Σε ένα πολυδιαβασμένο ποίημα του
γραμμένο το 1925
ο μεγάλος Άγγλος ποιητής
T.
S.
Eliot έγραψε" Έτσι τελειώνει ο Κόσμος
Όχι με ένα μπαμ αλλά με ένα κλαψούρισμα "
Ο εκλεπτυσμένος Άγγλος διανοούμενος ήθελε να υπογραμμίσει ότι η καταστροφή δεν είναι πάντα εντυπωσιακά ορατή σαν έκρηξη αλλά μπορεί να γίνει με ένα αργό καί μακρύ ξεφούσκωμα.
Οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις πού είχαμε μέχρι τώρα σκάσανε με έκρηξη. Τώρα παρατηρείται μία νέα κατάσταση παγκοσμίως όπου έχουμε ένα αργό καί μακρύ ξεφούσκωμα των χρηματιστηρίων.
Η χρηματιστηριακή πτώση στις 10 μεγαλλίτερες αγορές του κόσμου συμπεριλαμβανομένης καί αυτής των ΗΠΑ είναι η μεγαλλίτερη από την κρίση του 2008.
Η διολίσθηση αυτή αν είχε γίνει σε μιά μέρα θα είχε πηχυαίους τίτλους στην πρώτη σελίδα των εφημερίδων. Επειδή έγινε σε διάστημα εξήντα ημερών περνά απαρατήρητη.
Ένα πρώτο εξόφθαλμο παράδειγμα είναι η κάποτε ανθούσα Οικονομία της Βραζιλίας όπου μία περίπτωση φτάνει γιά να δείξει την παρούσα της κατάσταση. Η μετοχή της περίφημης κρατικής εταιρείας πετρελαίου Petrobras έχασε 95% της αξίας της.
Όταν τον Σεπτέμβριο του 2008 ο Dow Jones έχασε 777 μονάδες σε μιά μέρα δημιουργήθηκε πανικός. Φέτος που έχασε 2000 μονάδες από το κορύφωμα του τα πράγματα θεωρούνται ομαλά διότι συνέβησαν σε μεγαλλίτερη χρονική περίοδο.Η Κίνα ,που είναι από τις ελάχιστες ατμομηχανές των διεθνών αγορών, είδε το χρηματιστήριο της Σαγκάης φέτος να χάνει 40% της αξίας του καί η Ινδία επιβραδύνει συνεχώς τους ρυθμούς ανάπτυξης της.
Η κατάσταση της κινεζικής Οικονομίας είναι πολύ σημαντική γιατί η Κίνα δημιούργησε 5 απο τα 17 τρις δολάρια του παγκόσμιου ΑΕΠ από το 2007,αλλά καί διότι η τεράστια κατανάλωση της σε πρώτες ύλες κινεί την παγκόσμια Οικονομία . Όμως στην Κίνα το χρέος των ιδιωτικών επιχειρήσεων ανέβηκε απο τα 4 τρισεκατομμύρια το 2004 στα 18 τρισεκατομμύρια το 2014 !
Ακόμη πιό ανησυχητική είναι η εικόνα στην Ευρώπη. Η ΕΚΤ έριξε στην αγορά 1.1 τρισεκατομμύριο ευρώ νέο χρήμα.
Ενώ θα ήταν αναμενόμενη μιά άνοδος των χρηματιστηρίων,το χρηματιστήριο της Φρανκφούρτης έπεσε 25%,της Γαλλίας 18% καί της Ιταλίας 15% καί αντίστοιχα τα άλλα χρηματιστήρια. Το χρήμα της ΕΚΤ πήγε βεβαίως κατά πλειοψηφία στα κρατικά ομόλογα διότι πρωτεύων σκοπός της ήταν να ελαφρώσει το βάρος του χρέους ελαφρύνοντας τα επιτόκια,όμως τόσο χρήμα στην αγορά θα έπρεπε τουλάχιστον να στηρίξει τα χρηματιστήρια αλλά αυτό δεν έγινε.
Αυτός είναι καί ο λόγος που η Πρόεδρος της Fed κυρία Γέλεν δεν τόλμησε να αυξήσει τα αμερικανικά επιτόκια. Έτσι τα 3.5 τρισεκατομμύρια δολάρια που έριξε η Fed ως ποσοτική χαλάρωση καί τα 8 τρισεκατομμύρια δολλάρια που έκανε έλλειμμα η Αμερικανική κυβέρνηση ούτε τα χρηματιστήρια τελικά δεν μπορούν να στηρίξουν. Ταυτόχρονα ,παρ'όλη την αυξημένη ρευστότητα , πολύ χαμηλός πληθωρισμός, σχεδόν αποπληθωρισμός ,συνεχίζει να υπάρχει.
Ένας κύριος λόγος του αποπληθωρισμού ,παρ'όλες τις χρηματικές ενέσεις ,είναι η υποκατανάλωση η οποία οφείλεται στο γεγονός ότι στίς ΗΠΑ γιά παράδειγμα ,το εισόδημα των νοικοκυριών έχει πέσει στα επίπεδα που ήταν το 1998. Ο δεύτερος λόγος είναι η έλλειψη παραγωγικών επενδύσεων. Όσο καί χρήμα να ρίχνεται στην αγορά ,αυτό πηγαίνει κυρίως να βουλώσει της μαύρες τρύπες των κρατικών χρεών των κρατών πρωτευόντως και δευτερευόντως στις χρηματιστηριακές αξίες. Επειδή τώρα οι Τράπεζες καί οι υπόλοιποι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί απομακρύνονται διακριτικά από τα χρηματιστήρια το ερώτημα είναι που θα οδεύσει η ποσοτική χαλάρωση .
Μία ένδειξη γιά το που οδεύει η ποσοτική χαλάρωση είναι η ακόλουθη. Ενώ οι πωλήσεις σπιτιών στις ΗΠΑ είναι 60% κάτω από το 2005 ,οι τιμές των σπιτιών είναι 15% πάνω από το 2005. Αυτό σημαίνει ότι κάποιοι αλλοιώνουν την αγορά ενθαρρύνοντας αποταμιευτές,πιθανώς με μόχλευση να τα αγοράσουν μέ τα πολύ χαμηλά επιτόκια που κυριαρχούν στην αγορά τώρα, δημιουργώντας νέα δομημένα ομόλογα με στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου,τα γνωστά subprimes τα οποία πάλι προωθούνται στους αποταμιευτές ως υψηλής απόδοσης. Αυτά βέβαια σήμερα χρηματοδοτούνται από την διαθέσιμη ρευστότητα, στο μέλλον όμως θα γίνουν τοξικά.
Αυτό που φαίνεται με τα παραπάνω παραδείγματα είναι ότι υπάρχει διαστροφή στην χρηματοδότηση της αγοράς. Δεν χρηματοδοτούνται μακροχρόνιες επενδύσεις. Οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί εκμεταλλεύονται κερδοσκοπικά την ποσοτική χαλάρωση και οι Κυβερνήσεις την χρησιμοποιούν γιά να αποφύγουν επώδυνες μεταρρυθμίσεις. Πουθενά η ποσοτική χαλάρωση δεν στηρίζει καινοτόμες παραγωγικές επενδύσεις. Το ΑΕΠ της κάθε προηγμένης δυτικής χώρας έχει υποστεί ποιοτική αλλοίωση διότι στηρίζεται όλο καί περισσότερο σε υπηρεσίες παρά στην παραγωγή αγαθών,δεν πρέπει όμως να αξιολογούμε το εισόδημα που παράγεται από κομμωτήρια ως ίσης αξίας με αυτό που παράγεται από κατασκευή εργαλειομηχανών.
Ετσι η ποσοτική χαλάρωση μετατρέπει την οξεία κρίση βραχείας χρονικής διάρκειας σε μακρά καθοδική πορεία, ένα είδος αργής κατάρρευσης.Οι κρίσεις έρχονται κάθε 6-8 χρόνια. Η τελευταία κρίση ήταν το 2008 συνεπώς νομοτελειακά έπρεπε να περιμένουμε κρίση φέτος ή του χρόνου.
Η κρίση έρχεται πάντοτε με την άνοδο των επιτοκίων. Όσο τα επιτόκια παραμένουν σχεδόν μηδενικά η κρίση εμφανίζεται με άλλους τρόπους.Ο χαρακτηριστικός τρόπος με τον οποίο εμφανίζεται η κρίση σήμερα είναι η οικονομική στασιμότητα , η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας , η έλλειψη επενδύσεων μακροχρόνιας απόδοσης καί η εστίαση των επιχειρήσεων σε βραχυχρόνια κερδοσκοπικά σχήματα χρησιμοποιώντας τον δανεισμό όχι για δημιουργία νέων δραστηριοτήτων αλλά για κινήσεις με άμεσο χρηματιστηριακό αντίκτυπο όπως εξαγορές καί συγχωνεύσεις.
Έτσι φτάσαμε στό σημείο όπου τα 3/4 του παραγόμενου ΑΕΠ στη Δύση να προέρχεται από εσωτερικά καταναλωνόμενες υπηρεσίες καί μόνο το 1/4 από διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά.
Η προτεραιότητα του πλουτισμού έχει αλλάξει. Γιατί να κινηθεί ο επενδυτής στα αβέβαια πεδία της επένδυσης στην καινοτομία όταν οι χρηματιστηριακοί του σύμβουλοι του δείχνουν το υποτιθέμενα γρηγορότερα κερδοφόρο πεδίο της αγοράς περιουσιακών στοιχείων πάσης φύσεως;.
Η νοοτροπία πού έχει δημιούργηθει είναι γιά μιά ανάπτυξη στηριγμένη στον δανεισμό καί όχι οργανικά προερχόμενη.
Η καταγραφόμενη ανάπτυξη δεν είναι αυτοδύναμη καί η ποιότητα της είναι χαμηλή ,είναι η ποιότητα της κατανάλωσης καί όχι της δημιουργίας. Η πραγματική ανάπτυξη στην Δύση ή λιμνάζει ή ,ακόμα χειρότερα,έφτασε τα όρια της.Οι κυβερνώντες έχουν το δίλημμα ή να συνεχίσουν την άμετρη χρηματοδότηση της Οικονομίας με την ψεύτικη ανάπτυξη , όπου τρείς μονάδες δανεισμού αυξάνουν μόνο μία μονάδα το ΑΕΠ ή να συγκρατήσουν τον δανεισμό καί να έχουν μία οξεία καί όχι σταδιακή κρίση.
Είναι βέβαιο ότι η κρίση θα γίνει κάποτε οξεία. Οι Κυβερνώντες ελπίζουν να μήν συμβεί αυτό στην βάρδια τους.
www.kassandros.gr
