Του Χρήστου Ιακώβου - Τις τελευταίες εβδομάδες η Ρωσία έχει ενισχύσει τη στρατιωτική
παρουσία της στη Συρία και η ανάμειξή της στον τοπικό εμφύλιο πόλεμο,
μέσω των αεροπορικών βομβαρδισμών, σηματοδοτεί την πρώτη απόπειρά της
Μόσχας να διευρύνει τη γεωστρατηγική της πέρα από τα όρια της πρώην
Σοβιετικής Ένωσης, μετά τα τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Η Συρία έχει
μετατραπεί στο νέο πεδίο ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού μεταξύ ΗΠΑ και
Ρωσίας. Συνεπώς ο Πούτιν είναι αποφασισμένος να αποτρέψει οποιαδήποτε
δυτική νίκη στη Συρία.Σύμφωνα με αμερικάνικές πηγές, η Ρωσία αύξησε σε 28 το αριθμό των
πολεμικών της αεροπλάνων (από 4 που ήσαν πριν) και σε περίπου 2000 τους
ένοπλους στρατιώτες, σε βάση πλησίον της Λαττακείας. Η παρουσία
πολεμικών αεροπλάνων εφοδιασμένων με πυραύλους αέρος – αέρος είναι
ιδιαιτέρως αξιοσημείωτη αφού κανένας από τους εμπλεκομένους εχθρούς του
συριακού καθεστώτος δεν έχει αεροπορικές δυνάμεις. Συνεπώς, το μήνυμα
που στέλνεται προς τους αμερικανούς είναι ευδιάκριτο.
Τι επιδιώκει η Ρωσία με την ανάμειξή της στη Συρία; Τον τελευταίο καιρό οι δυνάμεις του Άσαντ άρχισαν να υποχωρούν και να περιορίζονται στα δυτικά της χώρας. Αυτή η κατάσταση ενίσχυε το ενδεχόμενο της ασύντακτης κατάρρευσης του καθεστώτος ή της διενέργειας πραξικοπήματος από δυνάμεις εντός της κυβερνητικής ομάδας. Τυχόν εξέλιξη αυτού του ενδεχομένου σε γεγονός θα έθετε σε κίνδυνο τη ρωσική ναυτική βάση στο Ταρτούς και θα άφηνε οριστικά τα Ρωσία έξω από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Επιπλέον, η ρωσική στρατιωτική ανάμειξη έδωσε στη Μόσχα το πλεονέκτημα ελέγχου των εξελίξεων στη Συρία, αφού η αμερικανική αδυναμία διαχείρισης της κρίσης δημιούργησε καθοριστικό κενό στην ανάμειξη του διεθνούς παράγοντα.
Ίσης σημασίας είναι και το διπλωματικό πεδίο στο οποίο στόχευσε η Ρωσία. Ο Πούτιν παρευρέθηκε στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ μετά από δέκα χρόνια, στη διάρκεια της οποίας ήταν προκαθορισμένη η συνάντηση με τον αμερικανό πρόεδρο Ομπάμα. Ανακοινώνοντας τη στρατιωτική ανάμειξή στη Συρία, ο Πούτιν απέκτησε πλεονέκτημα έναντι του Ομπάμα, αφού τον απέτρεψε από το να εγείρει πιεστικές απαιτήσεις για το ζήτημα της Ουκρανίας.
Για τη Ρωσία, η Συρία παρέχει το πλεονέκτημα για την ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων λόγω, αφενός μεν της ολοένα ενισχυόμενης εξάρτησης του καθεστώτος Άσαντ από τη ρωσική διπλωματική και στρατιωτική υποστήριξη, αφετέρου δε από την αποτυχία των δυτικών δυνάμεων να αναχαιτίσουν την επέλαση του Ισλαμικού Κράτους. Συνεπώς όσο πιο αποδυναμωμένη είναι η Συρία άλλο τόσο ενισχύεται ο ρόλος της Ρωσίας, καθώς επίσης και του Ιράν. Για τη Ρωσία η επιβίωση του Άσαντ είναι περισσότερο ευθύνη και διακύβευμα παρά στρατηγικό κεφάλαιο. Η Ρωσία μπήκε σε ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος στη Συρία και θέλει να είναι σίγουρη ότι στο τέλος η σύγκρουση θα πρέπει να λειτουργήσει υπέρ της. Συνεπώς είτε με τον Άσαντ είτε με ένα νέο καθεστώς, αλλά με ελεγχόμενη από τους Ρώσους αποχώρηση του Άσαντ, η Μόσχα θέλει να είναι ο νικητής.
Η στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας αποτελεί στο παρόν στάδιο, πέραν της υλικής βοήθειας προς τις δυνάμεις του Άσαντ, ισχυρή ψυχολογική στήριξη για την άμεση ανασυγκρότηση των δυνάμεων της Δαμασκού και σαφές διπλωματικό μήνυμα προς περιφερειακούς συντελεστές, οι οποίοι ευνοούν ανατροπή του Άσαντ, όπως η Τουρκία, ότι η Μόσχα έχει καταστήσει τη Συρία πεδίο δοκιμής της νέας διεθνούς της πολικής και κατά συνέπεια, εκτός από την επιβίωση του Άσαντ, διακυβεύεται και η αξιοπιστία της επανακάμπτουσας υπερδύναμης.
Σε βραχυπρόθεσμο χρονικά πλαίσιο η Ρωσία θα στηρίξει πλήρως τον Άσαντ. Μεσοπρόθεσμα όμως, αν σταθεροποιήσει την ισχύ της στη Συρία, δεν αποκλείεται να ενθαρρύνει τον Άσαντ να αποχωρήσει και να δρομολογήσει ελεγχόμενη πολιτική μετάβαση, είτε με δημοψήφισμα είτε με κάποιο διεθνές συνέδριο σε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Με αυτό το παιγνίδι, επιφέρει σοβαρό πλήγμα στην Ουάσιγκτον και αποδυναμώνει την ισχύ της στην περιοχή, αναδεικνύει το καθεστώς της παγκόσμιας πλέον υπερδύναμης (κάτι που είναι και προσωπική εμμονή του Πούτιν), θέτει εκτός τροχιάς την Τουρκία και την αφήνει να διαχειριστεί τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει και, τέλος, περιορίζει το ρόλο του Ιράν στην περιοχή, το οποίο δεν εμπιστεύεται τη Ρωσία, αφού υπάρχει ένα άλλο πεδίο με θέματα ανταγωνισμού μεταξύ των δύο κρατών.
Επιπροσθέτως, η κυβέρνηση Πούτιν θέλει επικοινωνιακώς να εκμεταλλευτεί την αδυναμία και σύγχυση των αμερικανών και να στείλει το μήνυμα ότι είναι πιο πιστή και αποτελεσματική με τους συμμάχους της σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που τους χειρίζονται ως αντικείμενα μίας χρήσης.
Το Ισραήλ, το οποίο μέχρι τώρα ευνοείτο από τις εξελίξεις στη Συρία, λόγω της παράτασης της κρίσης που αποδυνάμωνε και τον Άσαντ και τους Ισλαμιστές, παρακολουθεί αμήχανα τη Ρωσία να βάζει πόδι στη Συρία και να ανησυχεί, λόγω του ότι ο σχεδιασμός της ασφάλειάς του είναι προσαρμοσμένος στη γεωστρατηγική των ΗΠΑ στην περιοχή μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η νέα κατάσταση όπως διαμορφώνεται προκαλεί σοβαρά διλήμματα στο εβραϊκό κράτος σε σχέση με την προσαρμογή του σε ένα νέο σύστημα ασφαλείας στην περιοχή, μέρος του οποίου θα είναι και η Ρωσία.
Δεν αποτελεί έκπληξη η ανάμειξη της Ρωσίας στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, όπως δεν αποτελεί έκπληξη η αδυναμία των ΗΠΑ να διαχειριστούν το χάος και τους τζιχαντιστές, κατά τα τελευταία τεσσεράμισι χρόνια. Με την τροπή που έχουν λάβει οι εξελίξεις, αν χρησιμοποιήσουμε όρους σκακιού, η Ρωσία έχει μετακινήσει τους ιππότες και τα κάστρα της προκαλώντας ματ.
Ο Χρήστος Ιακώβου είναι Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών
Τι επιδιώκει η Ρωσία με την ανάμειξή της στη Συρία; Τον τελευταίο καιρό οι δυνάμεις του Άσαντ άρχισαν να υποχωρούν και να περιορίζονται στα δυτικά της χώρας. Αυτή η κατάσταση ενίσχυε το ενδεχόμενο της ασύντακτης κατάρρευσης του καθεστώτος ή της διενέργειας πραξικοπήματος από δυνάμεις εντός της κυβερνητικής ομάδας. Τυχόν εξέλιξη αυτού του ενδεχομένου σε γεγονός θα έθετε σε κίνδυνο τη ρωσική ναυτική βάση στο Ταρτούς και θα άφηνε οριστικά τα Ρωσία έξω από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Επιπλέον, η ρωσική στρατιωτική ανάμειξη έδωσε στη Μόσχα το πλεονέκτημα ελέγχου των εξελίξεων στη Συρία, αφού η αμερικανική αδυναμία διαχείρισης της κρίσης δημιούργησε καθοριστικό κενό στην ανάμειξη του διεθνούς παράγοντα.
Ίσης σημασίας είναι και το διπλωματικό πεδίο στο οποίο στόχευσε η Ρωσία. Ο Πούτιν παρευρέθηκε στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ μετά από δέκα χρόνια, στη διάρκεια της οποίας ήταν προκαθορισμένη η συνάντηση με τον αμερικανό πρόεδρο Ομπάμα. Ανακοινώνοντας τη στρατιωτική ανάμειξή στη Συρία, ο Πούτιν απέκτησε πλεονέκτημα έναντι του Ομπάμα, αφού τον απέτρεψε από το να εγείρει πιεστικές απαιτήσεις για το ζήτημα της Ουκρανίας.
Για τη Ρωσία, η Συρία παρέχει το πλεονέκτημα για την ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων λόγω, αφενός μεν της ολοένα ενισχυόμενης εξάρτησης του καθεστώτος Άσαντ από τη ρωσική διπλωματική και στρατιωτική υποστήριξη, αφετέρου δε από την αποτυχία των δυτικών δυνάμεων να αναχαιτίσουν την επέλαση του Ισλαμικού Κράτους. Συνεπώς όσο πιο αποδυναμωμένη είναι η Συρία άλλο τόσο ενισχύεται ο ρόλος της Ρωσίας, καθώς επίσης και του Ιράν. Για τη Ρωσία η επιβίωση του Άσαντ είναι περισσότερο ευθύνη και διακύβευμα παρά στρατηγικό κεφάλαιο. Η Ρωσία μπήκε σε ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος στη Συρία και θέλει να είναι σίγουρη ότι στο τέλος η σύγκρουση θα πρέπει να λειτουργήσει υπέρ της. Συνεπώς είτε με τον Άσαντ είτε με ένα νέο καθεστώς, αλλά με ελεγχόμενη από τους Ρώσους αποχώρηση του Άσαντ, η Μόσχα θέλει να είναι ο νικητής.
Η στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας αποτελεί στο παρόν στάδιο, πέραν της υλικής βοήθειας προς τις δυνάμεις του Άσαντ, ισχυρή ψυχολογική στήριξη για την άμεση ανασυγκρότηση των δυνάμεων της Δαμασκού και σαφές διπλωματικό μήνυμα προς περιφερειακούς συντελεστές, οι οποίοι ευνοούν ανατροπή του Άσαντ, όπως η Τουρκία, ότι η Μόσχα έχει καταστήσει τη Συρία πεδίο δοκιμής της νέας διεθνούς της πολικής και κατά συνέπεια, εκτός από την επιβίωση του Άσαντ, διακυβεύεται και η αξιοπιστία της επανακάμπτουσας υπερδύναμης.
Σε βραχυπρόθεσμο χρονικά πλαίσιο η Ρωσία θα στηρίξει πλήρως τον Άσαντ. Μεσοπρόθεσμα όμως, αν σταθεροποιήσει την ισχύ της στη Συρία, δεν αποκλείεται να ενθαρρύνει τον Άσαντ να αποχωρήσει και να δρομολογήσει ελεγχόμενη πολιτική μετάβαση, είτε με δημοψήφισμα είτε με κάποιο διεθνές συνέδριο σε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Με αυτό το παιγνίδι, επιφέρει σοβαρό πλήγμα στην Ουάσιγκτον και αποδυναμώνει την ισχύ της στην περιοχή, αναδεικνύει το καθεστώς της παγκόσμιας πλέον υπερδύναμης (κάτι που είναι και προσωπική εμμονή του Πούτιν), θέτει εκτός τροχιάς την Τουρκία και την αφήνει να διαχειριστεί τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει και, τέλος, περιορίζει το ρόλο του Ιράν στην περιοχή, το οποίο δεν εμπιστεύεται τη Ρωσία, αφού υπάρχει ένα άλλο πεδίο με θέματα ανταγωνισμού μεταξύ των δύο κρατών.
Επιπροσθέτως, η κυβέρνηση Πούτιν θέλει επικοινωνιακώς να εκμεταλλευτεί την αδυναμία και σύγχυση των αμερικανών και να στείλει το μήνυμα ότι είναι πιο πιστή και αποτελεσματική με τους συμμάχους της σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που τους χειρίζονται ως αντικείμενα μίας χρήσης.
Το Ισραήλ, το οποίο μέχρι τώρα ευνοείτο από τις εξελίξεις στη Συρία, λόγω της παράτασης της κρίσης που αποδυνάμωνε και τον Άσαντ και τους Ισλαμιστές, παρακολουθεί αμήχανα τη Ρωσία να βάζει πόδι στη Συρία και να ανησυχεί, λόγω του ότι ο σχεδιασμός της ασφάλειάς του είναι προσαρμοσμένος στη γεωστρατηγική των ΗΠΑ στην περιοχή μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η νέα κατάσταση όπως διαμορφώνεται προκαλεί σοβαρά διλήμματα στο εβραϊκό κράτος σε σχέση με την προσαρμογή του σε ένα νέο σύστημα ασφαλείας στην περιοχή, μέρος του οποίου θα είναι και η Ρωσία.
Δεν αποτελεί έκπληξη η ανάμειξη της Ρωσίας στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, όπως δεν αποτελεί έκπληξη η αδυναμία των ΗΠΑ να διαχειριστούν το χάος και τους τζιχαντιστές, κατά τα τελευταία τεσσεράμισι χρόνια. Με την τροπή που έχουν λάβει οι εξελίξεις, αν χρησιμοποιήσουμε όρους σκακιού, η Ρωσία έχει μετακινήσει τους ιππότες και τα κάστρα της προκαλώντας ματ.
Ο Χρήστος Ιακώβου είναι Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών
