Πώς έσκασε η φούσκα της ρωσικής βοήθειας

Ενας Ρώσος καταθέτης στη Λαϊκή Τράπεζα δείχνει στο τάμπλετ του φωτογραφία του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν. Η σανίδα σωτηρίας δεν ρίχτηκε από τη Μόσχα και η Λαϊκή Τράπεζα έσπασε σε καλή και κακή

Τα σενάρια, το φλερτ Μόσχας και Βερολίνου και η «απιστία» προς τους Ευρωπαίους

  Αθανασόπουλος Άγγελος

Η Gazprom θα αγοράσει τα κυπριακά κοιτάσματα φυσικού αερίου. Ενδεχομένως να επενδύσει και στην κατασκευή τερματικού σταθμού υγροποιημένου αερίου (LNG). Οι Ρώσοι θα αγοράσουν τη Λαϊκή Τράπεζα έναντι ενός ευρώ. Iσως να αποκτήσουν και ναυτική βάση στην Κύπρο τώρα που πιθανό θα απολέσουν αυτή που διατηρούν στην Ταρτούς της Συρίας. Θα επιμηκύνουν το δάνειο που έδωσαν στον πρώην πρόεδρο κ. Δ. Χριστόφια πέραν του 2016. Ισως μάλιστα να προσφέρουν και άλλα 5 δισ. ευρώ, με άγνωστα ανταλλάγματα.

Ολα αυτά είναι μερικά από τα σενάρια που ακούστηκαν τις τελευταίες ημέρες για τον ρόλο που μπορούν να παίξουν οι Ρώσοι στη σωτηρία της Κύπρου. Η παρουσία του κύπριου υπουργού Οικονομικών κ. Μ. Σαρρή στη Μόσχα και οι συναντήσεις του με τον ρώσο ομόλογό του Αντον Σιλουάνοφ είχαν εκτοξεύσει τη φημολογία στα ύψη. Τελικά, οι ελπίδες περιορίστηκαν δραματικά, κάτι που επισφραγίστηκε με επίσημες δηλώσεις του ίδιου του κ. Σιλουάνοφ. «Οι συνομιλίες τελείωσαν όσον αφορά τη ρωσική πλευρά» είπε, προσθέτοντας ότι δεν υπήρξε επενδυτικό ενδιαφέρον για τα κυπριακά κοιτάσματα.

Τα μείζονα ερωτήματα

Το τι πραγματικά συνέβη είναι δύσκολο να το προσεγγίσει κάποιος. Τα μείζονα ερωτήματα που θέτουν όμως ευρωπαίοι διπλωμάτες είναι δύο: πρώτον, είναι διατεθειμένη η Μόσχα να αντιπαρατεθεί με το Βερολίνο για τα «μάτια της Κύπρου»; Δεύτερον, μήπως μια ευθεία παρέμβαση θα έθετε εν αμφιβόλω τα 10 δισ. ευρώ του πακέτου που έχουν υποσχεθεί οι Ευρωπαίοι, διότι αρκετά εθνικά Κοινοβούλια δεν θα αισθάνονταν άνετα λόγω του ρωσικού παράγοντα;

Είναι σαφές πάντως ότι καλλιεργήθηκαν υπερβολικές προσδοκίες. Από την πρώτη στιγμή των συνομιλιών της τρόικας στην Κύπρο εσυζητείτο ρωσική συμμετοχή, με έμφαση στην επιμήκυνση αποπληρωμής του δανείου των 2,5 δισ. ευρώ πέραν του 2016 και τη μείωση του επιτοκίου στο ίδιο ύψος με αυτό των Ευρωπαίων, ώστε να βοηθηθεί η βιωσιμότητα του κυπριακού δημόσιου χρέους. Αλλωστε, με τις ρωσικές επενδύσεις στο νησί να κυμαίνονται, βάσει πληροφοριών, περίπου στα 30 δισ. ευρώ, όλοι ήθελαν η Μόσχα να συνδράμει. Αυτό που ενοχλούσε τους Ευρωπαίους ήταν η πιθανότητα σώζοντας την Κύπρο να σώσουν μαζί και τους ρώσους ολιγάρχες που φέρονταν να έχουν τοποθετήσει τεράστια ποσά στο νησί. Τούτο ανέφερε έκθεση των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών (BND) που διέρρευσε τον περασμένο Νοέμβριο στο περιοδικό «Spiegel». Παράλληλα, ο χαρακτηρισμός της Λευκωσίας ως «πλυντηρίου» ρωσικών χρημάτων αγνώστου προελεύσεως αποτελεί κοινό τόπο στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο. Κυκλοφορούν μάλιστα και έγγραφα που δείχνουν πού κατευθύνονται τα χρήματα αυτά αφού ξεπλυθούν, ακόμη και σε αγορές όπλων για χώρες του τρίτου κόσμου, σύμφωνα με κάποια από αυτά…

Ο Πούτιν και η εικόνα του

Προτού ακόμα μεταβεί στη Μόσχα ο κ. Σαρρής ήταν γνωστό ότι ήθελε να πουλήσει τη Λαϊκή Τράπεζα. Ως πιθανός αγοραστής εμφανιζόταν η κρατική ρωσική τράπεζα VTB. Αυτή διαθέτει και θυγατρική στο νησί με περιουσιακά στοιχεία 13,8 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τον οίκο αξιολόγησης Moody's. Γιατί όμως να επιθυμούν οι Ρώσοι να εμπλακούν στον κυπριακό τραπεζικό τομέα όταν η αξιοπιστία του βρίσκεται πλέον στο ναδίρ;

Επιπλέον, ο Βλαντίμιρ Πούτιν στη δεύτερη θητεία του ως προέδρου επιδιώκει να βελτιώσει την εικόνα του. Θέλει να παρουσιάσει τη Ρωσία σαν άγκυρα σταθερότητας και ασφαλές επενδυτικό καταφύγιο με χαμηλό δημόσιο χρέος και έλλειμμα. Ο όρος «ευρωμπολσεβικισμός», αν και αδόκιμος, ακούγεται όλο και περισσότερο και ο κ. Πούτιν μοιάζει να θέλει να στραφεί προς την Ευρώπη. Παράλληλα, φέρεται να έχει ζητήσει, καιρό τώρα, τα ονόματα ρώσων καταθετών στην Κύπρο, όχι τόσο για να τους πλήξει όσο για να τους ελέγχει και να μην πριονίσουν τη θέση του. Η Λευκωσία δεν το έπραξε.

Η αλήθεια είναι ότι αυτό που ενόχλησε τη Μόσχα ήταν ο άγαρμπος τρόπος με τον οποίο μεθοδεύτηκε η πρόταση για κούρεμα καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες. Το μέγεθός τους δεν είναι τέτοιο που θα του δημιουργήσει μεγάλο πρόβλημα. Οι Ρώσοι πιθανότατα πίστευαν ότι λόγω και της στενής οικονομικής και εμπορικής σχέσης τους με τη Γερμανία θα είχαν γίνει αποδέκτες αιτήματος για διαβουλεύσεις. Αυτό δεν συνέβη με αποτέλεσμα τις απειλές του πρωθυπουργού Ντμίτρι Μεντβέντεφ για κατάργηση της συμφωνίας αποφυγής διπλής φορολογίας Ρωσίας - Κύπρου κ.ά. Ηδη άλλωστε, το κλίμα είχε επιβαρυνθεί από τις πτωτικές τιμές πώλησης ρωσικού φυσικού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά, αλλά και από τις έρευνες της Επιτροπής εναντίον της Gazprom για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης. Δεν αποκλείεται λοιπόν να αρχίσουν να ακούγονται φωνές για μια πιο επιθετική στάση του Κρεμλίνου έναντι των Ευρωπαίων…  

Κάτι τέτοιο δεν μοιάζει όμως δραματικά πιθανό. Παρά τα όσα δήλωσε ο κ. Σιλουάνοφ, ο κ. Μεντβέντεφ υπήρξε πολύ πιο διπλωματικός κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου μαζί με τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζοζέ Μπαρόζο, μετά το πέρας των ευρω-ρωσικών συνομιλιών στη Μόσχα. «Δεν έχουμε κλείσει την πόρτα. Δεν είπαμε ότι δεν είμαστε πρόθυμοι να συζητήσουμε τίποτα, να μην ακούσουμε τίποτα… Είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε διάφορες εκδοχές στήριξης για την Κύπρο μόνο αφού οριστικοποιηθεί ένα πακέτο λύσης με τη συμμετοχή των κρατών της ΕΕ και της Κύπρου» τόνισε.

Το φυσικό αέριο

Το επόμενο σενάριο έλεγε ότι οι Ρώσοι θα δώσουν ακόμη και νέο δάνειο στην Κύπρο με αντάλλαγμα το φυσικό αέριο. Σύμφωνα μάλιστα με τους «New York Times», η Gazprombank, θυγατρική του ομώνυμου ενεργειακού κολοσσού, προσφέρθηκε να βοηθήσει. Το ζήτημα του φυσικού αερίου βρίσκεται όμως ακόμα σε πολύ πρόωρο στάδιο και θα απαιτήσει τεράστιες επενδύσεις. Η επιβεβαιωτική γεώτρηση στο «Οικόπεδο 12» δεν έχει γίνει ακόμα. Χωρίς αυτή οι υπολογισμοί ότι θα αρχίσουν εξαγωγές το 2019 βρίσκονται στον αέρα. Επιπλέον, αν επιλεγεί η οδός του LNG θα απαιτηθούν τεράστια ποσά για την κατασκευή του τερματικού (8-10 δισ. ευρώ). Ισως η Gazprom να θέλει να αποκλείσει το γεγονός να αποτελέσει η Ανατολική Μεσόγειος ανταγωνίστρια στον δικό της ρόλο ως προμηθεύτριας της Ευρώπης.

Αυτό όμως μπορεί να είναι απλώς μια υπόθεση, από τη στιγμή που ουδείς γνωρίζει με ακρίβεια το μέγεθος και την αξία των κοιτασμάτων. Παράλληλα, είναι απορίας άξιον για ποιο λόγο δυτικές εταιρείες όπως η αμερικανική Noble Energy, που ήδη έχει επενδύσει τεράστια ποσά στην Κύπρο, αλλά επίσης και η γαλλική Total και η ιταλική Eni, που κέρδισαν οικόπεδα κατά τον δεύτερο γύρο παραχωρήσεων, να θέλουν να αφήσουν τον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό να αναλάβει την κατασκευή του τερματικού - χωρίς μάλιστα οι ίδιες να ερωτηθούν πρώτα…  

Και επιπλέον, ουδείς παραγνωρίζει τις τουρκικές αντιδράσεις, κάτι που παραδέχθηκε ακόμη και ο κ. Μεντβέντεφ. Ουσιαστικά, ο ρώσος πρωθυπουργός, αναγνωρίζοντας τις τουρκικές αιτιάσεις για την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων φυσικών πόρων από τη Λευκωσία, «γκρίζαρε» την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η βάση του στόλου της Μεσογείου
Ελπίδες από μια παράταιρη κίνηση
Υπάρχει και το σενάριο της παραχώρησης ναυτικής βάσης ή αγκυροβολίου για τον ρωσικό στόλο στην Κύπρο, ως αντάλλαγμα για ρωσικό δάνειο. Οι γνωρίζοντες επισημαίνουν βέβαια ότι με την κυβέρνηση Αναστασιάδη να εμφανίζεται διατεθειμένη να καταθέσει αίτημα για ένταξη στον «Συνεταιρισμό για την Ειρήνη» του ΝΑΤΟ, ώστε να ενισχύσει τη θέση της στους ευρωατλαντικούς θεσμούς μια τέτοια κίνηση θα έμοιαζε παράταιρη.

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η γεωγραφική θέση της Κύπρου είναι πολύτιμη για τα ρωσικά συμφέροντα. Η δημιουργία βάσης όμως είναι κάτι πολύ πιο περίπλοκο και η Μόσχα, ως πρώην υπερδύναμη, γνωρίζει πολύ καλά τα όριά της.

Επιπλέον, δεν πρέπει να λησμονείται ότι στην Κύπρο υπάρχουν και οι βρετανικές βάσεις, οι οποίες διαδραματίζουν ιστορικά καίριο ρόλο σε δυτικές στρατιωτικές επιχειρήσεις. Παράλληλα, στην ευρύτερη περιοχή επιχειρούν, ήδη από το 2012, υπερσύγχρονα αμερικανικά πολεμικά πλοία, οπλισμένα με σύστημα Aegis, στο πλαίσιο της αντιπυραυλικής ασπίδας. Και τέλος, ουδείς γνωρίζει πώς θα αντιδράσουν οι Τούρκοι σε μια ισχυρή στρατιωτική παρουσία την οποία ίσως και να ερμήνευαν ως αλλαγή των στρατιωτικών συσχετισμών στο νησί.