηση για άλλα αραβικά έθνη, βρίσκεται υπό κατάρρευση. Η οικονομία της Αιγύπτου, τραυματισμένη από την εκροή των ξένων επενδύσεων και την έλλειψη των τουριστών, είναι στην εντατική. Η ανοικοδόμηση της χώρας θα απαιτήσει πολύ περισσότερα από τις επευφημίες από τα παρασκήνια που οι δυτικές χώρες έχουν προσφέρει μέχρι στιγμής.

Η Αίγυπτος ανέκαθεν στηριζόταν σε γενναιόδωρους ευεργέτες για να διατηρήσει το παραπαίον κράτος και την οικονομία της. Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα το 1952, οι Σοβιετικοί παρείχαν ένα μεγάλο μέρος από την αναγκαία βοήθεια. Οι «τεχνικοί» εμπειρογνώμονές τους μετέτρεψαν την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, την Αλεξάνδρεια, σε επαρχιακή ρωσική λέσχη. Οταν η Αίγυπτος στράφηκε προς την Δύση στον απόηχο του πολέμου του 1973 εναντίον του Ισραήλ, η Αμερική έγινε ο κύριος προστάτης της.

Αλλά το τελετουργικό ετήσιο δώρο της Αμερικής των περίπου 1,5 δισ. δολαρίων ανακουφίζει κάπως τον πόνο των προβλημάτων της Αιγύπτου, δεν οδηγεί στην επίλυσή τους.Από τα 1,56 δισ. δολάρια που ζήτησε το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ για την Αίγυπτο το 2013, μόνο 250 εκατομμύρια δολάρια προορίζονται για μη στρατιωτικά προγράμματα.Οι ΗΠΑ θα πρέπει να αυξήσουν τη χρηματοδότηση για έργα που επικεντρώνονται στη διακυβέρνηση, στην κοινωνία των πολιτών, και στην ενίσχυση του κράτους δικαίου. Τα προγράμματα αυτά λαμβάνουν το ασήμαντο ποσό των 25 εκατ. δολαρίων στον προϋπολογισμό του 2013.

Οι ΗΠΑ, και άλλοι δυτικοί χορηγοί, θα πρέπει αντ 'αυτού να βοηθήσουν την Αίγυπτο να αξιοποιήσει τους πόρους της, οι οποίοι συχνά σπαταλιούνται καθώς οι πολιτικοί επιχειρούν να εξευμενίσουν τον λαό. Η Αίγυπτος είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας σιταριού στον κόσμο, και οι επιδοτήσεις για τρόφιμα αντιπροσωπεύουν περίπου το 2% του ΑΕΠ. Για να διατηρήσει τα πολύτιμα συναλλαγματικά αποθέματα της, η Αίγυπτος χρειάζεται τρόφιμα από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της. Μια τέτοια πολιτική υιοθετήθηκε μετά το τέλος του πολέμου του 1973, όταν η Αμερική προσέφερε 200 εκατ. δολάρια ετησίως για την προμήθεια σιταριού.

Πέρα από αυτά τα ερωτήματα βρίσκεται η μοίρα της δημοκρατίας σε έναν από τους πιο αρχαίους τόπους του πολιτισμού. Οποιος και αν θριαμβεύσει σε μελλοντικές εκλογές δεν θα έχει τη νομιμοποίηση που μόνο η πλειοψηφία μπορεί να προσφέρει. Μια τέτοια πλειοψηφία μίλησε το περασμένο έτος, όταν εξελέγη ο Μόρσι. Η ανατροπή του αναιρεί έναν βασικό πυλώνα της δημοκρατίας και θέτει ένα επικίνδυνο προηγούμενο.

Ο Μπάρακ Μπάρφι είναι αναλυτής στο New America Foundation.